Ειδικό Αφιέρωμα στη Γενοκτονία των Αρμενίων (στις 2 πρώτες σελίδες)

24grammata.com / σύγχρονοι Λογοτέχνες

Λίγες σκέψεις για την ποίηση του Νίκου Λυγερού

Η νέα ποιητική συλλογή του Ν. Λυγερού “Χρόνος και Γενοκτονίες”, σε μια καλαίσθητη ποιητική και εικαστική συλλογή, παρουσιάζεται αποκλειστικά από το 24grammata.com (flipping book)

και για να το κατεβάσετε σε μορφή pdf (κλικ εδώ pdf 18.32MB)

ΖΗΤΗΜΑ ΜΝΗΜΗΣ

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Ο άνθρωπος , οι φόβοι, οι ενσωματωμένες αντιφάσεις του συνιστούν το πλέον ουσιώδες αντικείμενο της τέχνης. Η ποίηση, ως μια από τις πτυχές της καλλιτεχνικής λειτουργίας, ύψιστη και κεντρική κατά πολλούς, λόγω της περιεκτικότητας και του βάθους της, δεν μπορεί παρά να υπακούσει στη βασική επιταγή της τέχνης. Η περιγραφή της φύσης, της ύλης ως θεμελιώδους ουσίας της, η ένταση και η μοναδική έξαρση του συναισθήματος αποτελούν τις οδούς, μέσω των οποίων η τέχνη καλείται να περιγράψει ή καλύτερα να ερμηνεύσει τον άνθρωπο, ως φορέα της ιστορίας, ως κεντρικό πρόσωπο στο δρώμενο της εξέλιξης. Μέσω λεκτικών σχημάτων, κατάλληλα συνεπικουρούμενων όρων η ποιητική λειτουργία αποπειράται να δώσει το ερέθισμα για τη μελέτη του προσώπου. Και τούτο πράττει, πέρα από κάθε αμφιβολία επιστρατεύοντας την υπόγεια, την ερεθιστική τεχνική των υπονοουμένων. Οι εντάσεις έτσι διατηρούνται σε ένα πιο εσωτερικό πεδίο, αδιόρατο, ακατανόητο. Η ποίηση στοχεύει στην αίσθηση και δεν υπάρχει άλλος δρόμος για την πραγμάτωση τούτης της ουσίας από την περιφρόνηση των πλέον λογικών σχημάτων. Οι κανόνες, όταν κανείς μιλά για ανθρώπους και φόβους  ανάλογους και οικείους, θέτονται σε δεύτερη μοίρα και τελικά εκείνο, το οποίο εξετάζεται δεν είναι άλλο από εκείνο το «πλησίασμα» που κατορθώνεται σε ελάχιστες περιπτώσεις.  Μιλούμε για την «αισθήματος προσήλωση σε ακίδας λειτουργία.»
Τούτον τον αιχμηρό, τον άμεσο και ευθύ λόγο διατυπώνει ο Νίκος Λυγερός. Ο διαπρεπής Έλληνας, με τις σημαντικές κατακτήσεις στο χώρο της μαθηματικής επιστήμης  κατορθώνει, άλλοτε σε στιγμές ποιητικού ρεαλισμού και άλλοτε πάλι με πεζολογικές αναφορές να διαμορφώσει την ποιητική σύνθεση με τίτλο «Χρόνος και Γενοκτονίες.» Η τιτλοφορία του έργου σαφής ως προς το περιεχόμενο, ικανή δε να δικαιολογεί τον όρο της συνθέσεως, όπως τον χρησιμοποιήσαμε παραπάνω. Διότι ο Λυγερός, δεν παρεκτρέπεται της πρόθεσής του, η ποιητική απόπειρά του δεν αφορά τη διατύπωση μιας επιτηδευμένης, βαθύτερης επιδίωξης, αλλά την ειλικρινή αποτύπωση μιας ανθρωπιστικής θεώρησης για τις πιο τραχιές από τις μνήμες του ανθρώπου. Με σαφείς αναφορές σε κομβικά γεγονότα της παγκόσμιας, πολιτικής σκηνής, τα οποία επηρέασαν ολόκληρες κοινωνίες και αναδείχτηκαν ως παραδείγματα προς αποφυγή, ο Λυγερός επικεντρώνει το αδιόρατο, αλλά σαφές ερώτημά του στη μαζική απώλεια της ανθρώπινης ζωής.
Η ευαισθησία δεν του επιτρέπει να είναι ευγενής. Ο λόγος του είναι σοβαρός, αιχμηρότατος, δίχως δευτερεύοντα νοήματα και ανατροπές της λογικής συνέπειας. Ο ποιητής επιθυμεί να μεταδώσει το αίσθημα του θανάτου, έτσι όπως βιώθηκε κατ΄εξακολούθηση τον αιώνα που πέρασε. Η εξολόθρευση των λαών, στο βωμό πάντα της πολιτικής σκοπιμότητας δεν τον αφήνει ασυγκίνητο. Ο ίδιος ανήκει σε εκείνους που δεν συγχωρούν, σε εκείνους που δεν αποδέχονται έτσι άκριτα το θάνατο, την κενή νουμεροποίησή του, όπως προβάλλεται σήμερα στις αναρίθμητες, εμπόλεμες ζώνες. Ο λόγος του Νίκου Λυγερού φαντάζει με μια ενοχλητική υπενθύμιση, ακμάζει και διατηρεί εκ περιεχομένου τη φυσική έντασή του.  Η προσήλωσή του στην έννοια του «εθνικού» καταλήγει σε μια υπερεθνική τελικά εκτίμηση της πιο επαίσχυντης πράξης ανάμεσα στους λαούς και τις φυλές. Η γενοκτονία που επαναλαμβάνεται σε διαφορετικά μέρη, σε πολλαπλά, ιστορικά επίπεδα. Ο Λυγερός δεν ενδιαφέρεται για τούτες τις παραμέτρους. Ο λόγος του επιθυμεί να καταστεί ανθρωποκεντρικός, ισχυρός, αντίδοτος προς το θάνατο.
