γράφει ο Χρυσουδάκης Γιώργος , Φιλόλογος
Για να είμαι ειλικρινής δε τη γνώριζα. «Έπεσα πάνω της» διαβάζοντας το μυθιστόρημα του IRVIN D. YALOM: Η θεραπεία του Σοπενάουερ, όπου στο 25ο κεφάλαιο αναφέρεται ο «μύθος του σκαντζόχοιρου», ένα από τα γνωστότερα κομμάτια του έργου του Γερμανού φιλοσόφου: Μια παγωμένη χειμωνιάτικη μέρα μερικοί σκαντζόχοιροι στριμώχτηκαν κοντά κοντά μεταξύ τους, για να προφυλαχτούν ζεσταίνοντας ο ένας τον άλλον και να γλιτώσουν από την παγωνιά. Γρήγορα όμως ένιωσαν τ’ αγκάθια των άλλων σκαντζόχοιρων πάνω τους, κι αυτό τους έκανε να ξαναχωρίσουν. Όποτε η ανάγκη για ζεστασιά τους ξαναέφερνε κοντά, το πρόβλημα με τ’ αγκάθια τους επαναλαμβανόταν. Παρέπαιαν λοιπόν ανάμεσα σε δύο κακά, ώσπου ανακάλυψαν τη σωστή απόσταση, από την οποία μπορούσαν ν’ ανεχτούν ο ένας τον άλλον.
Όσο κι αν ο συγκεκριμένος μύθος μας αποκαλύπτει την άποψη που είχε ο Σοπενάουερ (ή Σοπενχάουερ) για τις ανθρώπινες σχέσεις δεκαετίες πριν, δεν παύει να μας ξαφνιάζει δυσάρεστα (εκτός κι αν το έχουμε πάρει απόφαση πλέον…), γιατί αποτυπώνει με φωτογραφική ακρίβεια τη ζωή που διάγουμε – λίγο έως πολύ – στις σύγχρονες κοινωνίες. Κοινωνίες στη βάση τους χρησιμοθηρικές, ωφελιμιστικές, «λεηλατημένες» εσχάτως από μία δεινή κρίση (οικονομική βολεύει να τη λέμε, όπως, άλλωστε, διαχρονικά συμβαίνει όταν τα χρήματα εντέχνως επικαλύπτουν την απουσία ηθικών ερεισμάτων…), βρίσκουν «ό, τι πρέπει» τη νοοτροπία των «σκαντζόχοιρων», καθώς αυτή αποκλείει τις ουσιαστικές και επώδυνες διανθρώπινες σχέσεις. Επώδυνες γιατί ακριβώς είναι ουσιαστικές. Έτσι, πλησιάζουμε τους δίπλα προσχηματικά, υστερόβουλα και κρατάμε τη «σωστή απόσταση» για ν’ αποφύγουμε τ’ «αγκάθια» της συνύπαρξης, αλλά να μην «παγώσουμε» κιόλας μες στη «βαρυχειμωνιά… »
Μέσα σ’ ένα τέτοιο κοινωνικό περιβάλλον, συναισθηματικά αποστεωμένο, ηθικά και οικονομικά βεβαρημένο, όλοι θα πρέπει να «επανεφεύρουμε» τους εαυτούς μας. Ίσως τώρα, παρά ποτέ, η προσωπική αναγέννηση του καθενός μας ν’ αποτελεί αδήριτη ανάγκη, ανάγκη όχι μόνο ατομική, αλλά και κοινωνική. Είναι η ανάγκη της ανθρώπινης αλληλεγγύης, της πραγματικής αγκαλιάς, της συμπαράστασης. Ο επαναπροσδιορισμός του ανθρώπου προς το ανθρωπινότερο ας είναι η απάντησή μας προς αυτούς που επενδύουν στην κενότητα των σχέσεων και στην αδιαφορία.
Υπάρχει ένας παλιός λαϊκός μύθος για τον αετό που «ανασταίνεται» στο μέσο της μακράς ζωής του (λέγεται ότι ζει περίπου 70 χρόνια…). Η ιστορία μας λέει, λοιπόν, πως όταν ο αετός φτάνει στη μέση ηλικία, τα γαμψά του νύχια έχουν μακρύνει τόσο πολύ, ώστε του είναι δύσκολο να συγκρατήσει τη λεία του, το δυνατό του ράμφος έχει γίνει κυρτό και δυσκολεύεται να φάει και τα φτερά του δεν του επιτρέπουν πλέον να πετάει περήφανος… ψηλά… Αναπόδραστα, συνεπώς, βρίσκεται ενώπιον δύο επιλογών: είτε ν’ αποδεχτεί ένα βέβαιο θάνατο είτε να ξεκινήσει μία επίπονη διαδικασία. τη διαδικασία της αναγέννησης… Αυτή η δεύτερη επιλογή προϋποθέτει να πετάξει ψηλά, στην κορυφή του βουνού, όπου βρίσκεται η φωλιά του. Εκεί, αρχικά, πρέπει να βρει τη δύναμη να συντρίψει σ’ ένα βράχο το παλιό του ράμφος και να περιμένει μέχρι τη στιγμή που ένα νέο και δυνατό θα προκύψει… Τώρα, με το αναγεννημένο του ράμφος θα ξεριζώσει τα παλιά του νύχια, τα άχρηστα, πλέον, στη διαδικασία του κυνηγιού… Ο «επίλογος» σ’ αυτήν την επίμοχθη, μαγευτική, ωστόσο, μυσταγωγία θα γραφεί, όταν ο αετός απογυμνώσει τα φτερά του από το παλιό τους, περιττό φορτίο… Λέγεται ότι αυτή η διαδικασία της αναγέννησης του αετού διαρκεί 150 μέρες και ότι στη συνέχεια ακολουθεί μία περίοδος γαλήνης, «ψυχικής» και «πνευματικής» ανάτασης… Τώρα, ο αετός είναι έτοιμος να πετάξει ψηλά, περήφανος και δυνατός, όπως παλιά…