24grammata.com/επικαιρότητα
Xωρίς αίμα η ιστορία δεν προχωράει.
Ο Λευτέρης Βερυβάκης σε μια «μαραθώνια» συνέντευξη που παραχώρησε αποκλειστικά στον «Ενεργό Δημότη», μιλάει για τη γνωριμία του με τον Αλέκο Παναγούλη και την κοινή τους δράση στον αντιδικτατορικό αγώνα. Ο πρώην υπουργός και πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ στη Β’ Αθήνας, μας αναφέρει γνωστές και άγνωστες πτυχές από τον κορυφαίο τους αντιδικτατορικό αγώνα και από τις πρώτες ελεύθερες μέρες της μεταπολίτευσης.
Η γνωριμία μου με τον Αλέκο
-Ποτέ γνωρίζεστε για πρώτη φορά με τον Αλέκο Παναγούλη;
-Από την δεκαετία του 60, ενώ εγώ είμαι πρόεδρος της νεολαίας της Ένωσης Κέντρου (ΟΝΕΚ) γνωρίζομαι με τον Αλέκο γιατί τότε αυτός νεαρός φοιτητής (μικρότερος από μένα) βρισκόμενος στο Πολυτεχνείο, αρχίζει να δραστηριοποιείται πολιτικά. Αρχίζει δηλαδή ουσιαστικά μέσα από τη νεολαία μας, να χρωματίζει τη δική του δράση μέσα από τις τάξεις των φοιτητών του Πολυτεχνείου στο οποίο εισήχθη το 1960. Πολλοί τότε με θεωρούσαν πολλιτικό μέντορά του.
– Πότε ακούει για πρώτη φορά το όνομα Γεώργιος Παπαδόπουλος;
-Το όνομα Παπαδόπουλος και μάλιστα όχι μόνο σαν Παπαδόπουλος αλλά σα Νάσερ το ξέρει ο πυρήνας των φοιτητών του Πολυτεχνείου εκείνης της περιόδου πολύ πριν το 1965. Διότι ο Νάσερ (έτσι αποκαλούσαν τον συνταγματάρχη Γιώργο Παπαδόπουλο στο στρατό, από το όνομα του Αιγυπτίου δικτάτορα τον οποίο και θαύμαζε) πρωτοστατούσε πάντα της οργανώσεως του ΙΔΕΑ, η νεολαία του οποίου επέμενε σε αυτό που κατηγορούσαν τους παλαιότερους(τους παλιούς στρατηγούς), ότι είχαν συμβιβαστεί με το κατεστημένο στο στρατό, είχαν γίνει βαθμούχοι και έπαψαν να σκέπτονται όπως όταν ξεκίνησαν την στρατιωτική τους σταδιοδρομία. Σε αυτό η ομάδα του Παπαδόπουλου την ανασυγκροτούσε ως ΕΕΝΑ(Ένωση Ελλήνων Νέων Αξιωματικών).
Η σύγκρουση του Παναγούλη με το γιο του δικτάτορα
– Σε κάποια στιγμή στο Πολυτεχνείο (προδικτατορικά) ο Αλέκος Παναγούλης έρχεται σε σύγκρουση με το γιο του μετέπειτα δικτάτορα.
-Κατά σύμπτωση ο Χρήστος Παπαδόπουλος (γιος του Γιώργου Παπαδόπουλου και της Νίκης Βασιλειάδη) ήταν συμφοιτητής του Αλέκου. Ο Αλέκος, επειδή προερχόταν από στρατιωτική οικογένεια όπως και εγώ, γνώριζε πολλά πράγματα τα οποία συνέβαιναν στο στρατό που τα αγνοούσαν οι φοιτητές. Ο Αλέκος λοιπόν γνώριζε για τον πατέρα του Χρήστου Παπαδόπουλου, όπως γνωρίζαμε πολύ όσοι ασχολούμασταν με τα στρατιωτικά. Εκεί γνωρίζαμε ένα επιμύθιο, πως αν ποτέ γινόταν δικτατορία στην Ελλάδα θα την έφτιαχνε ο «Νάσερ» και η παρέα του. Αυτά έγιναν μεταξύ 1963 και 1965. Τότε έγινε και επεισόδιο, δεδομένου ότι ο Αλέκος γνωρίζοντας εις βάθος την όλη ιστορία, αρνιόταν στο νεαρό Παπαδόπουλο αυτό που εκείνος ισχυριζόταν, πως είχε δηλαδή μια δημοκρατική προδιάθεση.
Η 21η Απριλίου και η λιποταξία του Αλέκου Παναγούλη από το στρατό
– Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου πού βρίσκουν εσάς και πού τον Αλέκο Παναγούλη;
-Την 21η Απριλίου την ζω από το βράδυ της στο κέντρο της Αθήνας, δεδομένου ότι έχει ήδη εγκατασταθεί αυτό που σκόπευε να αποτελέσει το επιτελικό όργανο του Ανδρέα Παπανδρέου. Στην οδό Σόλωνος 98 οι Δημοκρατικοί Σύνδεσμοι έχουν την έδρα τους και την παραμονή τους. Κάνουμε τη συγκέντρωση από και δια της οποίας θα ξεκινάγαμε τις εκλογές του Μαΐου του 1967( εκλογές που τις πρόλαβαν τα τανκς των συνταγματαρχών). Την ίδια ώρα (7μμ) οι δικτάτορες συγκέντρωναν τις πιστές σε αυτούς μονάδες, με σκοπό να βγάλουν τα άρματα μάχης στους δρόμους της Αθήνας. Ο Αλέκος Παναγούλης εκείνη την ώρα βρίσκεται στρατιώτης στη Βόρειο Ελλάδα. Συνεπώς δεν είχε την αμεσότητα που είχαμε εμείς πράγμα που τον έκανε να καθυστερήσει, να κατέβει στην Αθήνα. Από εκείνη τη μέρα τον τρώει η σκέψη του, για το πώς θα μπορέσει να φύγει από την μονάδα του. Άλλωστε είχε προειδοποιήσει τους φίλους του, πως αν ποτέ γίνει δικτατορία θα το έσκαγε από τη μονάδα και θα ερχόταν για να δει πως θα την πολεμήσει. Από το στρατό το σκάει λίγες μέρες μετά. Τους στήνει πρώτα μια ιστορία (προσποιούμενος ότι έχει πρόβλημα υγείας) εξαιτίας της οποίας τον αφήνουν να πάει στο νοσοκομείο από το οποίο και λιποτακτεί. Στη συνέχεια βρίσκει κάποιους φίλους από τη νεολαία του κόμματος στη βόρειο Ελλάδα και στη συνεχεία έρχεται στην Αθήνα.
