24grammata.com/ ιστορία του τραγουδιού
O Πάνος Μαυραγάνης μιλά στο 24grammata.com
για τη μοναδική συλλογή του με τραγουδια από το 1885 έως το 1959
Η Βέμπο, ο Μαρούδας, ο Αττίκ, ο Γούναρης και πολλοί άλλοι έχουν ένα ζεστό σπίτι στο διαδίκτυο
Οι Ιστορικοί του Ελληνικού τραγουδιού, απλά, τον ευγνωμονούν. www.greeksongs.grhttp://captain-posi.blogspot.com/
Ο Πάνος Μαυραγάνης είναι ένας φανατικός φίλος της ελληνικής μουσικής και ταυτόχρονα ένας από τους πρωτοπόρους του ελληνικού internet . Έχει δημιουργήσει μια τεράστια συλλογή από παλιές παρτιτούρες –πάνω από 5000- πολλά βιβλία και περιοδικά της εποχής σχετικά με το Ελληνικό ελαφρό τραγούδι και τις Ελληνικές οπερέτες και επιθεωρήσεις πριν από τις 31.12.1959. Ήδη από το έτος 1997 έκανε ένα μεγάλο μέρος της συλλογής του προσβάσιμη στο διαδίκτυο, έχοντας αποσπάσει πάμπολλες εξαιρετικές κριτικές και επαίνους. Έχει εκθέσει δύο φορές τη συλλογή με τις παρτιτούρες με πολύ μεγάλη επιτυχία και με μεγάλη προσέλευση των ζώντων συνθετών και καλλιτεχνών της εποχής εκείνης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν έχει το παραμικρό χρηματικό όφελος από αυτό αλλά και δεν το επιδιώκει.
24γράμματα: Κύριε Μαυραγάνη, πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την συλλογή σας αυτή;
Απ: Από Στη δεκαετία του ’50 – παιδί εγώ – άκουγα από το ραδιόφωνο του ΕΙΡ και του Ραδιοφωνικού Σταθμού Ενόπλων Δυνάμεων όλα εκείνα τα τραγούδια της εποχής αλλά και τα πιο παλιά, τα ρομαντικά με τις αξέχαστες φωνές, που μου γέμιζαν τις μέρες με μελωδία. Στο πατρικό μου σπίτι το ραδιόφωνο ήταν πάντα ανοικτό. «Ακούω» πάντα τη φωνή της μητέρας μου να τραγουδάει την «Ρεζεντά».
Έχω αυτή την αθεράπευτη ασθένεια της αγάπης του «παλιού» που μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί η θεραπεία… Αρέσκομαι, άλλωστε, να μαζεύω ό,τι το παλαιό από βιβλία, αντικείμενα, πένες, μέχρι χαρτάκια για στριφτό τσιγάρο, τα περίφημα «φελλάδια»!
24γράμματα: Από πότε αρχίσατε και πού έχετε καταλήξει σήμερα;
Απ: Άρχισα να μαζεύω τις παρτιτούρες των παλαιών τραγουδιών γύρω στο 1970 τυχαία και χωρίς συγκεκριμένο σκοπό. Σε μία από τις πολλές επισκέψεις μου σε παλαιοβιβλιοπωλείο – για την άλλη μεγάλη «αμαρτία» μου το παλαιό βιβλίο και γενικά κάθε τι παλαιό- βρήκα μερικές μισοκατεστραμμένες παρτιτούρες τραγουδιών, γνωστών σε μένα από παλιά. Τις αγόρασα, έτσι, χωρίς λόγο απλά για να έχω τα τραγούδια. Σιγά-σιγά άρχισα να ενδιαφέρομαι περισσότερο γι’ αυτές, αφού πλέον είχα συγκεντρώσει ένα αρκετά σημαντικό αριθμό. Και τότε άρχισε το «μαρτύριο». Οι παλαιοβιβλιοπώλες που είχαν καταλάβει πλέον το «πάθος» μου, άρχισαν να το εκμεταλλεύονται, με αποτέλεσμα η κάθε αγορά να μου στοιχίζει αρκετά(!).
Τώρα πλέον έχω ένα μεγάλο αριθμό από παρτιτούρες ελαφρών τραγουδιών και από οπερέτες και επιθεωρήσεις της εποχής που ξεκινάνε από το 1885 και φτάνουν στο 1959. Λόγω της εργασίας μου έκανα πάμπολλα ταξίδια στο εξωτερικό όπου και εκεί έψαχνα και αγόραζα παρτιτούρες. Μέχρι στη Βουδαπέστη βρήκα τρεις!