Η μνήμη, η επαλήθευση δηλαδή του γεγονότος, ως ιστορική πια πραγματικότητα συνιστά μια επάρκεια για τον ποιητή. Η προϋπόθεση δεν είναι άλλη από τη διατήρηση της επικαιρότητάς της. Μόνο έτσι μπορεί να διαπιστωθεί η εγκληματική πράξη, μόνο με τούτη την υπενθύμιση μπορεί να οριστεί μια ελάχιστη βεβαιότητα για το παρόν και το μέλλον. Η έννοια της δικαιοσύνης, εκείνη η αρχαιοελληνική στάση απέναντι στο βίαιο και αναίτιο θάνατο, μπορεί να ιδωθεί ως η μόνη παράμετρος, η μόνη ικανή να αντιστρέψει τον τρόμο, να μερέψει τη θλίψη όσων πλήγησαν. Η ανθρώπινη ζεστασιά, αποτελεί το ζητούμενο για τον Νίκο Λυγερό. Η κοινή μνήμη, το κοινό βίωμα της απώλειας μπορεί τελικά να φέρει κοντύτερα τον άνθρωπο με το είδωλό του, εκείνο το σαφές αντιστάθμισμα της ύπαρξής του. Η διακριτική, ετούτη αισιοδοξία του Λυγερού, το αίσθημα αυτό που ενυπάρχει και επιβιώνει στα βαθύτερα επίπεδα της ποίησής του, μπορεί να αποτελέσει μια διαφορετική ερμηνεία, μια διαφορετική χρήση της επιρροής ενός τόσο βίαιου και καθοριστικού θανάτου, όπως αποδεικνύεται η γενοκτονία. Οι λαοί και τα πρόσωπα μοιάζουν να αλλοιώνουν την οξύτητα των σημείων του εμπρός στη μνημιακή προοπτική του θανάτου.
Ο Λυγερός δεν διστάζει να δηλώσει τη νέα μορφή γενοκτονίας, εκείνη που δεν συναντά πια τα θύματά της μες σε τάφους ομαδικούς, μα επικεντρώνεται στη νόηση, στη φαντασία, θίγει στον απόλυτο βαθμό τους πιο ουσιώδεις φορείς του μέλλοντος, τα παιδιά. Η σχετική αναφορά του ποιητή στο εισαγωγικό ποίημα «Γενοκτονία της Μνήμης» τούτο το στοιχείο έρχεται να αναδείξει, υπονοώντας το αυτονόητο, το φυσικό. Δεν μπορεί να εξαλειφθεί ο κίνδυνος ενός νέου, ολέθριου ενδεχομένου, αν η μνήμη αλλοιωθεί, αν η αποτρεπτική αυτή διαδικασία δεν αποτελέσει ένα αντικείμενο καλλιέργειας και εκτίμησης, ώστε να σωθεί ότι έχει απομείνει εφικτό και ζωντανό. Και «αυτό» δεν είναι άλλο από την ανθρώπινη ζωή και την αξιοπρέπειά της.
Η  ποιητική σύνθεση του Λυγερού δεν ακολουθεί κανόνες. Υπακούει αποκλειστικά και μόνον στις συναισθηματικές προσταγές του ποιητή. Σε τούτες ακουμπά, ετούτες κεντρίζει και ενδιαφέρει τελικά. Ο Νίκος Λυγερός με πεζολογικό ύφος και λεκτικές ανατροπές δείχνει πως δεν συγκινείται από τις φόρμες, τις μορφές και τις παραλλαγές τους. Για τούτο και αναφέρθηκε παραπάνω πως δεν είναι η ποίηση που ενδιαφέρει τον Λυγερό, αλλά το συναίσθημα και οι θεματικές καταβολές του, η εκφορά του, εκείνη που πρέπει να είναι άμεση, εντατική και σταθερή ως προς το αυτό το χαρακτηριστικό της.
Ο Νίκος Λυγερός φαίνεται πως αισθάνεται, πως για εκείνον τα  «πράγματα» θα πρέπει να βιώνονται, να «παθαίνονται.» Η μνήμη συνιστά ένα από εκείνα τα «πράγματα.» Η ποιητική του σύνθεση συνιστά μια έκπληξη, όχι μόνο για την ευθύτητά της και τον περιορισμό οποιουδήποτε δισταγμού, αλλά και γιατί τελικά καταφέρνει να μεταδώσει την αίσθηση, κατορθώνει να αναδείξει την ιστορία ως ένα ζωντανό και ουσιώδες, εκπαιδευτικό μέσο.
Ο Νίκος Λυγερός, με τα σχέδιά του, υποκαθιστά το λόγο. Ακόμα και αν η ποίηση είναι ταυτισμένη με τον τελευταίο, οι εικόνες του Λυγερού αποτελούν συνέχειά του και φανερώνουν μια συναισθηματική συνέπεια, αξιοπρόσεκτη. Τούτη σπανίζει. Όσο και η ποίηση. Ειδικά μες σε τούτες τις φλεγόμενες εποχές, με όλες τις κραυγές να έχουν κουραστεί, με όλες τις κραυγές που ζητούν αιώνες, μάταια, να φυλάξουν πια τον άνθρωπο από τον ίδιο τον εαυτό του. Η στερεότυπη τούτη θεώρηση, μπορεί ακόμα να συγκινήσει. Ο Νίκος Λυγερός αποδεικνύει του λόγου και της μορφής, το αληθές.