Μια Σουλτάνα στο αιγαίο. Βιαστικά σβησμένες μνήμες.

24grammata.com/γνώμη

γράφει ο Μανώλης Δημελλάς

Στο σκοτεινό παρελθόν κρύβονται ένα σωρό γνωστά, δικά μας πρόσωπα, ξέμειναν στο τέλος ολομόναχα, γιατί  έκαμαν εχθρούς πιο πολλούς από φίλους, εκεί στα τελευταία τους, στάθηκαν με μόνη παρέα τη σκιά τους, καταμεσής του κόσμου κι όμως ολομόναχοι, να κρύβουν τις  ασύγχρονες στιγμές τους.
Μια τέτοια ιστορική φιγούρα, που απέκτησε σπουδαίους φίλους κατάφερε να κάμει όμως εκατοντάδες πολέμιους ήταν και ο προηγούμενος μητροπολίτης Καρπάθου, ο μακαριστός Νεκτάριος Χατζημιχάλης.
Διχάζονται οι γνώμες για την διαδρομή της ζωής του, φίλοι ακόμη μιλούν για τη δράση του, για τον ζήλο που πάλευε τα θέματα τις ζωής του.
Όμως υπήρξε και ένα πλήθος που τον πετροβόλησε, χτύπησε άσχημα τον πρώην μητροπολίτη Λέρου, τόσο σκληρά και ανελέητα που θα τρόμαζαν ακόμη και οι χειρότεροι βαρυποινίτες, αν τους χρέωναν όλα αυτά στα λόγια, δίχως καμμιά δίκη.
Οι τρεις απεσταλμένοι του Πατριαρχείου που διερεύνησαν το 2000, τις καταγγελίες στη Λέρο και Κάλυμνο κατά του μητροπολίτη Νεκτάριου, δεν μπορούσαν να πιστέψουν στ’ αυτιά τους.
Η ιστορία έμοιαζε με άθλια, μια βρωμερή επιστημονική φαντασία, τα στόματα που μίλησαν παρουσίασαν σκανδαλιστικές, ροζ ιστορίες που όμως δεν φαίνεται να διασταυρώθηκαν, σκεπάστηκαν με τα χρόνια, αφήνοντας ακόμη και σήμερα μαύρες σκιές γύρω από το όνομα του.
Ο Μητροπολίτης, πήρε σαν κληρικός το όνομα Νεκτάριος, όμως βαφτίστηκε το 1932, Μανώλης, στην Κρήτη, νότια, ιδιαίτερη πατρίδα του τα Χανιά. Ένα φτωχόπαιδο που σπούδασε θεολόγος.
Συνέχισε  την γνώση σε πανεπιστήμια, στη Γαλλία και τη Γερμανία.  Βρέθηκε κληρικός στη Μακεδονία, Ιεραπόστολος στο Ζαΐρ, βρέθηκε  αρχιμανδρίτης στα Χανιά, του δόθηκε η θέση  μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου. Όμως το χριστεπώνυμο πλήρωμα, κοινός ο κοσμάκης, επέλεξε άλλον για τη θέση. Αυτός που προτιμούσαν ήταν ο Ειρηναίος, έτσι από ένα μπέρδεμα, φυσικά με αρκετές προεκτάσεις, ο Νεκτάριος βρέθηκε στα γρήγορα μητροπολίτης Καρπάθου.
Οι μεγάλες αθηναικές εφημερίδες εξύραν την στάση του στο θέμα της αντιδικίας, οι δηλώσεις του περιορισμένες και λιτές:

“ Θα γίνει ότι  πεί το φανάρι, ότι πει η εκκλησία”.
Όλοι θεώρουσαν τυχερούς τους Καρπάθιους και τους Κασιώτες για την σπουδαία συγγειρία, που τους έφερε δώρο, έναν τόσο σπουδαίο και ξεχωριστό ποιμένα στο πλευρό τους.
Ο παιδικός φίλος του Νεκτάριου, Παναγιώτης Κωστάκης περιγράφει  στις 6/1/2010, στα “Χανιώτικα νέα”:
Ο δεσπότης έφτασε στην Κάρπαθο με αντιτορπιλικό. Ο ενθουσιασμός του κόσμου ήταν ασύληπτος. Καμπάνες, χαλιά, μυρτιές και χαμόγελα ελπίδας γιατί είχαν μάθει πως ερχόταν ένας δεσπότης από την Κρήτη, ένας ηγέτης. «Νεκτάριον, τον από Κισάμου, παμψηφεί εξελέξαμεν μητροπολίτην Καρπάθου και Κάσου…..», ηχεί ακόμη στα αυτιά μου το μεγάλο μήνυμα. Έμεινε στην Κάρπαθο τρία χρόνια. Τον επισκέφτηκα μερικές φορές. Σε μια επίσκεψη με πήγε στο Μεσοχώρι. «Έλα», μου λέει, «να δεις το μοναδικό ελαιοτριβείο του νησιού». Ανήκε στην Παναγία τη Βρυσιανή και κατασκευάστηκε τον καιρό των Ιταλών. «Γιατί δεν γίνεται ένα καινούργιο» είπα εγώ με αφέλεια. «Μα πώς, με ποιο τρόπο, ποια γνώση, ποια χρήματα» ρωτά με πόνο ο παπα-Γιάννης, ένας άγιος λεβίτης. «Για αυτό είμαστε εδώ», απαντά ο δεσπότης, κοιτάζοντάς με στα μάτια. Η αλήθεια ήταν ότι κουραστήκαμε γιατί δεν ήταν εύκολο να εντάξεις μια ενορία στον αναπτυξιακό νόμο το 1981 και να πάρεις δάνειο από μιά τράπεζα χωρίς εγγυήσεις. Και όμως έγινε και με τη βοήθεια της Παναγίας τα μηχανήματα δεν έπεσαν στον γκρεμό κατά τη μεταφορά. Όταν όμως ήλθε ο υπουργός να το εγκαινιάσει τον βάλαμε να περάσει πεζός εκείνο το σημείο του γκρεμού γιατί δεν ξέραμε τις αμαρτίες του.

