Το γνωστό εξομολογητικό μυθιστόρημα του Γιώργου Θεοτοκά, όπου τα προσωπικά βιώματα μετατρέπονται σε καθολική θεώρηση μιας εποχής. Γράφει ο Απόστολος Σαχίνης:
“Ο “Λεωνής” είναι ο Γιώργος Θεοτοκάς, αλλά είναι γενικότερα και ο ευαίσθητος έφηβος που έζησε και αναπτύχθηκε κάτω από τη σκιά και τον ήχο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου… Η σύνθεση, η εξέλιξη και η πορεία του “Λεωνή” είναι περιγραφική και αφηγηματική, και ο αναγνώστης χαίρεται αυτή την ελευθερία και αυτή την άνεση που υπάρχουν στην αφήγηση και στις περιγραφές…
Το καινούργιο που έφερε ο “Λεωνής” στο μυθιστόρημα της εφηβικής ηλικίας υπάρχει σ’ αυτήν την θαυμάσια ανάπλαση και αναπαράσταση του πνεύματος και του κλίματος μιας συνταρακτικής εποχής όπου πρωταγωνιστούσε η Ιστορία.”
Μια ανώνυμη χώρα
σ΄ευτυχισμένο τόπο
γράφει ο Απόστολος Θηβαίος.
Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ
Ο Λεωνής κατοικεί σ΄έναν δρόμο μυθικό. Όπως η οδός Ερεσού όταν πνίγεται την άνοιξη και όταν ξυπνά μες στα βιβλία. Όλοι οι τόποι της καρδιάς μας έχουν πια χαθεί. Μια γη που κάηκε, παρανάλωμα στις δεκαετίες. Ο Λεωνής θυμάται κήπους κρεμαστούς, τη μικρή και απέραντη Γεσθημανή του. Δίπλα του κυλά το ποτάμι, χιλιάδες νεκρές πόλεις στις κοίτες και περιβόλια. Η Πόλη, ο Παύλος, η Ελένη, η τελευταία κόρη των αυτοκρατόρων, το τελευταίο μοντέλο της λουνέτα όταν ανάβει με τα χιλιάδες, ηλεκτρικά της φώτα και αναδύεται. Η σκληρή πορεία του πλήθους συνεχίζεται. Οι ελπίδες σου Λεωνή ξερά φύλλα, σπαράγματα μιας εποχής που πέρασε μαζί με τα ονόματά της. Σκύβει ο Λεωνής, διαβάζει με κατάνυξη το πρόσωπό του μες στις σελίδες της ιστορίας που συντρίβει χώρες και ανθρώπους. Κάθε μέρα ξαναζεί εντός του όλο το φάσμα της ζωής. Στην ίδια αγωνία δοκιμάζεται ο Λεωνής καρτερικά, κλείνει τα μάτια και υπομένει, σαν σκιά και σαν όνειρο στο βάθος της οδού Ερεσού, όταν πνίγεται στο βάθος και αναδύεται.Σ΄όλους τους καιρούς.
Ο Γιώργος Θεοτοκάς εκδίδει τον αυτοβιογραφικό του Λεωνή το 1961. Η Ελλάς έχει πια διέλθει στη φάση της ανάπτυξης και της προόδου. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαντάζει στόχος ρεαλιστικός.Η πόλη των Αθηνών, επαρχιακή και γερασμένη, αλλάζει όψη. Οι παλιές γειτονιές μεταβάλονται σε εργοτάξια, καινούριες λεωφόροι χαράσσονται στο σώμα της Αθήνας.Η ιστορία συνεχίζει τις καταγραφές της, ο Λεωνής γερνά με την ίδια, παιδική του αγωνία. Είναι πια κάπως πιο καρτερικός, έμαθε να υπομένει. Όσα θυμάται τα χωρίζει ένα παράξενο ίχνος. Μια απόσταση απ΄εκείνα τα χρόνια της ευεργετικής, ελληνικής παρουσίας κρατά σήμερα τον Λεωνή στην απέραντη μοναξιά του. Οι παλιές πατρίδες, η Ελένη, ο Παύλος, οι γραμμές της άμυνας, οι ήττες, όλα ξαναζούν μες στην καρδιά του Λεωνή. Η δική του εποχή είχε τη χάρη των κήπων και των αρωμάτων. Τώρα τούτο το εργοτάξιο που το φωνάζουν πόλη του ταράζει με την όψη της την καρδιά Καπνός, πρόστυχα αρώματα και νεροχύτη μυρίζει η πόλη του Λεωνή. Η άρρυθμη, ευτυχισμένη βοή της νιότης, η πολύγλωσση πατρίδα του μπορεί ακόμη να κρατά κάτι ζωντανό απ΄την οικουμενικότητα του παλιού κόσμου. Ο Ιταλός καθηγητής, ο πρώτος έρωτάς του, τα ωραία, υπαίθρια κτήματα που φύλαξαν για πάντα τα καλοκαίρια του πιο πικραμένου κομματιού του ελληνισμού συνιστούν πράγματα με αξία αναμνηστική. Λίγο ακόμη και θα γίνουν σύμβολα μαζί με τον Λεωνή για την Ελλάδα που αφήνει το φως της για να περάσει σε μια άλλη εποποιία.
Ο Λεωνής ανήκει σήμερα σ΄εκείνα τα πράγματα που τα θωρούμε μυθικά. Όπως η τριανταφυλλιά της οδού Ερεσού και το τρίτο στεφάνι της σοφής δημοκρατίας μας. Ο Λεωνής έρχεται απ΄τους δρόμους που κάποτε άνοιξε το ελληνικό στοιχείο στ΄ανατολικά της καρδιάς μας. Ο έρωτας, η φιλία, η μοναξιά, ο ξεριζωμός είναι για εκείνον συστατικά του κόσμου και της μοίρας μας. Τα μαθήματα της ζωής συνταράσσουν τον νεαρό Λεωνή, όταν η τέχνη αδυνατεί πια να μεταφράσει τον βαθύτερο καημό του. Ο Λεωνής εγκαταλείπει την ζωγραφική, ποτέ δεν θα βρει το χρώμα του. Κάπως έτσι ο αιώνας μες στον οποίο ο νεαρός ήρωας πορεύεται περιφρονεί τα οράματα που άλλοτε έθελξαν τη φιλοδοξία του. Κάπως ανάπηρος, κάπως κουρασμένος και εξίσου με πάντα γοητευτικός ο κόσμος του Λεωνή, αυτή η απαράμιλλη ήπειρος στην άλλη πλευρά του αιγαιακού μας μύθου, πάλλεται μες στην καρδιά ενός Ορέστη. Κόσμοι που φεύγουν και γυρνούν στ΄αργά γυρίσματα του αιώνα. Πλήθη που εναλάσσονται, χοροί θεάτρων μυστικών, μορφές χαμένες για πάντα μες στο απολιθωμένο μεγαλείο. Ο Λεωνής θα μπορούσε ν΄αποτελεί τον πρίγκιπα των κρίνων ή τον ανυπέρβλητο ηνίοχο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ή ακόμη κάποιον από εμάς καθώς έρχεται και ακουμπά τρυφερά στην σφραγισμένη του ζωή η σκαπάνη της αρχαιολογίας δεκάδες χρόνια μετά. Η γενιά στην οποία ανήκει ο Λεωνής αποτελεί το χαμένο, συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον του ελληνισμού Οι απώλειες υπήρξαν μεγαλοπρεπείς. Ο Λεωνής όμως κατορθώνει και διοχετεύεται στον παρόν της μ΄όλα τα απαραίτητα υλικά μιας άλλης εκδοχής. Οι πόλεις και οι ακτές που εμείς ορίσαμε, τώρα μακραίνουν και ο Λεωνής που δεν έχει πια άλλο όραμα να φορέσει καταγράφει τον εαυτό του μες στο ρυθμό της αστικής Αθήνας. Το παράξενο πλοίο της πόλης τον συνεπαίρνει. Εκείνος ο τόπος που κάποτε συναντιότουσαν όλα τα έθνη, παζαρεύοντας βιλία, όνειρα, παιχνίδια σβήστηκε. Τους πήραν τα ωραία, πολύχρωμα βαγονέττα, που συνηθίζουν να κορνάρουν, να κάνουν πάταγο όπως οι αναμνήσεις του Λεωνή, όπως σήμερα τα μαλλιά σου.
Μ΄αφηγηματική λιτότητα, με την περιεκτικότητα της νιότης που όλα τα χωρεί και όλα τα ζει, με ύφος καρτ ποστάλ και αίσθημα ο Λεωνής του Θεοτοκά εικονογραφεί εκείνες τις στιγμές που η ιστορία μας αλλάζει το πρόσωπο και το δρόμο. Το παιδί των κήπων γίνεται τώρα σπάραγμα της αγέλης που γυρνά τις σελίδες στο μεγάλο, ιστορικό βιβλίο. Ο Λεωνής έρχεται να υπογραμμίσει την εποχή εκείνη που η Ελλάδα από οικουμενική καθίσταται εθνική.Και κάτι ακόμη, έτσι για ν΄αποκτήσει αυτό το σημείωμα το βάθος και την επικαιρότητα που του αρμόζει. Ο Λεωνής σήμερα φορεί άλλα ρούχα, άλλες αφορμές τον ορίζουν για να λάβει και πάλι την κεντρική του θέση μες στο μεγάλο άθροισμα των συνθηκών του κόσμου μας. Παιδί της Συρίας, της αμετάφραστης ανατολής σκαρφαλώνει τους λόφους της Αθήνας, πικραίνεται, αντικρίζει τον κόσμο και επιλέγει με την πιο καταφατική στάση την πορεία του. Ο Λεωνής, τότε και τώρα σημαίνει τη ζωή που κόβεται, που παλεύει, που παρατηρεί, που ανασταίνεται σαν νεύρο μες στους κεραυνούς της μοίρας της.Λίγα παραμένουν όμοια απ΄όσα αφηγείται ο Λεωνής με την Ελλάδα του καινούριου αιώνα. Ίσως μονάχα πως τούτος ο τόπος δεν μπορεί να φτιαχτεί ξέχωρα απ΄την αίσθηση, το φως και το βάθος της μυθολογίας του. Πως άλλο δεν υπήρξε ποτέ απ΄τη θλίψη και την έκστασή μας, ενώ συντρίβαμε δεσμούς και μνήμες μες στη δίνη των καιρών. Οι απέραντες ώρες των καθοριστικών στιγμών, τα ψεύτικα οράματα που ακυρώνονται, το μέλλον που στέκει πίσω, ένα κομματιασμένο, αρχαίο σύμπαν, μια ιστορία αμυθοποίητη. Αυτά σημαδεύουν την ελληνική ψυχή του Λεωνή που μας συστήνει ο Γ. Θεοτοκάς. Μιας ψυχής που κέρδισε το σεβασμό και τη μεγαλοπρέπειά της τις ώρες των μεγάλων και γι΄αυτό, γλυκών πόνων. Σαν άλλο Βυζάντιο η ιδέα αυτού του αρχαίου τόπου σώζεται. Σαν ονειρεμένος ο Λεωνής με την σειρά του ερωτεύεται την αειθαλή Ελένη, πληγώνεται, αφοσιώνεται στην υπεράσπισή της και πεθαίνει. Η Ελένη για όσους απορούν δεν είναι παρά η δική μας Ελλάς, η παθιασμένη, η άπιστη, η αμετανόητη χώρα. Ένα δείγμα της εξαίσιο μπορεί κανείς να δει στα περίπτερα των εξοχών, τα πνιγμένα απ΄ασβέστη και ήλιο.