Ο ΑΛΗ ΠΑΣΑΣ Μέσα από τις ιστορικές πηγές

alipasas
 Δρ. Ανδρέας Δαβαλάς

24grammata.com/ free ebook (κατηγορία: ιστορικές μελέτες)
[κατέβασέτο]

ISBN: 978-960-93-7375-3
Επίλεκτες Ψηφιακές Εκδόσεις: 24grammata.com
Σειρά: εν καινώ, Αριθμός σειράς: 134
Τόπος και Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αθήνα, 2015
Μέγεθος Αρχείου: 1,2 Mb
Σελίδες: 40
Μορφή αρχείου: pdf
Γραμματοσειρά: cambria
Απαγορεύεται η αναδημοσίευση δίχως την έγγραφη άδεια του δημιουργού ή του εκδότη

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
__________

Προλεγόμενα 7
Ο Αλής και η Ήπειρος της εποχής του 9

Κεφάλαιο Ι
Οι Απομνημονευματογράφοι

Θ. Κολοκοτρώνης / Γ. Τερτσέτης 14
Χ. Περραιβός 15
Ν. Κασομούλης 19
Ι. Μαρκυγιάννης 20
Κεφάλαιο ΙΙ
Οι Ιστορικοί
Ελληνική Νομαρχία 23
Κ. Κούμας 25
Κ. Παπαρρηγόπουλος 27
Σπ. Τρικούπης 29
Κ. Σάθας 30
Π. & Σπ. Αραβαντινός 32

Αντί επιλόγου 35

Βιβλιογραφικές Πηγές 37

24grammata.com/ free ebook (κατηγορία: ιστορικές μελέτες)
[κατέβασέτο]

Προλεγόμενα

Αρκετά χρόνια μετά την έκδοση της πατρικής μονογραφίας «Μια σκιαγραφία του Αλή Πασά και του κράτους του» που έτυχε ευνοϊκής υποδοχής στον ηπειρωτικό χώρο και όχι μόνο, σκέφτηκα πως η ιστορική έρευνα για τον Αλή, παραμένει αρκετά μανιχαϊστική και εν μέρει ελλιπής. Ο Αλής αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αντιφατικών αναγνώσεων, με τους Αλβανούς να τον θεωρούν ήρωα, τους Τούρκους αποστάτη, και τους Έλληνες, εν πολλοίς, τύραννο.
Η γενικότερη αντίληψη για τον Αλή, όπως διαμορφώθηκε μέχρι τις μέρες μας θεωρώ ότι προτάσσει τις ζοφερές εικόνες ενός ούτως ή άλλως σκληρού ηγεμόνα, σε σημείο που ελλοχεύει ο κίνδυνος να χαρακτηριστεί γραφική. Όταν ασχολήθηκα εκ νέου με το πρωτογενές υλικό των πηγών του 19ου αιώνα, αφετηρία του οποίου στάθηκε μια φοιτητική μου εργασία, διαπίστωσα έκπληκτος ότι οι γνώσεις της μεγάλης πλειοψηφίας των αναγνωστών περιορίζονται στον πνιγμό της κυρά – Φροσύνης και στις σχολικές μας αναφορές για τις μάχες των Σουλιωτών.
Όμως αν η διαδρομή του Αλή Πασά μπορούσε να συνοψισθεί μέσω τέτοιων στερεοτύπων, δεν θα αποτελούσε ούτε υποσημείωση για τον ιστορικό. Στο σημείο αυτό πρέπει να εξάρουμε τη συμβολή της καθηγήτριας K. Fleming η οποία προσπάθησε με αξιοθαύμαστη μεθοδολογική αρτιότητα, να τοποθετήσει την προσωπικότητα του Αλή στο πλαίσιο της εποχής της και να μας απαλλάξει από την οριενταλιστική προσέγγιση της Οθωμανικής περιόδου. Έτσι, βασισμένη πάνω στα γεγονότα, αντιλαμβάνεται ότι ο Αλής ήταν πολύ διαφορετικός από το τυπικό δεσποτικό πρότυπο του Τούρκου τοπάρχη, δεδομένου ότι δεν μιλούσε ούτε καν επαρκώς την τουρκική γλώσσα. Το ίνδαλμά του ήταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης και το όραμά του ήταν η δημιουργία μιας πολυπολιτισμικής ηγεμονίας πολύ κοντά στα δυτικά πρότυπα, υπό την ηγεσία του.
Με το ανωτέρω σκεπτικό, οι μαρτυρίες ανθρώπων που υπήρξαν σύγχρονοι του Αλή και απ’ αυτή την άποψη εισφέρουν πρωτογενές υλικό έρευνας, μπορούν να βοηθήσουν ουσιαστικά, σε μια πιο ψύχραιμη ιστορική αποτίμηση. Ιστορική αποτίμηση πηγάζουσα από την ζώσα πραγματικότητα, έστω κι αν αυτή συνεπάγεται μοιραία κάποιες συναισθηματικής φύσεως προκαταλήψεις, ούτως ή άλλως εύκολα αναγνωρίσιμες. Δεν πρέπει άλλωστε να ξεχνάμε ότι η δημιουργηθείσα παράδοση που θέλει τον Αλή ως αποτρόπαιο τέρας, υποδαυλίστηκε από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα και από την επήρεια της Μεγάλης Ιδέας και της έξαρσης του εθνικισμού και του αλυτρωτισμού. Στο βαθμό τελικά που ο στόχος της αναψηλάφησης των ιστορικών κειμένων επιτυγχάνεται, παρά τις όποιες τυχόν ατέλειες ή ελλείψεις, η προσπάθεια του γράφοντος δεν έγινε επί ματαίω.
Α.Δ.Δ.