Η όλη συλλογή δεν έχει μόνο τις παρτιτούρες. Υπάρχει κάθε πληροφορία για το κάθε τραγούδι! Είναι πλέον εμπλουτισμένη με στοιχεία όπως ο συνθέτης, στιχουργός, ο πρώτος εκτελεστής, έτος κυκλοφορίας, εκδότης και το κυριότερο κάθε γνωστή και άγνωστη λεπτομέρεια για το κάθε τραγούδι! Τα στοιχεία αυτά τα βρήκα ύστερα από ατελείωτες – πιστέψτε με- ώρες μελέτης σε βιβλία, εφημερίδες, παλαιά περιοδικά της εποχής, βιβλιοθήκες, αφηγήσεις καλλιτεχνών και δημιουργών κλπ. Αυτό είναι το σημείο που δίνει στη συλλογή την όποια «επαγγελματική» της αξία.
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι μπορεί κανείς να πάρει σημαντικά στοιχεία για τη ζωή της κάθε εποχής,αφού υπάρχουν κυρίως στο πίσω φύλλο κάθε παρτιτούρας διαφημίσεις, αναγγελίες, σχόλια, ειδήσεις κλπ. Σημαντικό στοιχείο είναι επίσης το πού το αφιερώνει ο συνθέτης η ό στιχουργός.
24γράμματα: Πώς πήρατε την απόφαση να βάλετε την συλλογή σας στο internet;
Απ: Μετά από μία έκθεσή που έκανα με την βοήθεια της Παπαστράτος ΑΕΒΕ, με εντυπωσίασε το τεράστιο ενδιαφέρον και η μεγάλη προσέλευση του κόσμου. Ήλθαν ΟΛΟΙ οι εν ζωή παλαιοί τραγουδιστές, συνθέτες και στιχουργοί. Ήταν μεγάλη τιμή γιά μένα και πολύ συγκινητικό το ενδιαφέρον!
Σκέφτηκα τότε πως αξίζει να γίνει γνωστή σε ευρύτερο κοινό, γι’ αυτό απεφάσισα να την «βγάλω» στη σελίδα μου www.greeksongs.gr . Βέβαια δεν βρέθηκε provider να μου διαθέσει τόσο χώρο που χρειάζεται για να βγάλω και τις παρτιτούρες σε .jpg… Καταλαβαίνετε πόσος χώρος χρειάζεται.
24γράμματα: Ποια ήταν η ανταπόκριση;
Απ: Υπήρξε πραγματικά μεγάλη ανταπόκριση από τον κόσμο. Εκατοντάδες Έλληνες, κυρίως του εξωτερικού, επισκέπτονται τα τραγούδια και ψάχνουν για τις «ειδικές» αναμνήσεις που έχουν από αυτά. Τότε που νέοι ξεκίνησαν γιά μιά καλύτερη ζωή σε άλλους τόπους αλλά κράτησαν την Ελλάδα μέσα τους…. Πολλοί νέοι από πάρα πολλές χώρες –μέχρι στο Περού έφτασε η «χάρη» της συλλογής- μου ζητούν τα λόγια από τραγούδια που τα τραγουδούσαν οι γονείς των. Καταλαβαίνετε τη συγκίνησή μου… Μερικές φορές είναι αρκετά δύσκολο να ικανοποιήσω μερικούς, αφού ξέρουν μόνο λίγες λέξεις από κάποιο τραγούδι.
24γράμματα: Πώς συνεχίζετε να αναπτύσσετε τη συλλογή σας; Ποια είναι τα σχέδιά σας για το μέλλον;
Απ: Τώρα πλέον είναι αρκετά δύσκολο να βρω παρτιτούρες. Και αν υπάρχουν, δεν είναι εύκολο να τις ανακαλύψει κανείς. Οι περισσότεροι το βλέπουν καθαρά οικονομικά το θέμα. Δεν τους κακολογώ. Εξακολουθώ πάντα να την ενημερώνω καθημερινά και να προσθέτω περισσότερα στοιχεία από τις έρευνές μου που συνεχίζονται και θα συνεχίζονται.
Θα ήθελα να έχω ένα μόνιμο χώρο για να τις εκθέσω, αλλά το Υπουργείο Πολιτισμού απαιτεί να γίνω «νομικό πρόσωπο» για να μου δώσει χώρο στην Πλάκα.