Η ίδρυση της οργάνωσης «Ελληνική Αντίσταση»
-Πότε αποφασίζει να δημιουργήσει την οργάνωση «Ελληνική Αντίσταση»;
-Όταν κατεβαίνει στην Αθήνα δεν έχει κανένα αποκούμπι. Έχει μόνο δυο-τρεις παλιούς φίλους και μερικούς οι οποίοι ήταν συνάδελφοι φοιτητές και συναγωνιστές στην Ένωση Κέντρου. Έχει και κάποιους στενούς φίλους όπως ήμουν και εγώ, ο Κλωνιζάκης και ο Λεκανίδης (από τον Άγιο Δημήτριο) οι οποίοι ήμασταν περισσότερο προσωπικοί και λιγότερο πολιτικοί φίλοι του. Ο Κλωνιζάκης ήταν στη Nεολαία του Kόμματος προδικτατορικά. Με τον Λεκανίδη τον συνέδεε φιλία από το Γυμνάσιο. Με αυτόν είχε δεσμό προσωπικό. Έμενε (κρυβόταν) μια στο σπίτι του Κλωνιζάκη (στο Μενίδι) και την άλλη στο σπίτι του Λεκανίδη(στον Άγιο Δημήτριο). Τα άλλαζε σαν στέκια γιατί είχε κηρυχθεί λιποτάκτης (αδίκημα που σε καιρό Στρατιωτικού Nόμου τιμωρείται με την ποινή του θανάτου).
Οι επαφές του με στελέχη της κυβέρνησης του Μακαρίου
-Πότε ο Αλέκος έρχεται σε επαφή με την κυβέρνηση του Μακαρίου στη μεγαλόνησο και πόσο σίγουρος ήταν πως θα τον βοηθούσε στον αγώνα του;
– Η σκέψη του να φύγει για την Κύπρο, ήταν συνέπεια του γεγονότος ότι συνελήφθη η οργάνωση που είχαμε κάνει ο Αντώνης Λιβάνης, ο Τακης Κατσικόπουλος, ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο Σάκης Πεπονής και εγώ αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας. Λεγόταν Εθνικό Κίνημα Δημοκρατικής Αντίστασης. Όσοι από εμάς δεν συνελήφθησαν, «μεταμορφώθηκαν» αργότερα ως ΔΕΚΑ (Δημοκρατικό Κίνημα Εθνικής Αντίστασης). Όταν ήρθε και με βρήκε ο Παναγούλης είχε ήδη κάνει τη δικιά του αντιστασιακή οργάνωση. Έφυγε για την Κύπρο όταν εμείς συλληφθήκαμε και οδηγηθήκαμε στη φυλακή με καταδίκη 13 χρόνων. Το 1968 (επτά μήνες μετά) η Χούντα μάς έδωσε την πρώτη αμνηστία. Τότε ο Παναγούλης αναζητάει στην Κύπρο( πράγμα που πετυχαίνει) φίλους του από τα φοιτητικά του χρόνια με τους οποίους τον συνέδεαν κοινοί αγώνες. Πολλοί από αυτούς ανήκαν στην παλιά ΕΟΚΑ, οι οποίοι και τον συνέδεσαν με τη νεοπαγή τάξη της Κύπρου. Εκείνη την ώρα δεν ξέρει αν θα βρει όπλα και τι θα προκύψει. Παράλληλα φοβάται μήπως τον εντοπίσουν μέλη της Εθνικής Φρουράς της Κύπρου (Έλληνες Αξιωματικοί) , πολλοί από τους οποίους χαρακτηρίζονται ως υπολείμματα του παλιού ΙΔΕΑ. Ο Αλέκος όμως καταφέρνει μέσω κάποιων φίλων του όπως του Ανδρέα Χριστοδουλίδη, ν’ αποκτήσει κάποιες επαφές οι οποίες τελικά-μέσω αυτών- έφτασαν στον τότε υπουργό Άμυνας της μεγαλονήσου Πολύκαρπο Γεωργάτζη. Οι δυο άνδρες -που δεν γνωρίζονταν μέχρι τότε- συνδέθηκαν μεταξύ τους. Ο Γεωργάτζης πρέπει να πω, πως εκείνη την εποχή βρισκόταν σε μια πλήρη αναθεώρηση των σκέψεών του, γιατί πολλοί Κύπριοι ένιωσαν απογοήτευση όταν η Χούντα των Αθηνών απέσυρε την ελληνική μεραρχία από την Κύπρο. Αυτό το θεώρησε ως ημιπροδοσία. Παράλληλα πιστεύω πως ο Γεωργάτζης είχε τάσεις και φιλοδοξίες και πιθανόν να ονειρευόταν πολιτική καριέρα στην Ελλάδα. Όλα αυτά σε μια εποχή, που αγωνιζόμασταν όλοι για ένωση Ελλάδας-Κύπρου.