Ο Αλής και η Ήπειρος της εποχής του

Η εμφάνιση και η δράση του Αλή αποτελεί μια πτυχή του λεγόμενου Ανατολικού ζητήματος, την προϊούσα δηλαδή αποσύνθεση της άλλοτε κραταιάς Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα μετά την ήττα που υπέστη στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο και την ταπεινωτική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή στα 1774. Παρά τις ευεργετικές προβλέψεις της συνθήκης για την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στα τουρκικά ύδατα, που εκμεταλλεύθηκαν οι Έλληνες έμποροι για να αναπτύξουν το στόλο τους, στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας επικρατεί μια γενικευμένη κρατική παραλυσία.
Η ύπαιθρος μαστίζεται από κάθε λογής ληστές και αντάρτες, μουσουλμάνους ή και χριστιανούς που καταπιέζουν τον αγροτικό πληθυσμό. Παράλληλα στον ελλαδικό χώρο εισβάλλουν άτακτοι Αλβανοί οι οποίοι οργανώνονται σε συμμορίες και επιδίδονται σε λεηλασίες, φόνους και εμπρησμούς, εις βάρος Ελλήνων και Τούρκων.#
Όμως ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Ο Αλής γεννήθηκε στο Τεπελένι γύρω στα 1744. Γιος του Βελή Μπέη, Αλβανού ληστή της εποχής ο οποίος τον αφήνει ορφανό σε μικρή ηλικία, και της φιλόδοξης Χάμκως, η οποία ενεφύσησε στο μικρόν Αλή τη δολιότητα και τον αριβισμό. Στα 1758 εμφανίζεται στα ηπειρώτικα εδάφη ως ληστής, έχοντας δική του συμμορία. Από κει αρχίζει ο τυχοδιωκτικός και περιπετειώδης βίος του. Δυο χρόνια αργότερα συλλαμβάνεται από τον Κουρτ πασά του Μπερατίου, και όχι μόνο του χαρίζεται η ζωή, αλλά προτείνεται και ως γαμπρός στην κόρη του, από την οποία όμως θα απορριφθεί. Ωστόσο ο Αλής παίρνει εκδίκηση, όταν στα 1764 νυμφεύεται την κόρη του τοπάρχη του Δελβίνου, Καπλάν πασά, Εμινέ, με την οποία θα αποκτήσει δυο γιους, τον Μουχτάρ και τον Βελή. Έκτοτε η κοινωνική ανέλιξη του Αλή είναι κατακόρυφη. Το 1775 βρίσκεται ως έμπιστος του Σελήμ πασά του Δελβίνου, στα 1786 γίνεται πασάς Τρικάλων και κατόπιν της επιτυχούς διώξεως των ληστών, αναλαμβάνει πραξικοπηματικά πασάς στα Γιάννενα, όπου νομιμοποιείται με σουλτανικό φιρμάνι το 1788.#
Στα 1790 μετέχει απρόθυμα στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο και μόλις γυρίζει, στρέφεται κατά του Σουλίου, το οποίο θεωρεί εμπόδιο για την επέκτασή του στη Βόρεια Ήπειρο, αλλά γνωρίζει οδυνηρή ήττα το 1792. Επανέρχεται στα 1800 και απαιτούνται τρία ολόκληρα χρόνια για να κάμψει το αδούλωτο φρόνημα των Σουλιωτών και να εξαλείψει κάθε μορφή ένοπλης αντίστασης στην παντοδυναμία του. Την ίδια χρονική περίοδο κυριάρχησε στον Αμβρακικό κόλπο, έφτιαξε στόλο κι έκανε απόβαση στη Χιμάρα στα 1798, την κατέλαβε κι έσφαξε πολλούς από τους κατοίκους της. Ακολούθως απέσπασε από τους Γάλλους τη Βόνιτσα και την Πρέβεζα.
