Το θρησκευτικό στοιχείο στην ποίηση

Το θρησκευτικό στοιχείο στην ποίηση
Το παράδειγμα της μεταπολεμικής ποίηση με επίκεντρο τη γενιά του ’70
Συγγραφέας: Γιώργος Κουτούβελας, εκδ. 24γραμματα

Είναι γνωστό πως η θρησκεία αντιμετώπισε τη λογοτεχνία με
διάφορους τρόπους ανά τους αιώνες. Από το αργό πέρασμα της
νοοτροπίας του μεσαίωνα στα νεότερα χρόνια η εργαλειοποί-
ηση της λογοτεχνίας από τη θρησκεία εντοπίστηκε από τη δια-
νόηση. Η θρησκεία (όπως άλλωστε και άλλες θεματικές, λ.χ., η
πολιτική, η φιλοσοφία) από την περίοδο του μοντερνισμού και
έπειτα αποτελεί ελεύθερο πεδίο πάνω στο οποίο ο συγγραφέας
μπορεί να εκφραστεί δίχως τον φόβο της λογοκρισίας. Οπωσ-
δήποτε η επίδραση του θρησκευτικού φαινομένου πάνω στη
λογοτεχνική δημιουργία αποτελεί διαχρονικό φαινόμενο. Στην
τέχνη, γενικότερα, υπάρχει ένας συνεχής διάλογος μεταξύ της
θρησκευτικής παράδοσης και των σύγχρονων ερεθισμάτων τα
οποία αποτυπώνονται και στη λογοτεχνία. Το βασικό ερώτημα
που προσεγγίζεται στο βιβλίο είναι ο τρόπος με τον οποίο οι
εκπρόσωποι της γενιάς του ’70 διαχειρίζονται στην ποίησή τους
το θρησκευτικό στοιχείο σε σχέση με το ευρύτερο πολιτισμικό
τους περιβάλλον και τις ιστορικές συνθήκες. Επιπλέον συμπλη-
ρώνονται ερευνητικά κενά που εμφανίζονται στη βιβλιογραφία
και αφορούν τη διερεύνηση των δεσμών μεταξύ της λογοτεχνί-
ας και του θρησκευτικού στοιχείου, συνεισφέροντας, έτσι, στην
επίτευξη μιας ευκρινούς εικόνας γύρω από την μεταπολεμική
ποίηση με επίκεντρο τη γενιά του ’70.

ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ………………………………………………………………….12
Καταβολές της γενιάς του ’70
Η έννοια της λογοτεχνικής γενιάς στην ελληνική γραμματολογία ως το
πλαίσιο αναφοράς της γενιάς του ’70 ……………………………………………. 27
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο
Γενιά του ’70 ……………………………………………………………..30
1. Καταβολές του όρου «λογοτεχνική γενιά»……………………….. 30
1.1 Γενιά του ’30……………………………………………………………………….. 30
1.2 Μεταπολεμική ποίηση…………………………………………………………. 37
2. Γραμματολογικά δεδομένα της γενιάς του ’70………………….. 44
2.1 Ανασκόπηση ανθολογιών/μελετών που αφορούν στη γενιά του
’70……………………………………………………………………………………….. 44
2.2 Τεκμηρίωση επιλογής ποιητών-εκπροσώπων της γενιάς του ’70
που η εργογραφία τους εντάσσεται στην ερευνητική διαδικασία της
καταγραφής και ανάλυσης του θρησκευτικού στοιχείου στην ποίησή
τους…………………………………………………………………………………….. 49
2.3 Νοηματοδοτικοί προσδιορισμοί της ποίησης του ’70………………. 52
Το θρησκευτικό στοιχείο στην ποίηση
2.4 Κριτική και ιστορικά δεδομένα της γενιάς του ’70………………….. 54
2.4.1 Σύνοψη αναφορών της πρώιμης κριτικογραφίας (μέχρι και την δεκαε-
τία του ’80) ως προς το ζήτημα των χαρακτηριστικών της γενιάς του ’70.55
2.4.2 Αναφορές της κριτικής ως προς την εισχώρηση των στοιχείων της
beat ποίησης στη γενιά του ’70………………………………………………………..59
2.4.3 Σύνοψη αναφορών της σύγχρονης κριτικογραφίας (από την δεκα-
ετία του ’90 και έπειτα) ως προς το ζήτημα των χαρακτηριστικών της
γενιάς του ’70…………………………………………………………………………………60
2.4.4 Το ζήτημα των ενδογενών τάσεων στη μεταπολεμική ποίηση και
στη γενιά του ’70…………………………………………………………………………….62
2.4.5 Η ιδεολογία της γενιάς του ’70………………………………………………..67
2.5 Επιδράσεις που δέχτηκαν οι ποιητές της γενιάς του ’70 από τη
γενιά του ’30 και τη πρώτη μεταπολεμική γενιά………………………. 70
2.5.1 Χαρακτηριστικές αναφορές ποιητών/ εκπροσώπων της γενιάς του ’70
σε ποιητές της γενιάς του ’30 μέσα από δοκίμια, άρθρα, μελέτες τους, κ.α.
(Γ. Κοντός, Η. Γκρής, Ν. Βαγενάς, Μ. Πρατικάκης, Κ. Παπαγεωργίου).. 70
2.5.2 Αναφορές ποιητών/ εκπροσώπων της Γενιάς του ’70 σε ποιητές της
Γενιάς του ’30 μέσω της ποίησής τους (Π. Κυπαρίσσης, Μ. Γκανάς, Ν.
Σιώτης, Γ. Βαρβέρης)………………………………………………………………………72
2.5.3 Απόψεις της κριτικογραφίας ως προς τη διασύνδεση της ποίησης
του ’70 με την γενιά του ’30. (Η. Κεφάλας, Μ. Πρατικάκης, Γ. Μαρκό-
πουλος, Α. Χιόνης) …………………………………………………………………………73
2.5.4 Αναφορές ποιητών/ εκπροσώπων της γενιάς του ’70 σε ποιητές της
πρώτης μεταπολεμικής γενιάς μέσα από δοκίμια, άρθρα, μελέτες τους
(Κ. Παπαγεωργίου, Η. Γκρής, Γ. Κοντός, Μ. Πρατικάκης)…………………75
2.5.5 Αναφορές ποιητών/ εκπροσώπων της γενιάς του ’70 σε ποιητές της
πρώτης μεταπολεμικής γενιάς μέσω της ποίησής τους (Μ. Γκανάς, Γ.
Βαρβέρης, Γ. Κοντός, Α. Τραϊανός)………………………………………………….78
Γιώργος Κουτούβελας
8
2.5.6 Απόψεις της κριτικογραφίας ως προς τη διασύνδεση της ποίησης
του ’70 με την πρώτη μεταπολεμική γενιά………………………………………..78
2.6 Οι διαμορφωτικές τάσεις της ποίησης του ’70: «αμφισβήτηση»,
«άρνηση», «μεταπολεμικότητα», «μεταπολίτευση»………………….. 80
2.6.1 Οι ποιητές του ’70 ως γενιά της αμφισβήτησης: το πολύπτυχο ζήτη-
μα της αμφισβήτησης……………………………………………………………………..81
2.6.2 Οι ποιητές του ’70 ως γενιά της άρνησης: απαρχές του όρου, σύγ-
χρονες αναφορές και προβληματισμοί………………………………………………85
2.6.3 Οι ποιητές του ’70 ως η τρίτη μεταπολεμική γενιά: η διασύνδεση
της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς και της γενιάς του ’70………………….87
2.6.4 Η ένταξη των ποιητών του ’70 στο μεταπολιτευτικό λογοτεχνικό
σύνολο: η γενιά του ’70 και η συσχέτιση των εκπροσώπων της με τους
νεότερους ποιητές της γενιάς του ’80……………………………………………….88
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο
Η έννοια του θρησκευτικού στοιχείου στην ποίηση του
μοντερνισμού……………………………………………………………. 93
3. Η έννοια του «θρησκευτικού στοιχείου»…………………………… 95
3.1. Θρησκευτική ποίηση…………………………………………………………… 95
3.2. Προσδιορισμός της έννοιας του «θρησκευτικού στοιχείου»…….101
3.3 Αναφορές της έννοιας του θρησκευτικού στοιχείου στη νεοελληνική
ποίηση: το παράδειγμα της επίδρασης του θρησκευτικού στοιχείου
της ποίησης του Κώστα Καρυωτάκη σε εκπροσώπους της ποιητικής
γενιάς του ’70……………………………………………………………………… 104
Το θρησκευτικό στοιχείο στην ποίηση
3.3.1 Ζητήματα ως προς τη χρήση θεολογικών ορολογιών στη φιλολογι-
κή κριτική…………………………………………………………………………………… 104
3.3.2 Η έννοια του «θρησκευτικού στοιχείου» ως εννοιολογική σταθερά
για τη διερεύνηση των θεολογικών διαστάσεων των ποιητικών έργων…..
…………………………………………………………………………………………………….107
3.3.3 Συσχετισμός γραμματολογικών δεδομένων της ποίησης του Κώστα
Καρυωτάκη με εκπροσώπους της γενιάς του ’70 ως προς τις θεολογικές
τους αναφορές………………………………………………………………………………111
3.4 Η έννοια του «θρησκευτικού στοιχείου» και η κοινωνική ποίηση…
……………………………………………………………………………………………116
3.4.1 Το θρησκευτικό στοιχείο στην κοινωνική/ μεταπολεμική ποίηση:
από τη πρώτη μεταπολεμική γενιά ως τη γενιά του ’70 …………………..118
3.5 Η ανάγνωση του θρησκευτικού στοιχείου στην ποίηση…………. 127
3.5.1 Η ανάγνωση του θρησκευτικού στοιχείου σε εκπροσώπους της
γενιάς του ’70. ……………………………………………………………………………. 129
3.6 Το θρησκευτικό στοιχείο στην εργογραφία εκπροσώπων της γενιάς
του ’70: το ιερό και το βέβηλο………………………………………………. 133
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο
Το θρησκευτικό στοιχείο στην εργογραφία ποιητών-
εκπροσώπων της γενιάς του ’70…………………………………..138
4. Μεθοδολογία διερεύνησης και καταγραφής του θρησκευτικού
στοιχείου σε ποιητές/ εκπροσώπους της γενιάς του ’70….138
4.1 Αναλυτικά δεδομένα για το θρησκευτικό στοιχείο: το παράδειγμα
του Γιάννη Κοντού. ………………………………………………………………141
10 Γιώργος Κουτούβελας
5. Φαινομενολογική διερεύνηση του θρησκευτικού στοιχείου σε
ποιητές/ εκπροσώπους της γενιάς του ’70…………………….146
5.1. Βαγενάς Νάσος………………………………………………………………148
5.2. Βαρβέρης Γιάννης…………………………………………………………..152
5.3. Βιστωνίτης Αναστάσης……………………………………………………155
5.4. Γκανάς Μιχάλης…………………………………………………………….159
5.5. Γώγου Κατερίνα……………………………………………………………..162
5.6. Κακουλίδης Γιώργος……………………………………………………….166
5.7. Κοντός Γιάννης………………………………………………………………171
5.8. Κυπαρίσσης Πάνος…………………………………………………………175
5.9. Κυρτζάκη Μαρία……………………………………………………………178
5.10. Μαρκόπουλος Γιώργος…………………………………………………..181
5.11. Παμπούδη Παυλίνα……………………………………………………….184
5.12. Παπαγεωργίου Κώστας………………………………………………….186
5.13. Πούλιος Λευτέρης…………………………………………………………190
5.14. Πρατικάκης Μανώλης……………………………………………………194
5.15. Σιώτης Ντίνος………………………………………………………………197
5.16. Υφαντής Γιάννης…………………………………………………………..203
5.17. Φραντζή Άντεια…………………………………………………………… 206
5.18. Φωστιέρης Αντώνης…………………………………………………….. 209
5.19. Χιόνης Αργύρης……………………………………………………………211
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο
ΣΥΝΟΨΗ/ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ/ΕΥΡΗΜΑΤΑ……………………. 215
11
Το θρησκευτικό στοιχείο στην ποίηση
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο
ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ……………………………………………… 236
6. Η ποίηση στην εκπαίδευση: Μαρξιστικός αθεϊσμός και θρη-
σκεία………………………………………………………………………….236
6.1 Το κίνημα του Μαρξιστικού Αθεϊσμού και οι επιδράσεις στη
σύγχρονη ποίηση………………………………………………………………… 236
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνική βιβλιογραφία
Πρωτογενές υλικό…………………………………………………………… 258
Δευτερογενές υλικό……………………………………………………… 260
Ξενόγλωσση βιβλιογραφία ………………………………………………. 268
Μεταφρασμένη βιβλιογραφία……………………………………………. 273