Η άρνηση του Παναγούλη να εντάξει την οργάνωσή του στο ΠΑΚ
-Είναι αλήθεια ότι πριν από το γεγονός, ο Αλέκος Παναγούλης είχε αρνηθεί να εντάξει την οργάνωσή του στο ΠΑΚ του Ανδρέα Παπανδρέου;
-Ο κατεξοχήν αρμόδιος για να σας απαντήσω, είμαι εγώ. Κατά αρχάς εγώ μετά το 1968 ανήκα στο ΠΑΚ. Μετά την πρώτη περίοδο που αποφυλακίστηκα, είχα αρχίσει να οργανώνω το ΠΑΚ και οι πρώτοι πυρήνες του έγιναν από εμάς. Ο Παναγούλης κινήθηκε για αρκετό διάστημα στο εξωτερικό. Όταν χρειάστηκε χρήματα για τον αγώνα του συναντήθηκε με τον Παπανδρέου στο Παρίσι. Μάλιστα στον Παπανδρέου έκανε μια επίδειξη από όπλα. Για αυτό το λόγο ο Παπανδρέου μίλησε τότε για «Θερμό Καλοκαίρι» που έρχεται στην Ελλάδα. Ο Αλέκος δεν υπολόγιζε στις γενικές και άνευ ουσίας διακηρύξεις του ΠΑΚ αλλά υπολόγιζε μόνο στη δύναμη των όπλων. Όταν λοιπόν του έδειξε τα όπλα, ο Παπανδρέου αφού έμεινε έκπληκτος από τη γενναιότητα του Παναγούλη, προσφέρθηκε να τον βοηθήσει ζητώντας του όμως να ενταχθεί στο ΠΑΚ. Ο Παναγούλης έχοντας άλλα πράγματα εκείνη τη στιγμή στο μυαλό του πήγε για να πάρει χρήματα και όχι για να ενταχθεί στο ΠΑΚ. Ο Ανδρέας όμως δεν ήθελε να τον βοηθήσει μόνο με αυτόν τον τρόπο. Για αυτό και έκανε δυο κινήσεις. Η μια ήταν ότι του είπε «εντάξει θα σου δώσω λεφτά, αλλά θα δούμε με ποιον τρόπο θα δράσεις στην Ελλάδα». Στην κουβέντα που έγινε του λέει «θα πας και θα βρεις τους δικούς μου στην Αθήνα». Τότε ο Αλέκος του ανταπάντησε «έχεις εμπιστοσύνη στον Λευτέρη Βερυβάκη;». «Εάν έχεις θα συναντηθούμε από και δια αυτού, δηλαδή θα πάω θα τον βρω και από εκεί θα σου στείλω μήνυμα», του είπε χωρίς να δεχθεί την ένταξη. Έτσι όταν ήρθε και με βρήκε ο Παναγούλης, ήρθε για να μου πει τα άλλα και πως όταν συναντήθηκε με τον Ανδρέα στο Παρίσι του είπε το όνομά μου. Μάλιστα ο Ανδρέας για να ελέγξει εμένα, έστειλε από πίσω τον Τζάνο Βαλασέλλη, υπάλληλο της Ολυμπιακής. Ο Βαλασέλλης όταν με βρήκε, μου είπε ένα συνθηματικό, την λέξη ΜΟΔΑ (Μαχητικές Ομάδες Δημοκρατικής Αντίστασης). «Ποιος σου το είπε αυτό Τζάνο;» τον ρώτησα. «Ο Ανδρέας μου το είπε, για να το πω σε σένα και να ρωτήσω ποιοι είναι αυτοί», που το χρησιμοποιούν αυτό. Είπα οι Παναγούληδες. Όταν το είπα αυτό στον Παναγούλη με ρώτησε τι λεφτά μου έδωσαν. Του απάντησα πως «ούτε λεφτά μου έδωσαν, ούτε πρόκειται να πιάσω εγώ λεφτά στα χέρια μου. Εγώ σου έχω εξηγήσει ότι ξέρω πολύ καλά τα ενοχοποιητικά στοιχεία στην περίπτωση κατά την οποία συμβεί κάτι. Αφού δεν έχω βγει στην παρανομία του εξήγησα, ότι όποιος δεν είναι στην παρανομία δεν κάνει πράξεις κατά του καθεστώτος γιατί αυτό σημαίνει και θάνατο». Ήταν η περίοδος που μόλις είχα βγει από τις φυλακές και του τόνισα πως μετά θα τα βρούμε. Το μετά σήμαινε ότι ενδεχομένως θα βγαίναμε μαζί στην παρανομία και ότι αν σκοτωνόμουν εγώ, θα έλεγα στους συναγωνιστές μου να πάνε να τον βρουν.
Η απόπειρα δολοφονίας του Δικτάτορα
-Πότε λοιπόν ξεκινάει η προετοιμασία για την απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου;
-Ξεκινάει από εμάς εδώ και εδώ καταλήγει. Το γεγονός ότι βρέθηκε στην Κύπρο και κατάφερε να πείσει το Γεωργάτζη να του δώσει όπλα τροφοδοτήθηκε από το γεγονός, ότι εμείς εδώ από καιρό κουβεντιάζαμε για το πώς θα γίνει η αντίσταση. Ιδέες δικές μας -πάντα μέσα στην Αντίσταση- ήταν το καίριο χτύπημα στην καρδιά της δικτατορίας. Ξέραμε ότι αν κτυπηθεί ο «Νάσερ» ουσιαστικά αποκεφαλιζόταν η Χούντα όπως είχε αρχίσει να εξελίσσεται. Συνεπώς από μας ξεκινάει όλη αυτή η ιστορία η οποία είχε ως συζήτηση, για το πώς θα κτυπηθεί η δικτατορία. Όταν απέκτησε τον οπλισμό από τον Γεωργάτζη, ξεκίνησε η προετοιμασία. Αυτό το οποίο λέγεται από κάποιους ανόητους, ότι αυτά όλα τα επέβαλαν από την Κύπρο είναι πολύ μεγάλο παραμύθι, διότι οι σκέψεις όλες και όλα τα άλλα ήταν ελλαδικά. Κυπριακός ήταν μόνο ο οπλισμός, δεδομένου ότι επείσθη ο Γεωργάτζης ότι έχει να κάνει με μια ομάδα που σκοπό έχει να πολεμήσει τη δικτατορία και ο ίδιος θεωρούσε από ένα σημείο και μετά πως η δικτατορία των Αθηνών, αποτελούσε ζημιά και για την Κύπρο.
-Η απόπειρα δολοφονίας κατά του Παπαδόπουλου για ποιο λόγο απέτυχε;
-Διότι αν πάτε και μελετήσετε τον τόπο και τις συνθήκες, θα διαπιστώσετε πως για να πετύχαινε ο στόχος σε αυτό το δύσβατο σημείο, πρέπει να είσαι 100% εξοικειωμένος με τους πρακτικούς υπολογισμούς που πρέπει να κάνεις. Σύμφωνα με αυτούς που ήταν εκεί, ήταν το γεγονός, ότι δεν είχαν πολύ καλή ορατότητα, πόσο μάλιστα τότε που ήταν ένα στενό γεφυράκι και ήλπιζαν ότι αν ανατιναζόταν ο μηχανισμός την ώρα που θα περνούσε το αυτοκίνητο του δικτάτορα, δε θα έμενε τίποτα στη θέση του. Όλα θα έπεφταν στο γκρεμό.
