Μεσογείου παράπλους
Συγγραφέας: Μιχάλης Λουκοβίκας, εκδ. 24γραμματα
έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στο να επιστήσει την
προσοχή των ακροατών του σε πολλές μουσικές παρα-
δόσεις και στο δίκτυο διαπολιτισμικών επιρροών που τις
ενώνουν σε ένα συνεχόμενο σύνολο με πολύ περιεκτικό
τρόπο, αναδεικνύοντας όχι μόνο την ίδια τη μουσική,
αλλά και το περίπλοκο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο που
χαρακτήριζε κάθε εν λόγω παράδοση.”
Ross Daly
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
ROSS DALY: “ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗ”…………………………………………………………. 13
i) ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Στο αγκυροβόλι. ΠΡΟ ΤΟΥ ΑΠΟΠΛΟΥ…………………………………………..15
Μεσογείου παράπλους: πλέοντας στα ερτζιανά
Α. ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΟΡΦΕΑ – δρόμοι τής μουσικής
Χρονικό 1. Η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ……………………………………..18
◦ Μεσόγειος: η σπουδαιότερη χοάνη πολιτισμών ◦ Ιστορικός χώρος ◦
Ενότητα μες στην πολυμορφία ◦ Λαός και ηγέτες
Χρονικό 2. ΟΛΑ ΑΡΧΙΣΑΝ ΕΔΩ…………………………………………………….23
◦ Νεολιθική αγροτική επανάσταση ◦ Πόλεις, ανταλλαγές, γραφή ◦
Ανατολή κι Αιγαίο: διαφορές ◦ Αρδευτικό κι εμπορικό δίκτυο ◦ “Ασια-
τικός τρόπος παραγωγής” ◦ Φύση, θεοί και δημοκρατία
Χρονικό 3. ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ…………………………………………32
◦ Ακαδημαϊκός σχολαστικισμός ◦ Άρης Πουλιανός ◦ Κοιτίδα ανθρώ-
που: Αιγαίο ◦ Αναλύσεις DNA: Μινωίτες και Μυκηναίοι ◦ Stonehenge
αιγαιοπελαγίτικο! ◦ Πρώιμη γραφή Βαλκανίων
Χρονικό 4. ΠΕΡΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ…………………………………………………..53
◦ Αυθεντική δημοκρατία: άμεση και ἐπ’ οὐδενὶ “αντιπροσωπευτική” ◦
Καστοριάδης και Χάος ◦ Δίκη τού Σωκράτη ◦ Ἐκκλησία και Ἡλιαία ◦ Η
Γαλλική και η Αϊτινή Επανάσταση ◦ Η Πολιτεία τού Πλάτωνος
Χρονικό 5. ΙΒΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ………………………………………………………65
◦ Έλληνες στην Πορτογαλία ◦ Μοίρα και fado ◦ Ὀδυσσεὺς και Καλυψώ,
Λισαβόνα και Santarém ◦ Οι Οδύσσειες του Τρωικού: αποικισμός Ιβηρί-
ας ◦ Κρητοϊβηρικοί δεσμοί: ταυροκαθάψια
Χρονικό 6. ΙΝΔΟΪΒΗΡΙΚΟ ΤΟΞΟ (Jondo)………………………………………77
◦ Ρομά, Bartók, Pohren και flamenco ◦ Lorca, Falla, Pedrell και cante
jondo
Χρονικό 7. ΙΝΔΟΪΒΗΡΙΚΟ ΤΟΞΟ (Duende)…………………………………….91
◦ Lorca και duende ◦ Pohren και flamenco: χορός και κιθάρα ◦ Πανδούρα
(τρίχορδον)
Χρονικό 8. ΥΒΡΙΔΙΩΝ ΥΒΡΙΣ… (Παραβολή τού flamenco)……………103
Παραβολή τού flamenco: ◦ Μωσαϊκό Ανδαλουσίας ◦ Πολιτισμικά
σταυροδρόμια ◦ Υβρίδια φυσικά και τεχνητά ◦ “Αγοραία δημιουργία” ◦
Paco de Lucía
Χρονικό 9. TΟ ΠΕΡΙΩΝΥΜΟΝ ΤΡΙΧΟΡΔΟΝ…………………………………112
◦ Flamenco και ρεμπέτικο, κιθάρα και μπουζούκι ◦ Τροπική και συγκε-
ρασμένη μουσική ◦ Ross Daly ◦ Ταμπουράδες ◦ Ασίκηδες ◦ Γιοβάν Τσα-