Στα 1805, κάνοντας επιδρομή στο χωριό Πλησιβίτσα, ερωτεύεται κεραυνοβόλα την 12χρονη Βασιλική, κόρη του Κίτσου Κονταξή, και αργότερα την παντρεύεται με αποτέλεσμα η μικρή Βασιλική να ασκήσει πάνω του θετική επιρροή υπέρ των Ελλήνων.
Σταδιακά ο Αλής επεξέτεινε την κυριαρχία του σ’ ολόκληρη τη Βόρεια Ήπειρο και στα 1812 κατέλαβε το Γαρδίκι. Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα από τότε που βιάστηκαν η μάνα του κι η αδερφή του, το Λιοντάρι της Ηπείρου εκπληρώνει την υπόσχεση που είχε δώσει στον τάφο της Χάμκως: Εκδίκηση στους Γαρδικιώτες. Και από την αχαλίνωτη μανία του δεν γλυτώνει από τα βασανιστήρια και τη σφαγή σχεδόν κανένας κάτοικος πάνω από δέκα ετών.
Στα 1819, αγόρασε την Πάργα από τους Άγγλους κι ήταν πια κυρίαρχος ολόκληρης της Νότιας Βαλκανικής και έτοιμος να αποτινάξει ακόμη και την προσχηματική υποτέλεια στο Σουλτάνο. Έχοντας ετήσιο εισόδημα περίπου 300.000 χρυσές λίρες που του εξασφάλιζαν κυρίως οι Έλληνες φοροεισπράκτορες,# διατηρούσε πανίσχυρο στρατό και επιδόθηκε σε σειρά οχυρωματικών έργων και υποδομών που κατέστησαν τα Ιωάννινα σημαντικό κέντρο εμπορίου και πολιτισμού.
Ήδη, το κράτος του ασκεί σχεδόν αυτόνομη εξωτερική πολιτική με ευκαιριακές συμμαχίες, πότε με τους Γάλλους του Ναπολέοντα και πότε με τους Άγγλους, προσπαθώντας να επεκταθεί στην Πάργα, στα Επτάνησα και στην Αδριατική.# Οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής είχαν διαπιστευμένο πρόξενο στα Γιάννενα και συνομιλούσαν με τον Αλή πολλές φορές ερήμην της Υψηλής Πύλης. Εξ άλλου η αναγνώριση ότι η δαιμονικότερη διπλωματία της εποχής, η αγγλική, προσέβλεπε θετικά στις αποσχιστικές διαθέσεις του Αλή, τον καθιστά έμμεσα, υπολογίσιμο παίχτη στη διεθνή διπλωματική σκακιέρα, σε μία εποχή που η επίσημη θέση της Ιεράς Συμμαχίας είναι υπέρ της διατήρησης της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.#
Στο απόγειο της δόξας του παρελαύνουν από την αυλή του διεθνείς προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Λόρδος Βύρων και βρίσκουν φιλοξενία πολλοί μετέπειτα οπλαρχηγοί του ’21 (Καραϊσκάκης, Ανδρούτσος, Αθ. Διάκος, Μ. Μπότσαρης, Δυοβουνιώτης κ.α.) και λόγιοι του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (Α. Ψαλλίδας, Ι. Βηλαράς, Ν. Δούκας κ.α.) Άλλωστε πρέπει να αναφερθεί ότι επίσημη γλώσσα στο κράτος του Αλή ήταν για πρώτη φορά στην ιστορία, η καθομιλούμενη ελληνική (δημοτική) διάλεκτος.