– Το γεγονός αυτό τι αισθήματα δημιούργησε στο δικτάτορα;
-Νομίζω διαβάζοντας αργότερα τις πρώτες δηλώσεις του, ότι τα αισθήματα του Παπαδόπουλου ήταν αυτά που είπε. Δηλαδή ότι ο Θεός της Ελλάδος ήταν Φιλέλλην, την ευεργέτησε, τη διέσωσε, σώζοντας αυτόν. Νομίζω ότι τα αισθήματά του ήταν η πολιτική εκμετάλλευση του γεγονότος και όλη του η έγνοια ήταν πως θα εμφανιστεί ως ο σωτήρας της Ελλάδος. Αυτό το ήθελε και του είπαν μερικοί συνεργάτες του -που από ένα σημείο και μετά δεν τον ακολουθούσαν σε αυτού του είδους τα σχέδια. Πράγμα που φάνηκε αργότερα και χωρίστηκαν σε ομάδες και ακολούθησαν αλλού είδους δρόμους. Όπως ο Πατακός και ο Μακαρέζος που δεν επιδίωκαν πολιτική καριέρα, μετά από την παρένθεση που εννοούσαν, αλλά επιδίωκαν να παραμείνει ένα στρατιωτικό καθεστώς. Ο Παπαδόπουλος ονειρευόταν διαφορετικά. Ήθελε μια επέμβαση και αργότερα πολιτική καριέρα, πράγμα που πιθανόν διέκριναν οι άλλοι και δεν το συγχωρούσαν, γι αυτό και στην πορεία είχαν μεταξύ τους πολλές εσωτερικές συγκρούσεις.
Τελικά ποιος πρόδωσε τον Παναγούλη;
-Κατά τη διάρκεια της προανάκρισης ο Αλέκος όχι μόνο δε φανέρωσε το όνομα κανενός συνεργάτη του, αλλά δεν αποκάλυψε ούτε καν το όνομά του. Τελικά πως έφτασαν οι αρχές στη σύλληψη των υπολοίπων συνεργατών του;
– Ο Αλέκος Παναγούλης συνελήφθη επ’αυτοφόρω, δεν τον πρόδωσε κανένας. Αποτελούσε μεγάλη σπαζοκεφαλιά για όλους μας, όσο καιρό ήμασταν στις φυλακές. Αυτό που ήταν δυσερμήνευτο ήταν πως οι ανακριτικές αρχές της δικτατορίας έπαιρναν στο χέρι τους αυθεντικές πληροφορίες. Δεν το λύσαμε για πολλά χρόνια και τότε κάναμε μόνο υποθέσεις. Τότε λοιπόν δεν είχαμε την απάντηση. Την απάντηση νομίζω πως μου την έδωσε ο Χατζηζήσης όταν μετά την αποφυλάκισή του με επισκέφθηκε πολλά χρόνια αργότερα στο γραφείο μου. Ο ίδιος με ρώτησε όταν ήταν εκείνος στη φυλακή αν εγώ έπαιρνα τις διάφορες αναφορές προς το πρόσωπό του. Από την κουβέντα που είχαμε (δεν το ξαναείδα ποτέ) μου είπε ότι αυτός που σας κατέδωσε αμέσως μετά το περιστατικό της απόπειρας, ήταν η πρώην σύζυγος του Λεκανίδη, που εκείνη την εποχή βρισκόταν σε μεγάλη διαμάχη μαζί του και υπηρετούσε σε στρατιωτικές υπηρεσίες. Οπότε όταν είδε εκείνο το πρωί στο σημείο που θα γινόταν η απόπειρα τον Παναγούλη, που ήξερε ότι ο Λεκανίδης τον φιλοξενεί, τους ειδοποίησε. Μάλιστα ήξερε που έκρυβαν τα διάφορα πράγματα της οργάνωσης. Αν λοιπόν αυτό ισχύει –από αισθήματα εκδίκησης γιατί δεν ζούσαν πια μαζί-ερμηνεύεται πώς από τις 16 Αυγούστου 1968 και μετά γίνονται μια σειρά συλλήψεις. Οι συλλήψεις αφορούσαν ένα πολύ γενικότερο φάσμα. Διότι στις συλλήψεις υπήρχε η προληπτική δράση της δικτατορίας, που συλλάμβανε όλους όσους νόμιζε, πως ήταν εχθροί της.
Η ανάκριση και τα βασανιστήρια από το Χουντικό καθεστώς
– Πόσο φρικτές ήταν οι συνθήκες ανάκρισης και κράτησής σας;
– Ήταν διαφορετική από περίπτωση σε περίπτωση. Όταν με συνέλαβαν για πρώτη φορά μου έκαναν μια φρικτή κακομεταχείριση(εν μέσω δεκάδων αξιωματικών). Όλη η ανάκριση έπεσε επάνω μου μια που τα είχα αναλάβει όλα εγώ. Τη δεύτερη φορά (το καλοκαίρι του 1968) μπήκα πολύ αργά στην ανάκριση και συγκεκριμένα στα τέλη Αύγουστου δεδομένου ότι δεν υπήρχε για μένα κανένα στοιχείο και ούτε παραδέχτηκα ποτέ τίποτα.
Αυτοί με έβλεπαν και μου έλεγαν, «είσαι εσύ αυτός;» «που το βγάλατε αυτό;» τους ανταπαντούσα. «Αυτά μας λένε οι φίλοι του Παναγούλη». «Ο Παναγούλης σάς το λέει;» δε μου απαντούσαν. Καταλάβαινα πως κάπου είχαν μπλοκάρει. Όταν με ρωτούσαν ποιοι είναι αυτοί (μιλάμε για ψευδώνυμα πάνω σε ένα σχεδιάγραμμα της οργάνωσης) τους έλεγα πως είναι φανταστικά πρόσωπα σε σχεδιάγραμμα που φτιάξατε εσείς. Αρνιόμουν τα πάντα. Όλη αυτή την ιστορία την απαρνιόμουν κάθετα. Γι’ αυτό το λόγο το στρατοδικείο με καταδίκασε εις θάνατον. Με χαρακτήρισε ως επικίνδυνη προσωπικότητα που ενώ τα έχει ετοιμάσει όλα, τα αρνείται.