Τα Χριστούγεννα του 1981 ο δεσπότης Καρπάθου και Κάσου έστειλε το παρακάτω μήνυμα στο ποίμνιο:

“Μέσα στο κοινωνικό κλίμα της αλλαγής, εύχομαι και εγώ ο πνευματικός σας πατέρας, να αποκτήσωμε και την σπουδαιότερη αλλαγή, που είναι η αλλαγή στην νοοτροπία μας, στην καθημερινή μας συμπεριφορά, στην στάση μας απέναντι στον θεό και τον συνάνθρωπο.

Μόνο η αλλαγή που έχει την αναφορά της στην αληθινή μετάνοια, δεν είναι χίμαιρα και ουτοπία, αλλά πηγή πνευματικής δημιουργίας, αυτοκαθάρσεως των θεσμών και αξιολογήσεως χάριν του λαού των ραγδαίων κοινωνικών μεταβολών. Εύχομαι σε όλους,αυτή την εσωτερική αλλαγή, απαραίτητη προυπόθεση σε μια σωστή κοινωνική αλλαγή, που θα ριζωνει στα ορθόδοξα βιώματα και έτσι θα κάνει πιο φωτισμένη τη μέρα της ζωής του μαρτυρικού λαού μας”.

Στο μήνυμα του, ο τότε ποιμένας της Καρπάθου, δείχνει μπροστά από την εποχή του, αναγνώρισε την έννοια της ουσιαστικής αλλαγής και την προτείνει σαν  πρώτη προσωπική δράση.

Είναι τα δικά του χρόνια που στην Κάρπαθο γέμιζαν ασφυκτικά οι εκκλησιές, ξεκίνησαν τότε οι εργασίες αποκατάστασης του Αγίου Γεωργίου Βασσών, ιδρύθηκε με την δικιά του προσπάθεια, ταπητουργική σχολή στις Μενετές και δούλεψε με ζήλο για την κτηριακή  αποκατάσταση των εκκλησιών. Όμως στις μέρες του, τον Φλεβάρη του 1983, άγνωστοι έβαλαν δυναμίτη στην Ευαγγελίστρια, την εκκλησία στα Πηγάδια, ήταν οι απάντηση στην εφορία αρχαιοτήτων που δεν έδινε την άδεια για επέκταση θεωρώντας το κτήριο μνημείο, που ήταν ήδη κλειστό και χτυπημένο από τον σεισμό του 1948.

Είναι όμως ο ίδιος άνθρωπος που φέρεται σαν  «Άγιος» μητροπολίτης Λέρου, Καλύμνου και Αστυπάλαιας, ο Νεκτάριος, που είχε κοσμήσει με τη μορφή του και το μητροπολιτικό ναό, βάζοντας τον εαυτό του ανάμεσα σε «συνάδελφους» αγίους της Εκκλησίας. Εύκολα ξετρυπώνει ο ιστορικός άρθρα και κείμενα λίβελλους, όπου κάποιοι  εξομολογήθηκαν στους ιεράρχες της Εξαρχίας ότι ο Νεκτάριος είχε γίνει κάτι σαν σεξουαλικό ανέκδοτο στα στέκια της νεολαίας.

Ακούστηκαν τέτοιες ερωτικές ιστορίες που και ο πιο προχωρημένος, μοντέρνος συνάνθρωπος θα έκλεινε τα αυτιά του, ενώ η εμπλοκή του στα σκάνδαλα του πατριαρχείου Ιεροσολύμων δυσχέρανε ακόμη περισσότερο την σχέση με το Πατριαρχείο και τον έκαμε ακόμη πιο μισητό. Οι εφημερίδες αναφέρουν καθημερινά το όνομα του, θείος του περιβόητου Βαβύλη, ο Νεκτάριος φέρεται μπλεγμένος σε λασπόλουτρα με αρχηγούς της Μοσάντ, ενώ στους φίλους του ανέφερε πως όλα έγιναν σε μια προσπάθεια να ξεμπλέξει τον ανηψιό του.