ΣΕΙΡΑ: ΜΕΛΕΤΕΣ (αρ. σειράς 162)
Τίτλος: Το θρησκευτικό στοιχείο στην ποίηση
Υπότιτλος: Το παράδειγμα της μεταπολεμικής ποίησης
με επίκεντρο τη γενιά του ’70
Συγγραφέας: Γιώργος Κουτούβελας
Τόπος και Χρονολογία έκδοσης: Αθήνα, Αύγουστος 2024
Σελίδες: 276
Διάσταση σελίδας: 17×24 cm
Γραμματοσειρά: Times New Roman
Χαρτί: Chamois 100 gr
ISBN: 978-618-201-900-9
Εκδόσεις: 24γράμματα / Γιώργος Δαμιανός
Διεύθυνση / Κεντρική Διάθεση:
Λεωφόρος Πεντέλης 77, Χαλάνδρι 152 34
Τηλ.: +30 210 612 70 74
Email: info24grammata.com
Web site / e-shop: www.24grammata.com
Copyright © 2024 24γράμματα

H γραφιστική επεξεργασία έγινε στο ατελιέ
γραφικών τεχνών των εκδόσεων «24 γράμματα»
(Λεωφ. Πεντέλης 77, Χαλάνδρι, τηλ. 210 612.70.74)
Υπεύθυνη ψηφιακής σελιδοποίησης: Αμαλία Φιοραβάντε
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Αμαλία Φιοραβάντε