Η πολύκροτη δίκη στο στρατοδικείο και η αναβολή των εκτελέσεων Παναγούλη και Βερυβάκη
-Ήταν τυχαίο το γεγονός ότι η δίκη στο στρατοδικείο ξεκίνησε μια μέρα μετά την κηδεία του «Γέρου της Δημοκρατίας»; Το γεγονός αυτό πόσο επηρέασε το κλίμα της δίκης;
-Ήταν καταλυτικό, αλλά μπορεί να ήταν τυχαίο. Είναι λογικό ότι ο θάνατος του Γεωργίου Παπανδρέου δεν έγινε προγραμματισμένα, αλλά μπορούσε να επηρεάσει το κλίμα της δίκης, όπως και έγινε. Το ένα κομμάτι ήθελε εκτελέσεις, όπως ζήτησαν για μένα. Σύμφωνα με τον Παναγούλη (μου τα είπε ότι συναντηθήκαμε αργότερα με τον ίδιο και την Οριάνα Φαλάτσι), στις τέσσερις μέρες διακοπής της δίκης που διαφωνούσαν για τις ποινές μας ,το θέμα ήμουν εγώ! Ήθελαν να πάρουν από τον Παναγούλη κατάθεση εις βάρος μου, λέγοντάς του ότι έχουν καταλάβει το παιχνίδι μας (το δικό μου και του Παναγούλη). Εμείς όμως ήμασταν αποφασισμένοι να ρίξουμε και να μας ρίξουν αίμα. Διότι χωρίς αίμα η ιστορία δεν προχωράει. Μάλιστα η ομάδα του ΕΑΤ-ΕΣΑ του έλεγε «εσένα Παναγούλη θέλουμε να σε απαλλάξουμε διότι θέλουμε ηθικά να σε αποτελειώσουμε, τον Βερυβάκη όμως θέλουμε να τον εκτελέσουμε». Όμως ο Παναγούλης δεν το έχαφτε, διότι όλοι οι κατηγορούμενοι καταλάβαμε πως η δίκη διακόπηκε διότι δεν τους “έστρωναν” τα στοιχεία και ήταν τότε που έχαναν στην Ευρώπη το παιχνίδι. Διότι έφταναν τηλεγραφήματα συμπαράστασης από όλο τον κόσμο, ακόμα και από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Τζόνσον, δεδομένου ότι άρχισαν να καταλαβαίνουν ότι οι συνταγματάρχες στην Ελλάδα είναι κάποια υποκατάστατα του φασισμού στην Ιταλία και άλλων ιστορικών περιπτώσεων. Ο Τζιουζέπε Σαραγκάτ (Ιταλός πρόεδρος) μάλιστα τηλεφώνησε στον Τζόνσον και του είπε «αν εκτελεστεί ο Παναγούλης στην Ελλάδα, η Ιταλία θα φύγει από το ΝΑΤΟ». Πρωτύτερα είχαν τηλεγραφήσει ο Πάπας της Ρώμης και ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Ου Θαντ. Προσωπικά χρωστάω πολλά στον Βίλλυ Μπραντ (τότε Πρωθυπουργός της Δυτικής Γερμανίας), που τον έβαλαν στις 3 τα ξημερώματα να τηλεγραφήσει στην κυβέρνηση της Χούντας, ζητώντας τους να μη μας εκτελέσουν. Όταν έφτασαν τα τηλεγραφήματα του Πάπα και του Ου Θαντ, ο Παπαδόπουλος τους είπε να μη μας εκτελέσουν, αλλά να φτιάξουν ένα κελί- μνήμα για τον Παναγούλη, στο οποίο έζησε πέντε χρόνια.
-Αν δε γινόταν η κορυφαία αντιστασιακή πράξη του Αλέκου Παναγούλη στις 13 Αυγούστου 1968, θα κορυφωνόταν ποτέ ο αντιδικτατορικός αγώνας;
-Όποιος κάνει στην ιστορία πολύ μεγάλες υποθέσεις κινδυνεύει πολύ να πέσει έξω. Η ιστορική ευθυγράμμιση μέχρι του απείρου είναι μια πελώρια Ιστορική ανοησία. Δεν ξέρω πως θα εξελισσόταν, αλλά ξέρω ότι αυτός ο τύπος του αντιδικτατορικού αγώνα, ασφαλώς χωρίς την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα δε θα είχε σήμερα την πυρίτιδά του. Η πυρίτιδα εκείνης της εποχής προήλθε από διάφορα γεγονότα. Η απόπειρα δολοφονίας του Παπαδόπουλου, οι δίκες ,ο αγώνας μέσα από τις εξορίες και τις φυλακές, το κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού , η κατάληψη της Νομικής και ο αγώνας των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, τροφοδότησαν και ανέπτυξαν τον αντιδικτατορικό αγώνα.
Στο πρόσωπο του τυράννου θα σκοτωνόταν η τυραννία
-Είναι αλήθεια ότι πριν από εκείνο το πρωί, ο Αλέκος Παναγούλης μαζί με συντρόφους του, είχε τοποθετήσει βόμβες σε κεντρικά σημεία της Αθήνας;
-Ασφαλώς, τις οποίες την ημέρα της σύλληψής του τις αποκάλυψε για να μην σκοτωθεί αθώος κόσμος. Εγώ πάντα του επέμενα ότι τίποτα από αυτά που πρόκειται να γίνουν, δεν πρέπει να έχουν αθώα θύματα. Αυτό τον επηρέασε και για αυτό εκείνη τη μέρα όταν συνελήφθη, ζήτησε να πάει ο ίδιος στα σημεία προκειμένου να τις απασφαλίσει. Εγώ πάντα επέμενα πως το χτύπημα στην καρδιά και στο νου της δικτατορίας έχει σημασία.
– Τελικά ο Αλέκος Παναγούλης τι σκοπό είχε; Να σκοτώσει τον δικτάτορα ή την δικτατορία των συνταγματαρχών;
-Αυτό είναι λίγο πολύ «γέφυρα διαφυγής» από την πραγματικότητα. Από τη στιγμή που υπάρχει δικτατορία προσωποποιείται ο δικτάτορας, εκείνος δηλαδή που δίνει εντολές σε 10 με 15 κεφαλές. Αν πάρεις το κεφάλι παθαίνει ό,τι μπορεί να πάθει η Λερναία Ύδρα, αν αποκεφαλιστεί. Αν κόψεις με μια όλα τα κεφάλια της συνεπώς αποσυντίθεται η δικτατορία και ο λαός πλέον δεν υπακούει. Θα σας πω τι είδα όταν επισκέφθηκα ως βουλευτής τη Χιλή, σε κοινοβουλευτική αποστολή. Όταν πήγα στη Χιλή, πήγαμε σαν κοινοβουλευτικοί παρατηρητές για τα 30 χρόνια από τη χούντα του Πινοσέτ. Όταν επισκεφθήκαμε το νεκροταφείο είδαμε το μνήμα ενός μεγάλου ποιητή. Εκεί ήταν ένα μικρό αγοράκι και ένα κοριτσάκι που σχημάτιζαν διάφορες καλικατούρες. Όταν τους ρωτήσαμε ποιος είναι αυτός μας είπαν ο Παναγούλης. Η Οριάνα Φαλάτσι είχε γράψει ένα βιβλίο για τον Αλέκο Παναγούλη (A real man), το οποίο ο πιτσιρίκος ως μαθητής της σχολής καλών τεχνών το είχε διαβάσει και ήθελε να αποτυπώσει με την τέχνη του στο χαρτί τον τυραννοκτόνο. Όταν στις διάφορες τυραννίες σε όλη τη γη έχεις ένα παράδειγμα ενός που μπορεί σε αντίστοιχες καταστάσεις να παίξει το ρόλο του ήρωα, αυτόν επιλέγουν ως πρότυπο, γιατί δυναμώνει τις ψυχικές δυνάμεις που έχουν τα δικά τους θέματα. Συνεπώς η Οριάνα Φαλάτσι μέσα από το βιβλίο της έδινε στη Λατινική Αμερική, το πρότυπο και το τι έπρεπε να κάνουν και αυτοί.
Η απόδρασή του από τις φυλακές Μπογιατίου
-Ας επανέλθουμε στα χρόνια της κράτησης του Αλέκου Παναγούλη. Ποτέ οργανώνεται για πρώτη φορά η απόδρασή του, από τις στρατιωτικές φυλακές Μπογιατίου;
-Ο Αλέκος από την πρώτη μέρα, σκεπτόταν την απόδρασή του. Η πρώτη του απόδραση οργανώνεται όταν κερδίζει την εμπιστοσύνη του φύλακά του, του Γ. Μωράκη και τον πείθει να φύγουν μαζί. Όμως τον πρόδωσε εκείνος που τους φιλοξένησε. Ήταν ένας συγγενής του (πρώτος εξάδελφος) τον οποίο είχαν διώξει από το Πανεπιστήμιο και ήθελε να γυρίσει στην Υπηρεσία του στο Πανεπιστήμιο. Αυτή η ιστορία απέτυχε και τους συνέλαβαν με αποτέλεσμα να του φτιάξουν ένα πιο σκληρό κελί. Η δεύτερη απόπειρα ήταν με άλλους συντρόφους ανάμεσα τους οποίους ήταν και η Αμαλία Φλέμινγκ. Όλοι μας, από την πρώτη μέρα στη φυλακή μόνο την απόδραση σκεπτόμασταν. Μάλιστα ένας από εμάς, ο Ζαμπέλης κατάφερε να αποδράσει από τις φυλακές της Αίγινας και γι’ αυτό το λόγο δεν ξαναλειτούργησαν, οι Πολιτικές Ακτίνες των φυλακών, δεδομένου ότι κατάλαβαν ότι δεν είναι τόσο ασφαλείς, όσο νόμιζαν.
Η αμνηστία του Παναγούλη από τον Παπαδόπουλο
-Το 1973 ποιος ήταν ο λόγος που ώθησε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο να δώσει αμνηστία στον Αλέκο Παναγούλη;
– Ένας και μόνο. Διότι ο Παπαδόπουλος ήθελε να πάει στην πολιτικοποίηση. Πίστευε ότι θα μπορούσε να παραμείνει Πρόεδρος του Καθεστώτος με Πολιτικό Κλάδο του τον Σπύρο Μαρκεζίνη. Γι’ αυτό και όλα όσα έκανε(άσχετα αν δεν το έβλεπαν οι συνεργάτες του), ήταν να αναδείξει τον εαυτό του ακόμα και σε κοινοβουλευτικό κυρίαρχο του νέου Καθεστώτος. Όταν λοιπόν κατάφερε με τον τρόπο του να απαλλαγεί σε ό,τι είχε να κάνει με το πολίτευμα της Ελλάδος, ύστερα από δυο προσπάθειες για αλλαγή πολιτεύματος, πίστευε ότι θα μπορούσαν να λειτουργήσουν κάποιου είδους κόμματα στα οποία θα συμμετείχαν και κάποιοι παλιοί πολιτικοί, οι οποίοι είχαν εκδηλώσει τις προθέσεις τους να συμμετάσχουν σε ένα χουντικής κατασκευής νέο πολιτικό πλαίσιο. Από αυτή την πλευρά είχε ηρεμήσει. Όμως έκανε ένα λάθος και δεν υπολόγισε πως υπήρχαν και άλλες αντίπαλες ομάδες στο στρατό, δεν υπολόγισε τη λαϊκή αντίδραση και το γεγονός ότι οι ξένες δυνάμεις από ένα σημείο και μετά δεν τον ήθελαν, γιατί δεν τον είχαν ανάγκη και μπορούσαν να κάνουν αλλιώς τη δουλειά τους. Αν υπολογίσουμε μια σειρά άλλων ζητημάτων της εποχής όπως το Κυπριακό εκείνα τα χρόνια θα προτιμούσαν να απαλλαγούν και από το χουντογενές καθεστώς της μετεξελιγμένης Δικτατορίας. Αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί μπροστά σε τέτοιες εναντιώσεις και να μην τον βοηθήσουν να κτίσει αυτό που ανέμεναν πως θα έκτιζε.
Η αυτοεξορία του στην Ιταλία και η επιστροφή του στην Ελλάδα
-Ο Αλέκος Παναγούλης μετά την αποφυλάκισή του το καλοκαίρι του 1973 αυτοεξορίζεται στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Τι επιδιώκει πλέον;
-Ο Αλέκος κατάλαβε μετά την αποφυλάκισή του ότι θα έπρεπε πλέον ή να περιοριστεί ή θα τον περιόριζαν, πράγμα που δε θα επιθυμούσαν οι ίδιοι να κάνουν. Μέχρι τα γεγονότα του Πολυτεχνείου μπορούσαμε και κινούμασταν παρότι ήμασταν υπό συνεχή διωγμό. Από αυτή την πλευρά ένιωθε ασφυξία. Η δικτατορία δεν είχε τελειώσει. Εξάλλου μην ξεχνάτε ότι ο Αλέκος βρισκόταν στον αστερισμό της Φαλάτσι, η οποία τον επηρέασε.
-Πότε επιστρέφει στην Ελλάδα ;
– Πρέπει να ήταν Αύγουστος του 1974.