Ο μητροπολίτης Λέρου, Καλύμνου, Αστυπάλαιας Νεκτάριος φέρεται να είχε λάβει ακόμη και άδεια οπλοφορίας από την Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής το 1997, την οποία ανανέωσε δύο χρόνια αργότερα.

Οταν αστυνομικοί του τμήματος Καλύμνου του ζήτησαν αργότερα νέα ανανέωση, εμφάνισε βεβαίωση Λιμενικής Αρχής της περιοχής του, σύμφωνα με την οποία απώλεσε το όπλο εν πλω και δεν χρειάστηκε νέα άδεια οπλοφορίας. Η άδεια οπλοφορίας είχε εκδοθεί στο όνομα Εμμανουήλ Χατζημιχάλης, όπως το κοσμικό όνομα του τότε Δεσπότη.

Άλλες φωνές, μίλησαν επώνυμα για τα “χούγια και τις ιδιαιτερότητες που τον έφαγαν”, χαρακτηρίζοντας αχάριστο ένα τμήμα του ποιμνίου. Ενδεικτικά αναφέρουν και ορισμένα έργα του, όπως την εκκλησία του Οσίου Σάββα, στους Αγίους Πάντες, με το μοναδικό στα Βαλκάνια καμπαναριό και με τις (έστω ημιτελείς) τρεις αίθουσες στην κορυφογραμμή. Την οσιοποίηση του ηγουμένου Σάββα, στη μονή των Αγίων Πάντων. Ο Νεκτάριος πάλεψε να ανακηρυχθεί από το Πατριαρχείο Οσιος. Ήταν ο πρώτος διοργανωτής του θρησκευτικού τουρισμού, στην Κάλυμνο.

Εκοιμήθη στα 77 του, παραμονή πρωτοχρονιάς του 2010 και στο μνήμα του,  στο Ιερό Ησυχαστήριο Αγ. Χριστοφόρου – Κορακιών Ακρωτηρίου, δίνει την δική του διάσταση στην ιστορία με ένα κύρηγμα του ιερού Χρυσοστόμου:

‘…Όσον μέγας ει, τοσούτον ταπείνου σαυτόν. Όταν αναβής εις ύψος, ασφαλισθήναι χρείαν έχεις ίνα μη πέσης… Τί μέγα φρονείς, άνθρωπος ων, της γης συγγενής, ομοούσιος της τέφρας εν τε τη φύσει εν τε τη γνώμη και τη προαιρέσει των πραγμάτων;

Σήμερον πλούσιος, αύριον πένης· σήμερον χαίρων, αύριον λυπούμενος· σήμερον εν δόξη, αύριον εν γήρα. Μη ίσταται τι των ανθρωπίνων, αλλ’ ώσπερ των ποταμίων ρευμάτων μιμείται τον δρόμον…

Τί ουν μέγα φρονείς άνθρωπε, ο καπνός, η ματαιότης; Άνθρωπος γάρ ματαιότητα ωμοιώθη. Ωσεί χόρτος αι ημέραι αυτού. Εξηράνθη ο χόρτος και το άνθος αυτού εξέπεσεν…’.

Πολλές, εύκολες κουβέντες, σαν κουτσομπολιά, ανοίγουν πάνω σε ιστορίες που παίζουν με σκανδαλιστικές λεπτομέρειες μιας ζωής.

Λένε πως δεν υπάρχει καπνός δίχως φωτιά, όμως «ὁ ἀποθανών δεδικαίωται ἀπό τῆς ἁμαρτίας» (Ρωμ. 6,7). Ὅταν οἱ πολλοί λένε ὁ ἀποθανών δεδικαίωται, ἐννοοῦν ὅτι ὁ ἄνθρωπος πού πέθανε ὁποιοσδήποτε κι ἄν ἦταν εἴτε καλός εἴτε κακός ἐφόσον πέθανε ἔχει δικαιωθεῖ καί ἔχει σωθεῖ στήν μετά θάνατον ζωή.

Δεν συμφωνούν φυσικά όλοι με αυτό, όμως δεν θα ανοίξουμε δίκες με τις λέξεις, παρόλα αυτά, τέτοιες ιστορίες επιβεβαιώνουν κανόνες για μάτια ανοιχτά και στόματα που δεν πρέπει να κρύβουν αλήθειες και γεγονότα.

Ακόμη σήμερα στους μικρούς τόπους βασιλεύει η σιωπή και η συνενοχή, μαθαίνουμε την ιστορία συνήθως κατά λάθος και όταν έχει περάσει στο παρελθόν, όμως η ζωή δεν είναι μυθιστόρημα, ούτε πρόβες, ούτε κρυμμένα σενάρια.

Το περιδιάβασμα στη ζωή του Νεκταρίου είναι ακόμη μια σπουδαία ευκαιρία να κάνουμε πιο ουσιαστική την κοινωνική συμβίωση μας, αλήθεια μπορεί να μείνει τίποτε κρυφό;