ούς και Φουσταλιέρης ◦ Ψυχαγωγία και διασκέδαση
Χρονικό 10. Η… “ΓΛΩΣΣΑ-ΗΛΙΟΣ”……………………………………………..132
◦ Γλωσσολογία à la turca ◦ İsmail Beşikçi και Κούρδοι ◦ Βυζαντινές μουσι-
κές επιρροές σε Δύση και Ανατολή ◦ Διαφορές χριστιανισμού και Ισλάμ
στις μεθόδους αφομοίωσης ◦ Σχολές αραβικής μουσικής
Χρονικό 11. “ΘΡᾼΚΙΑ ΚΑΙ ΑΣΙΑΤΙΣ Η ΜΟΥΣΙΚΗ”………………………….147
◦ Σίμων Καράς ◦ Αρχαιολατρία-προγονοπληξία ◦ Προέλευση των οργά-
νων ◦ Ἁρμονία και τρόποι ◦ Μουσική και ποίηση ◦ Μουσική και έθνος ◦
Λαϊκή και λόγια μουσική ◦ Ὕδραυλις ◦ Πνευματική ◦ Σταυροφορίες ◦ Η
κατά Στράβωνα μουσική
Χρονικό 12. “ΜΗ ΚΑΚΟΥΡΓΕΙ ΤΗΝ ΜΟΥΣΙΚΗΝ!”…………………………167
◦ “Χρυσοῦς αἰὼν” και “παρακμή” ◦ Καινοτόμοι και συντηρητικοί ◦ Γρα-
φή-σημειογραφία ◦ Μουσική προφορά ◦ Ωδεία ◦ Λαογραφία ◦ Συλλογι-
κή κι επώνυμη δημιουργία ◦ Δημοκρατία και τέχνη
Χρονικό 13. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ Ή ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΕΣ;…………………………..182
◦ “Μὴ κακούργει τὴν μουσικήν!” (Β) ◦ Αυτοδίδακτοι ή “ωδειακοί”; ◦ Μι-
κρασιατική καταστροφή και ρεμπέτικο ◦ Λογοκρισία μουσικής ◦ Διένεξη
για το ρεμπέτικο ◦ Διασκέδαση και ψυχαγωγία (B)
Χρονικό 14. ΜΟΥΣΙΚΗ ΨΥΧῌ ΤΕ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙ……………………………..200
◦ Άνθρωπος: μουσικό ον ◦ Φύση, μουσική και γλώσσα ◦ Οι ἀοιδοὶ Νεά-
ντερταλ ◦ Έμβρυο και μωρουδίστικα ◦ Ταλέντο ◦ Η τέχνη τής ψυχής ή
της ομορφιάς ◦ Έκσταση και κάθαρση ◦ Μουσική και χορός στ’ αναστε-
νάρια ◦ Ἦθος τής μουσικής
ii) ΙΝΤΕΡΛΟΥΔΙΟ
Χρονικό 15. ΑΤΛΑΝΤΙΚΟΥ ΔΙΑΠΛΟΥΣ ………………………………………..223
◦ Περίπλους – Ελληνοπορτογαλικές περιηγήσεις ◦ Ἀτλαντικὴ Ὀδύσ-
σεια ◦ Τόσο μακριά, τόσο κοντά: Φεστιβάλ μουσικής και ποίησης ◦ Η
Amélia Muge και ο Μιχάλης Λουκοβίκας στο Rio de Janeiro
Β. ΚΑΣΣΙΤΕΡΙΔΩΝ ΑΡΧΙΠΕΛΑΓΟΣ – πλώρη για Ταρτησσό
Χρονικό 16. ΩΚΕΑΝΟΥ ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ…………………………………………….245
◦ Παράπλους/περίπλους ◦ Πελοποννησιακός πόλεμος κι Εὐριπίδης ◦
Θαλασσοπόροι και διανοούμενοι ◦ Έμμετροι νόμοι (ἀδόμενοι)
Χρονικό 17. ΚΡΗΤΟΜΙΝΩΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΟΚΡΑΤΟΡΙΑ……………………..269
◦ Μινωική κοινωνία και τέχνη ◦ Γραμμική Α ή Β, δίσκος Φαιστού ◦ Κασ-
σιτερούχο κρατέρωμα (μπρούντζος) ◦ Ταυροκαθάψια (Β)
Χρονικό 18. ΑΙΓΑΙΟΝ: ΚΝΩΣΟΣ, ΜΥΚΗΝΑΙ, ΙΛΙΟΝ………………………284
◦ Δωριείς και Λαοί τής Θάλασσας ◦ Τα χαμένα αρχεία Κνωσού και
Μυκηνών ◦ Τρωικός και κατάρρευση της εποχής τού μπρούντζου
Χρονικό 19. ΦΟΙΝΙΚΗ: Η ΕΥΝΟΙΑ ΤΗΣ ΤΥΧΗΣ…………………………….296
◦ Φοίνικες και Λαοί τής Θάλασσας ◦ Μινωική έκρηξη στην Θήρα ◦ Τρω-
ικός και κατάρρευση της εποχής τού μπρούντζου (B)
Χρονικό 20. ΟΙ ΑΙΝΙΓΜΑΤΙΚΟΙ ΛΑΟΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ…………………310
◦ Κατάρρευση της εποχής τού μπρούντζου λόγω λιμού ◦ Στήλη Μερ-
νεφθά και Έξοδος ◦ Αχαιοί, Χετταίοι και Λούβιοι