Η συμμετοχή του στις εκλογές του 1974
-Στις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές (17 Νοεμβρίου 1974) ο Αλέκος Παναγούλης εξελέγη βουλευτής με την Ένωση Κέντρου- Νέες Δυνάμεις για λίγους μόνο ψήφους.
Αλήθεια γιατί ο λαός της Β’ Αθηνάς δεν τον τίμησε με την ψήφο του, όσο έπρεπε;
-Για ένα και μόνο λόγο. Τα κριτήρια της ψήφου δεν έχουν να κάνουν με τα κριτήρια των πράξεων ηρωϊσμού. Τα κριτήρια της ψήφου είναι στη βάση δώσε – πάρε. Οι πράξεις είναι στη βάση των ιδεωδών. Αυτό έτυχε και σε μένα που σε εκείνες τις εκλογές ήμουν υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ, και δεν πέτυχα να εκλεγώ βουλευτής στη συγκεκριμένη εκλογική αναμέτρηση για λίγους ψήφους. Με ακολουθούσαν παλιοί φίλοι και μόλις έφευγα από τη «ζώνη των φίλων» έβλεπα τους άλλους να με κοιτάν αποχαυνωμένοι. Εγώ έλεγα τότε για συντριβή του ΠΑΣΟΚ κάτω από 17% (έλαβε 13%), διότι είχα πολλή καλή γνώση για το πώς πέφτουν οι ψήφοι και ιδιαίτερα οι σταυροί. «Πάρε δώσε» η αρχή και μάλιστα 100% στους σταυρούς. Δεν έχουν αξία οι σταυροί προτίμησης κατά τη γνώμη μου. Ισοπεδώνουν αλλά δεν αξιολογούν.
Η άρνηση του Παναγούλη να ενταχθεί στο ΠΑΣΟΚ
– Κατά πόσο είναι αληθές ότι ο Αλέκος Παναγούλης (πριν από τις εκλογές) αρνήθηκε να ενταχθεί στο ΠΑΣΟΚ και παρομοίαζε τον Ανδρέα με φασίστα τον οποίο και αποκαλούσε ως «Έλληνα Μουσολίνι»;
-Θα σας πω ένα πράγμα. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έγιναν και ειπώθηκαν πολλά από όλους, τα οποία εξυπηρετούσαν τις τρέχουσες τότε ανάγκες του καθενός και της καθεμία μικρο- ομάδας. Αυτό δεν μπορεί να κριθεί κατά τον ίδιο τρόπο που κρίνονται κάποιες θέσεις και χαρακτηρισμοί σε άλλες εποχές και κάτω από άλλες συνθήκες. Είναι εντελώς διαφορετικό μετά από τις συνθήκες εκείνου του κλίματος να θέλει κανείς να καταγράψει συν και πλην του συνήθους κοινοβουλευτικού βίου και μάλιστα όταν βρίσκεται στη φάση του τρόμου των μαζών, η οποία έχει και πολλά χαρακτηριστικά, εκδηλώσεων και εκφράσεων όχλου. Αν τυχόν κανείς δεν μπορεί να διακρίνει τα διάφορα πράγματα που γίνονται σε άλλες εποχές και κάτω από άλλες συνθήκες, δεν μπορεί να ερμηνεύσει το πολιτικό φαινόμενο κάτω από όλες τις συνθήκες.
Στη διάρκεια της επταετίας λέγονταν πολλά που μπορούν να ονομαστούν «σημεία και τέρατα», συχνά από παλιούς φίλους συνεργάτες και από άλλους συμμάχους, με αποτέλεσμα η μεταφορά τους να μην μπορεί να αποδώσει την ουσία του πράγματος. Θα σας πω πάντως ότι τουλάχιστον στις πρώτες εποχές αυτά που είχαν λεχθεί στο εξωτερικό και μεταφέρθηκαν στο εσωτερικό λειτουργούσαν υπό άλλες συνθήκες. Ήταν περίπου σηματοδοτημένα ποιος θα πάει εδώ και ποιος θα πάει εκεί. Του το υπενθύμιζα όταν βλεπόμασταν. Του έλεγα δηλαδή «Αλέκο τώρα έχουμε έναν αγώνα αντιδικτατορικό. Μην σε απασχολούν τα άλλα. Τα άλλα θα γίνουν αν και εφόσον φύγει από τη μέση η Δικτατορία». Από αυτή την πλευρά έπεφτε ο Αλέκος σε μια παγίδα που στήνεται όταν παραδώσεις στη στιγμή έμφαση και αγνοήσεις το μεσομακροπρόθεσμο όφελος της Χώρας και της Δημοκρατίας.
Η ανεξαρτητοποίησή τουκαι τα στοιχεία που ποτέ δεφανερώθηκαν
-Ο Αλέκος Παναγούλης το 1976 ανεξαρτητοποιείται από την Ένωση Κέντρου, αρνούμενος να συνυπάρξει στην ίδια κοινοβουλευτική ομάδα με τότε συνάδελφο του βουλευτή, τον οποίο κατηγόρησε ως συνεργάτη της Χούντας. Ποιες ήταν οι επόμενες πολιτικές του βλέψεις;
-Δε νομίζω να είχε κατασταλάξει για το τι ακριβώς θα έκανε. Δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να προδώσει τα ιδεώδη του, αλλά δεν ξέρω αν τυχόν ζούσε σε άλλες καταστάσεις αν θα προσαρμοζόταν η δεν θα προσαρμοζόταν παραμένοντας αναφομοίωτος εντός αυτών.
-Λίγες μέρες πριν από το θάνατό του ο Αλέκος Παναγούλης στόχευε να παρουσιάσει στη Βουλή φάκελο του ΕΑΤ-ΕΣΑ, με τον οποίο θα αποκάλυπτε συνεργασία πολιτικών με τη Χούντα. Πόσο ακριβή πιστεύετε πως ήταν τα στοιχεία που επρόκειτο να αποκαλύψει;
-Αυτό το οποίο είμαι βέβαιος, είναι ότι κατεβλήθη προσπάθεια να μην παρουσιαστούν τα στοιχεία από πολλές πλευρές. Παρά πολλοί δεν ήθελαν να παρουσιαστούν οι συμβιβασμοί και οι προδοσίες που έκαναν στα δημοκρατικά ιδεώδη, τα μαύρα χρόνια της επταετίας. Υπολόγιζαν πως αν αποκαλυπτόταν δε θα είχαν πολιτικό μέλλον. Για το τι συγκεκριμένα θα μπορούσε κανείς να πει ή όχι δεν γνωρίζω μια που ο Αλέκος ήταν σε άλλο πολιτικό σχηματισμό και προσανατολισμό από εμένα ή και όσα γνωρίζω (και γνωρίζω πάρα πολλά) δε θα ήθελα αυτή τη στιγμή τόσο πρόχειρα να με απασχολήσουν, δεδομένου ότι όλοι μας εδώ γνωριζόμαστε καλά και ξέρουμε παρά πολύ καλά και τους λιγόψυχους και τους προδότες.
