Αναζητώντας την ευρύτερη πολιτική Συλλογική Ψυχική Νόσο.

Μια μικρή συνεισφορά στο θέμα που έθεσε ο Απόστολος Δοξιάδης και η Δόμνα Μιχαηλίδου, υφυπουργός σήμερα Παιδείας.

Αν και το θέμα τής (πολιτικής) Συλλογικής Ψυχικής Νόσου τέθηκε πριν αρκετούς μήνες, σε παρουσίαση βιβλίου τού Απόστολου Δοξιάδη, όπου μεταξύ των εισηγητών / παρουσιαστών ήταν η σημερινή υφυπουργός Παιδείας Δόμνα Μιχαηλίδου, η οποία, με βάση το video που κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο, υιοθέτησε τη θέση τού συγγραφέα περί Συλλογικής Ψυχικής Νόσου των αριστερών ως προς με τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίσανε και αντιμετωπίζουνε τις διώξεις αριστερών κατά τη διάρκεια τής χούντας, εν τούτοις αυτό έγινε ευρέως γνωστό μετά την πρόσφατη ανάληψη τών καθηκόντων της ως υφυπουργού Παιδείας.

Η θέση όπως διατυπώθηκε προκάλεσε πολλές και σε ορισμένες περιπτώσεις οργισμένες αντιδράσεις. Εμείς αντίθετα θα ευχαριστήσουμε τον κ. Απόστολο Δοξιάδη και την κα Δόμνα Μιχαηλίδου για τον προβληματισμό τους και θα προσπαθήσουμε, με τις ταπεινές μας μη ειδικευμένες γνώσεις, να τον διερευνήσουμε.

Επειδή μια πολιτική Συλλογική Ψυχική Νόσος δεν μπορεί παρά να έχει να κάνει με την ψυχολογία τής μάζας και με την χειραγώγησης της από την ολιγαρχία, θα ξεκινήσουμε από τη σημαντικότερη, κατά τη γνώμη μας, έννοια σχετική με το θέμα: Τη «διπλή σκέψη», την οποία εισήγαγε ο George Orwell στην κορυφαία δυστοπία: 1984.

Η διπλή σκέψη είναι η ικανότητα, επίκτητη ως προϊόν βίας και μακροχρόνιας πλύσης εγκεφάλου, να πιστεύεις ταυτόχρονα σε δυο θέσεις αντιφατικές μεταξύ τους και να παραδέχεσαι και τις δύο σαν σωστές.

Πριν 32 χρόνια η Margaret Thatcher, είχε δηλώσει: «They are casting their problems at society. And, you know, there’s no such thing as society. There are individual men and women and there are families. And no government can do anything except through people, and people must look after themselves first. It is our duty to look after ourselves and then, also, to look after our neighbours.» Η υπόψη δήλωση, σε πλήρη συνέπεια με τις αρχές τού νεοφιλελευθερισμού, όπως διαμορφωθήκανε πριν 30-40 χρόνια και καθοδηγούνε τη σημερινή παγκόσμια οικονομία δεν σηκώνει καμία παρερμηνεία. Το «δεν υπάρχει κάτι τέτοιο όπως η κοινωνία» είναι και ξεκάθαρο αλλά και απαραίτητη προϋπόθεση μιας καπιταλιστικής νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποιημένες οικονομίας. Αυτής που πρεσβεύουνε τα δεξιά κόμματα στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο και αυτής για την οποία τα ψηφίζουν οι οπαδοί τους. Από εκεί και πέρα όμως, για να μείνουμε στα της χώρας μας αν και ισχύει πολύ ευρύτερα, διαπιστώνουμε ότι οι ίδιοι αυτοί οπαδοί, ταυτόχρονα πιστεύουνε στο τρίπτυχο: «πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια».

Στο παρόν, για να μη μακρηγορήσουμε, δεν θα ασχοληθούμε με τις αξεπέραστες λογικά εσωτερικές αντιφάσεις τού ανωτέρω τριπτύχου, αλλά με το πώς είναι δυνατό να παραδέχεσαι πατρίδα και ταυτόχρονα να αρνείσαι την ύπαρξη κοινωνίας. Οι έννοιες δεν είναι ταυτόσημες, αλλά η έννοια τής πατρίδας προϋποθέτει την ύπαρξη κοινωνίας. Προφανώς και δεν ισχυριζόμαστε ότι όλα τα μέλη μιας κοινωνίας συνιστούν υποχρεωτικά μια πατρίδα, αλλά μια πατρίδα είναι αδύνατο να υπάρξει χωρίς μια κοινωνία ατόμων. Μια πατρίδα είναι αδύνατο να σταθεί σε μια οποιαδήποτε ταξικής δομής (ή μη δομής) απλή συνάθροιση ιδιωτικών ατόμων μέχρι οικογενειών. Αυτονόητο; Ε, ναι, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι το παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό νεοφιλελεύθερο σύστημα προσπαθεί να εδραιώσει την εξουσία του όσο πιο καλά μπορεί και ο θεσμός τής πατρίδας, όσο και αν δεν συνάδει με τις αρχές του, είναι απαραίτητος για τη διαιώνιση τής κυριαρχίας του αφού προσθέτει χρήσιμες αλυσίδες υποταγής. Έτσι υποβάλει στα άτομα και επιβάλει την υποχρέωση ταυτόχρονης πίστης στα δυο αντιφατικά πράγματα: τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποιημένη οικονομία και την πατρίδα. Όπως όμως έχει αποδείξει ο George Orwell στο 1984 μια τέτοια ταυτόχρονη υποχρεωτική αποδοχή αντιφατικών θέσεων δεν μπορεί παρά να είναι αίτιο μιας άρρωστης ψυχικής κατάστασης, μιας πολιτικής Συλλογικής Ψυχικής Νόσου, της ευρύτερης σήμερα.

Γιώργος Πρίμπας
16.07.2019