Χρονικό 21. ΙΒΗΡΙΚΟ “EL DORADO”……………………………………………335
◦ Μινωίτες, Μυκηναίοι, Φοίνικες στην Ιβηρία ◦ Ἡρακλῆς, Ἑσπερίδες,
Μακάρων Νῆσοι, Σαρδηνία ◦ Ὀδυσσεύς-Καλυψώ (Β) ◦ Ταρτησσός
Χρονικό 22. ΑΝΑΒΙΩΣΗ ΠΕΡΙΠΛΟΥ ΤΗΣ ΙΒΗΡΙΑΣ……………………….358
◦ Ταρτησσός (Β) ◦ Αποικίες Προβηγκίας, Ιβηρίας, Μαυρουσίας ◦ Γαλλικός
δρόμος τού κασσίτερου ◦ Δημόκριτος και Πλάτων ◦ Τοπογραφία τῆς
πέραν τῶν Ἡρακλείων Στηλῶν θαλάσσης
Χρονικό 23. Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ……………………………..381
◦ “Κάψιμο βιβλίων, θάψιμο λογίων” ◦ Εμπρησμοί βιβλιοθηκών ◦
Σφαγή Θεσσαλονίκης ◦ Λεηλασία Δελφών ◦ Ισοπέδωση Σεραπείου και
Αρτεμισίου ◦ Νεκροσυλία τού Ἀλεξάνδρου
Χρονικό 24. ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΟΥ ΚΡΕΤΙΝΙΣΜΟΥ……………………………….413
◦ Η γενοκτονία των Ἑλλήνων (Β) ◦ Δολοφονία τής Ὑπατίας ◦ Χριστια-
νισμός και δουλεία ◦ Αποικιοκρατία και ρατσισμός
Χρονικό 25. “CARTHAGO DELENDA EST!”…………………………………..436
◦ Φοίνικες και Καρχηδόνιοι ◦ Αποικισμός ◦ Περσική επέκταση ◦ Ναυ-
μαχία Ἀλαλίας ◦ Αφανισμός Ταρτησσού και Καρχηδόνας
Χρονικό 26. ΙΒΗΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ (ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ)……………………..453
◦ Ναύκρατις ◦ Adolf Schulten, W. Sheppard Baird, Dan Stanislawski ◦
Μετάλλων δέλεαρ ◦ Κασσιτερίδες ◦ Βαλεαρίδες ◦ Ἀργανθώνιος ◦ Συμ-
μαχία Ἑλλήνων-Ταρτησσίων έναντι των φοινικικών λαών
Χρονικό 27. ΤΟ ΒΑΤΕΡΛΩ ΕΝΟΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ………………………….480
◦ Ἐμπόρια σ’ Αίγυπτο και Λεβάντε ◦ Το Βατερλώ τού Leonard Woolley
◦ Περιοδεύοντες Μινωίτες τεχνίτες ◦ Δεσμοί Κρήτης κι Αιγύπτου ◦ Δια-
φορές μινωικής και φαραωνικής κοινωνίας και τέχνης
iii) ΕΠΙΛΟΓΟΣ
28. ΠΩΣ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΠΑΡΑΠΛΟΥΣ………………………….501
29. ΒΙΒΛΙΟ-ΔΙΣΚΟ-ΓΡΑΦΙΑ ……………………………………………………..504
30. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ……………………………………………………..516
iv) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
31. ΡΕΜΠΕΤΙΣΣΕΣ ΣΕ ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ…………………………………………519
◦ Η τέχνη τής μετατροπίας τού Παναγιώτη Τούντα
ΣΕΙΡΑ: ΜΕΛΕΤΕΣ (αρ. σειράς 170)
Τίτλος: Μεσογείου παράπλους
Συγγραφέας: Μιχάλης Λουκοβίκας
Τόπος και Χρονολογία έκδοσης: Απρίλιος, 2025
Σελίδες: 524
Διάσταση σελίδας: 17×24 cm
Γραμματοσειρά: Segoe UI
Χαρτί: Chamois 100 gr
ISBN: 978-618-246-016-0
Εκδόσεις: 24γράμματα / Γιώργος Δαμιανός
Διεύθυνση / Κεντρική Διάθεση:
Λεωφόρος Πεντέλης 77, Χαλάνδρι 152 34
Τηλ.: +30 210 612 70 74
Email: info24grammata.com
Web site / e-shop: www.24grammata.com
Copyright © 2025 24γράμματα
H γραφιστική επεξεργασία έγινε στο ατελιέ
γραφικών τεχνών των εκδόσεων «24 γράμματα»
(Λεωφ. Πεντέλης 77, Χαλάνδρι, τηλ. 210 612.70.74)
Υπεύθυνη ψηφιακής σελιδοποίησης: Αμαλία Φιοραβάντε
Σχεδιασμός εξωφύλλου: Αμαλία Φιοραβάντε