– Πιστεύετε ότι υπάρχουν όντως αποδεικτικά στοιχεία;
-Κάποια από αυτά ναι.
-Για ποιο λόγο λοιπόν, αυτοί οι φάκελοι δεν άνοιξαν ποτέ;
-Γιατί υπήρξαν πολλές συνωμοτούσες δυνάμεις που έπρεπε για αυτές να κλείσουν. Κάτι ανάλογο συνέβη με το φάκελο της Κύπρου που ενώ η Βουλή ασχολήθηκε με το θέμα ατελείωτες ώρες, δεν άνοιξε ποτέ.
Η «μοιραία» μέρα
-Ο θάνατος του Αλέκου Παναγούλη προήλθε από τροχαίο ή από δολοφονία;
-Θα σας πω κάτι το οποίο εδώ και χρόνια το προσυπογράφω .Έγινε κάτω από σκοτεινές συνθήκες, οι οποίες είναι δυνατό να θεμελιώσουν την κατηγορία «όχι τυχαίου τροχαίου». Εξάλλου θα σας πω κάτι το οποίο αξιολογήθηκε από το δικαστήριο η ανακάλυψη του οδηγού του άλλου οχήματος του Μιχάλη Στέφα (προσκόμισα ο ίδιος τα στοιχεία στον εισαγγελέα) που τον ώθησε με το πίσω μέρος του αυτοκινήτου και τον «πέταξε» σε μία ράμπα όπου άφησε την τελευταία του πνοή, δεν στερείται αξίας. Αυτό είναι το στοιχείο μαζί με αλλά, όπως και ότι υπήρξε τρίτο αυτοκίνητο το οποίο δεν εντοπίστηκε ποτέ. Αυτό δικαιολογεί ότι υπάρχουν αδιευκρίνιστες συνθήκες. Εμείς δεν θέλαμε να προχωρήσουμε σε μια οποιαδήποτε καταγγελία ακόμα και κατ’ αγνώστου. Για αυτό σταματήσαμε εκεί. Δεν είπαμε ούτε αυτά που ειπώθηκαν τότε (ως υπεράσπιση της οικογένειας).Θέλαμε το καθετί να είναι απόλυτα τεκμηριωμένο, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπήρξαν σκοτεινές πτυχές που δε φωτίστηκαν.
Οι πολιτικές του παρακαταθήκες
– Ο Αλέκος Παναγούλης τι πολιτικές παρακαταθήκες πιστεύετε πως άφησε στις επόμενες γενιές;
-Κοιτάξτε. Τις παρακαταθήκες της Αντίστασης, θα τις έλεγα σε μια εποχή όχι μόνο παρακμής, αλλά σήψης και διάλυσης. Πάνε μπροστά οι ιδέες και οι άνθρωποι και ακολουθούν τα προσωπικά κέρδη και τα ωφελήματα. Δεν κάναμε τότε υπολογισμούς, για το πόσα θα κερδίσουμε ή πόσα θα ζημιωθούμε. Αυτό είναι παρακαταθήκη.
-Αν ζούσε σήμερα ο Αλέκος Παναγούλης, πως θα αντιδρούσε απέναντι στις εξεγέρσεις της σημερινής νεολαίας που ζητά καλύτερη παιδεία, το δικαίωμα στην εργασία,καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και άλλα;
-Δε νομίζω ότι κανείς από εμάς μπορεί ποτέ να αποστέρξει μερικά από αυτά τα μηνύματα. Ίσως το μόνο που θα μπορούσαμε να προσθέσουμε μερικά (έχω τη διάθεση να το κάνω), είναι ότι αυτή η γενιά πρέπει να αγαπήσει με μεγαλύτερο πάθος από ό,τι δείχνει, την πατρίδα και επίσης με μεγαλύτερο πάθος και αφοσίωση την Δημοκρατία και τα ιδεώδη της που δεν έχουν μέσα τους βία. Μόνο όταν είναι κατά της τυραννίας έχουν βία. Δηλαδή να αγαπήσει ουσιαστικά την πεμπτουσία της Δημοκρατίας, που λειτουργεί υπέρ του ανθρώπου.
Ο πρώτος του ανδριάντας … 34 χρόνια μετά το θάνατό του
-Σήμερα υπάρχει πουθενά στον ελλαδικό χώρο ανδριάντας του Αλέκου Παναγούλη;
-Πάμε να φτιάξουμε εμείς. Η κίνηση πολιτών «21ος αιώνας-ΠΝΥΚΑ» και οι τέως Βουλευτές – Ευρωβουλευτές, με την υποστήριξη της Βουλής των Ελλήνων έχει αναλάβει πρωτοβουλία, για την ανέγερση ενός ανδριάντα στο κέντρο της Αθήνας στην οδό Πανεπιστημίου (απέναντι από το ΡΕΞ).Η συγκεκριμένη πλατεία θα ονομαστεί Πλατεία των Τυρρανοκτόνων, σε χώρο που θα μας διαθέσει ο Δήμος της Αθήνας. Το μεγαλύτερο μέρος των εξόδων για την επίτευξη του έργου θα το διαθέσει η Βουλή των Ελλήνων.
-Ο Δήμος Αγίου Δημητρίου κάθε χρόνο διοργανώνει προς τιμήν του τα «Παναγούλεια». Γνωρίζετε αν σε κάποια άλλη περιοχή της Ελλάδος γίνονται ανάλογες εορταστικές εκδηλώσεις;
-Ανάλογες, γίνονται μεμονωμένες κατά περίπτωση. Συστηματικά με θεσμική κατοχύρωση και συνέχεια δεν ξέρω αν γίνονται στα πάτρια της οικογένειάς του, στη Λευκάδα. Όμως λείπει μια ολιστική και θεσμική καθιέρωση εορτασμού με μηνύματα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ και ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ για ΟΛΟΥΣ και για ΟΛΑ.