Εντύπωση επίσης προκαλεί πως παρότι εντελώς αμόρφωτος, σε μια εποχή θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, υπήρξε αποδεδειγμένα ανεξίθρησκος και μάλιστα τρέφοντας συμπάθεια για τον εθνομάρτυρα Κοσμά Αιτωλό προς τιμήν του οποίου έχτισε και παρεκκλήσι.# Πολλά έχουν προσάψει στον Αλή για τον αυταρχισμό και την βάρβαρη συμπεριφορά του, ιδιαίτερα σε όσους νόμιζε ότι υποσκάπτουν την θέση του με οιοδήποτε τρόπο. Οι μαρτυρίες που καταγράφει ο Σάθας είναι απ’ αυτή την άποψη συγκλονιστικές, (βλ. σχετικό κεφάλαιο) όμως δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η ανθρώπινη ζωή αντιμετωπίζονταν εκείνη την εποχή ως αναλώσιμο προϊόν. Ο φόβος εξάλλου των συνομωσιών αποτελεί μόνιμη ψύχωση των ηγεμόνων από αρχαιοτάτων χρόνων και η πρόληψή τους εξωθεί πάντα στην απάνθρωπη χρήση βίας. Πέραν δε τούτου, η κατάχρηση της θανατικής ποινής ήταν το προσφορότερο μέσο για τον Αλή να εμπεδώσει άμεσα την τάξη σε ένα λαό που δεν είχε μάθει να σέβεται το νόμο. Και δυστυχώς οφείλουμε να παραδεχτούμε, χωρίς πρόθεση να δικαιώσουμε εκ προοιμίου τον Αλή, ότι η ιστορία γράφεται τις περισσότερες φορές με βάση τα αποτελέσματα, ασχέτως των μέσων που χρησιμοποιήθηκαν για να επέλθουν αυτά.
Τα Γιάννενα λοιπόν γίνονται κέντρο εμπορικών συναλλαγών λόγω της ασφάλειας που είχε εμπεδωθεί και πνευματικής άνθισης. Οι περιηγητές Pouqueville και Leake αναφέρουν ότι στα 1815-18 συνάντησαν στην Ήπειρο εμπορική κίνηση ανάλογη με τις καλύτερες ευρωπαϊκές πόλεις, ότι βρήκαν σημαντικές βιβλιοθήκες και ότι κυκλοφορούσαν ευρωπαϊκές εφημερίδες…24grammata.com/ free ebook (κατηγορία: ιστορικές μελέτες)
[κατέβασέτο]

Βιογραφικό σημείωμα
Ο Ανδρέας Δαβαλάς γεννήθηκε το 1971 στον Πειραιά, γιός του γνωστού Ηπειρώτη δικηγόρου Δημητρίου Δαβαλά. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Ιστορία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ενώ κατά τη διάρκεια των σπουδών του ασχολήθηκε με το φοιτητικό συνδικαλισμό. Μετά την αποφοίτησή του μετείχε σε μεταπτυχιακό forum για τους πολιτικούς θεσμούς. Το 2007 ολοκλήρωσε τη διδακτορική διατριβή του στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στο αντικείμενο της πολιτικής Κοινωνιολογίας. Κατά καιρούς άρθρα και επιστολές του έχουν φιλοξενηθεί στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο.