Ο Νίκος Μπάικας Εκθέτει Στο Λονδίνο
γράφει η Βασιλική Τζανάκου / Vassiliki Tzanakou
Η γκαλερί Faggionato Fine Arts του Λονδίνου, έπειτα από την επιτυχημένη ομαδική έκθεση ΝΤΕΡΤΙ HUMANISM στην οποία παρουσιάστηκαν πάνω από πενήντα έργα είκοσι διακεκριμένων σύγχρονων ελλήνων καλλιτεχνών (09.06-12.08.2011), τιμά για ακόμα μια φορά τη σύγχρονη ελληνική τέχνη φιλοξενώντας από τις 8 Μαρτίου μέχρι τις 18 Απριλίου κάτω από την στέγη της την ατομική έκθεση του διακεκριμένου εικαστικού Νίκου Μπάικα.
Γεννημένος το 1948 στον Πειραιά, με σπουδές στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και εν συνεχεία στη Φλωρεντία, ο Μπάικας οδηγήθηκε γρήγορα σε μια εικαστική γλώσσα που συνδυάζει τη βαθιά στοχαστική σκέψη με την εικόνα. Το προσωπικό του στυλ άρχισε να διαφαίνεται στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, όταν με τη μορφή σημειώσεων άρχισε να σχεδιάζει πάνω σε χαρτί γραφομηχανής. Πλέον, ο Μπάικας, με καλλιτεχνική ωριμότητα έχει καταλήξει στα εκφραστικά του μέσα. Μολύβι και χαρτί. Αποποιούμενος τα θέλγητρα του χρώματος και επιλέγοντας τη γοητεία της αφαίρεσης, την αγνότητα της φόρμας και τη δύναμη της απλότητας, ο Μπάικας πυροδοτεί τον υπαρξιακό προβληματισμό και αποδεικνύει ότι ένας επιδέξιος καλλιτέχνης μπορεί με βασικά υλικά να αιχμαλωτίσει, και με απόλυτη ακρίβεια σχεδιαστικά να απεικονίσει την πολυσύνθετη και πολυδιάστατη φιλοσοφική σκέψη.
Η επιλογή των μέσων δεν είναι τυχαία. Κομμάτια καμένου ξύλου χρησιμοποιήθηκαν από τους ανθρώπους των σπηλαίων για να σχεδιάσουν πάνω στην πέτρα και να διηγηθούν με δραματικότητα καθημερινές ιστορίες. Το κάρβουνο, διατηρήθηκε, εξελίχθηκε, συνδυάστηκε με άλλα υλικά και πήρε πολλές μορφές, αλλά ποτέ δεν εγκαταλείφθηκε. Διέσχισε την Αναγεννησιακή περίοδο, τον Ρομαντισμό, και έφτασε στον εικοστό πρώτο αιώνα. Το χαρτί, σχετικά μεταγενέστερο υλικό, ακολουθώντας παρόμοια πορεία, συνδιαλέχτηκε αδιάλειπτα με το μολύβι εκφράζοντας σχεδιαστικές θέσεις και αντιθέσεις. Παρά ταύτα, αξίζει να σημειωθεί πως το σχέδιο, σπανίως αποτέλεσε πρωτογενές εκφραστικό μέσο, καθώς ο ρόλος του ήταν κυρίως προπαρασκευαστικός. Υπό τη μορφή σκίτσου, σχεδίου-μελέτη ή προσχεδίου, περιορίστηκε στην καταγραφή και απεικόνιση ιδεών, τοποθετώντας το κάπως υποτιμητικά στη σφαίρα του ‘ιδιωτικού’.
Η μεγάλη στροφή που ανέδειξε το σχέδιο ως αυτοδύναμο μέσο έκφρασης, συντελέστηκε στη δεκαετία του ’60, με τη σύλληψη και ανάπτυξη της εννοιολογικής τέχνης. Πρωτοπόρος και εμπνευστής ο Marcel Duchamp και βασικοί εκπρόσωποι, μεταξύ άλλων, ο Sol LeWitt και Joseph Kosuth. Η ουσία της εννοιολογικής τέχνης έγκειται στην αντίληψη ότι το τελικό αισθητικό αποτέλεσμα ενός έργου τέχνης έχει δευτερεύοντα ρόλο συναρτήσει των προθέσεων/ιδεών του καλλιτέχνη. Η prima idea πλέον αναγνωρίζεται και καταξιώνεται δίνοντας στο σχέδιο εξέχουσα αξία. Ακολουθώντας τα βήματα των μεγάλων εννοιολογικών καλλιτεχνών, Έλληνες εικαστικοί όπως οι Στήβ Γιαννάκος, Νίκος Αλεξίου, Γιώργος Λαζόγκας, Νίκος Ναυρίδη και Νίκος Μπάικας, έχοντας επίγνωση ότι πλέον το έργο τους δε θα υστερεί σε κύρος, δημιουργούν δυναμικά σχέδια, συνδυάζοντας την έρευνά τους με τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, το κόμικ, την παιδευμένη καλλιτεχνική πρακτική.
Πέμπτη απόγευμα και κατευθύνομαι στη γκαλερί Faggionato Fine Arts για τα εγκαίνια της ατομικής έκθεσης του Μπάικα. Φτάνω νωρίς. Ο Μπάικας είναι εκεί. Με περίσσια ενέργεια και γοργό βήμα διασχίζει ακατάπαυστα τη γκαλερί. Σταματάει για λίγο, επεξεργάζεται και ρυθμίζει τη λεπτομέρεια του κάθε έργου ξεχωριστά και ύστερα επισκοπεί το σύνολο, διασφαλίζοντας την απόλυτη αισθητική αρμονία.
Η έκθεση, αποτελείται από έργα μικρής και μεγάλης κλίμακας. Πλησιάζω αρχικά ένα από τα μικρότερα. Η ώρα περνάει – σε απόλυτη αντίθεση με τον Μπάικα, παραμένω ακίνητη, χαμένη στη δύνη των σκέψεων που το οπτικό ερέθισμα έχει προκαλέσει. Η ασπρόμαυρη εικόνα, απόλυτης οικονομίας και φαινομενικά απλή, με έχει μαγνητίσει οδηγώντας με σε αλλεπάλληλες παρατηρήσεις και προβληματισμούς. Πυκνές και βαριές επιφάνειες έχουν δημιουργηθεί από ακριβείς, βίαιες, μολυβιές. Η χειραγωγημένη ενέργεια με την οποία αυτές εφαρμόστηκαν πάνω στο χαρτί, προκαλεί δραματικούς κυματισμούς και κάμψεις δίνοντας την εντύπωση πως το χαρτί έχει μετουσιωθεί σε μεταλλική, λαμπυρίζουσα επιφάνεια. Ορθογώνιες παραλληλόγραμμες μπάρες βρίσκονται τοποθετημένες σε σχέση εύθραυστης ισορροπίας. Ο άνθρωπος είναι εκεί. Κρεμασμένος ανάποδα. Απόλυτα ευθυτενής, αιωρείται γαλήνια. Το κεφάλι είναι βουτηγμένο σε ύλη υγρής μορφής. Το αποτρόπαιο θέαμα διακατέχεται από μια γαλήνια ισορροπία. Ποια είναι η σχέση ή παρέμβαση που μπορεί να μεταβάλλει αυτές τις πολλαπλές ισορροπίες και πως φτάσαμε σε αυτό το αποτέλεσμα; Η οπτική τάξη θρυμματίζεται και μετατρέπεται σε πνευματικό χάος.
Τετράγωνα, κύκλοι και τρίγωνα παρατίθενται δίπλα σε και συνδιαλέγονται με απλές ανθρώπινες μορφές. Από το αποτύπωμα στο χαρτί, είναι προφανές πως ο καλλιτέχνης έχει ενδελεχώς μελετήσει τη γεωμετρία, τη βαρύτητα, την ισορροπία και το φιλοσοφικό πλαίσιο από το οποίο αυτές διέπονται. Μονοπάτια σκοταδιού και φωτός χαράζονται στο χαρτί αντικατοπτρίζοντας τη χαώδη ανθρώπινη ψυχή. Η ένταση που δημιουργείται, προκαλεί την ανησυχία και οι εικόνες γεννούν πολλές φορές ενοχλητικούς παραλληλισμούς και συμφραζόμενα. Ο στόχος του Μπάικα με απλότητα και αμεσότητα να πυροδοτήσει τον ενδιαφέρον του θεατή οδηγώντας τον σε περαιτέρω επίπεδα ανάγνωσης του έργου, επιτυγχάνεται.
Σε αντίθεση με τη σύγχρονη εποχή της έκρηξης των πλαστικών αναζητήσεων, η τελευταία μελέτη του Μπάικα επικεντρώνεται στο να δημιουργήσει αυτό που περιγράφει ως οπτική αιώρηση. ‘Την αιώρηση του ματιού η οποία προκαλείται από αυτό το νέο καθεστώς του βλέπειν με ενδιαφέρει να τη φέρω σε ανταγωνισμό με μια άλλη αιώρηση η οποία υπάρχει πολλά χρόνια στην δουλεία μου, την αιώρηση του μυαλού’, τονίζει αργότερα. Η δουλειά του δεν εμπεριέχει εξπρεσιονιστικά ή ρομαντικά στοιχεία. Κάθε εικόνα έχει εκτελεστεί με ακριβή οικονομία περιεχομένου και απόλυτη διύλιση αδιάσειστης καλλιτεχνικής σκέψης. Οι εικόνες ‘δραπετεύουν’ η μια μετά την άλλη από το πλαίσιό τους και ως αυτόνομες οντότητες επιβάλλονται στο χώρο έτοιμες να συνομιλήσουν με το θεατή. Εάν βρίσκεστε στο Λονδίνο και αναζητείτε αισθητικές και πνευματικές προκλήσεις, η έκθεση του Νίκου Μπάικα στη Faggionato Fine Arts δε θα σας απογοητεύσει.
Ο Νίκος Μπάικας, συμμετείχε στη Documenta 9 στο Kassel της Γερμανίας. Έργα του αποτελούν μέρος πολλών ιδιωτικών και δημόσιων συλλογών συμπεριλαμβανομένων το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Γάνδης και του MAXXI της Ρώμης.
διαβάστε και άλλα άρθρα της Βασ. Τζανάκου στο 24grammata.com κλικ εδώ