Θα ήθελα επίσης με κάποιο τρόπο να μπορούσα να εκδόσω όλα τα στοιχεία που υπάρχουν για τα τραγούδια αφού αποτελούν ιστορική μελέτη. Δύσκολα τα πράγματα… Ο ευπατρίδης ο Μάνος Χαριτάτος, η ψυχή του Ελληνικού Λαογραφικού και Ιστορικού Αρχείου (ΕΛΙΑ), σαν φίλος, κάτι έχει στο μυαλό του. Θα δούμε…
24γράμματα: Ποιο θεωρείτε το πολυτιμότερο “κομμάτι” ή κομμάτια της συλλογής σας;
Απ: Αλήθεια ποιο είναι; Η αξία της κάθε παρτιτούρας εξαρτάται ή από την σπανιότητα του τραγουδιού και την χρονολογία του ή από την αξία της πρώτης σελίδας της. Υπάρχουν αριστουργήματα με χαρακτικά του Βαρθαλίτη, του Φρέτσα, του Στάγγελ και κυρίως του Δομένικου του Βαρδακώστα που είναι πραγματικά έργα τέχνης! Υπάρχουν επίσης πολλές ιδιόχειρες του Αττίκ, του Χαιρόπουλου κλπ ή και με την υπογραφή κυρίως του συνθέτη. Εν τέλει για μένα όλες είναι πολύτιμες, εκτός και αν τις έχω διπλές ή τριπλές
24γράμματα: Ασχολείστε σχεδόν αποκλειστικά με αυτά που αποκαλείτε “παλιά ελληνικά τραγούδια”. Πού ακριβώς βάζετε την διαχωριστική γραμμή; Έχετε π.χ. κάποια τραγούδια του Μανώλη Χιώτη, που για άλλους είναι ένας από τους μεγάλους του ρεμπέτικου…
Απ: Κάπου έπρεπε να βάλω ένα τέλος σε μία αρχή… Για τα ρεμπέτικα, τα λαϊκά και τα δημοτικά υπάρχουν τόσοι άλλοι που έχουν ασχοληθεί, με πολλή σοβαρότητα και επιτυχία. Δεν υπήρχε λόγος να ασχοληθώ με αυτά. Εμένα το πάθος μου είναι αυτά τα λίγα που έχω κάνει για το παλαιό Ελληνικό Τραγούδι και την Οπερέτα.
Θεωρώ «παλιά» τραγούδια όσα βγήκαν ΠΡΙΝ την 31 Δεκ 1959. Μια αυθαίρετη χρονική διαχωριστική γραμμή, αλλά μετά ήρθε το Νέο Κύμα, τα Λαϊκά και τα λοιπά. Δεν πιστεύω όμως ότι έχω πέσει πολύ έξω…
24γράμματα: Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας καλλιτέχνες και δημιουργοί από την εποχή αυτή;
Απ: Δύσκολη ερώτηση! Μα όλοι μου είναι τόσο οικείοι και τόσο αγαπημένοι. Μέσα από τα τραγούδια τους έχω έρθει πολύ κοντά τους. Μερικές φορές νομίζω ότι τους μιλάω και συζητώ μαζί τους…. Εν ζωή –σαν παιδάκι εγώ- γνώρισα – μέσω των δικών μου- μόνο τον Μητσάρα, τον Κώστα τον Μανιατάκη και την Βέμπο. Όλους τους άλλους τους γνώρισα από τα τραγούδια τους και τις δημιουργίες τους. Έχω μια ιδιαίτερη, ας πούμε, κλίση στον Γιάννη Χυδίρογλου τον πιο γνωστό σαν Πωλ Μενεστρέλ. Δεν άφησε ξένο τραγούδι που να μην το μεταφράσει στα Ελληνικά! Έγραψε πάνω από 363 τραγούδια σαν στιχουργός. Δεν ξέρω τί λένε στον πολύ κόσμο ονόματα σαν τους Κώστα Γιαννίδη, Γιάννη Βέλλα, Νίκο Γούναρη, Γιώργο Μουζάκη, Θεόφραστο Σακελλαρίδη, Νίκο Χατζηαποστόλου, Κώστα Μάνεση, Κώστα Κοφινιώτη, αλλά σε μένα, ίσως και κάποιο δάκρυ να φανεί…
Τι να λένε στον πολύ κόσμο ονόματα όπως Αττίκ, Στέλλα Γκρέκα, Κάκια Μένδρη, Σοφία Βέμπο, Δανάη, Πέτρος Επιτροπάκης, Αδελφες Καλουτά, Σωτηρία Ιατρίδου, Μαίρη Λω; Εγώ αναστατώνομαι…
24γράμματα: Ποια είναι η μεγαλύτερη απογοήτευση που ζήσατε όλο αυτό τον καιρό (φυσικά, σχετικά με τη συλλογή);
Απ: Πολλές! Πολλές και δυνατές! Η προσπάθεια μερικών (επώνυμων – ονόματα δεν λέμε, πρόσωπα δεν θίγουμε) να κερδίσουν χρήματα από εμένα. Κάτι που με κούρασε και με κατέβαλε.. Αλλά έτσι δεν γίνεται πάντα?
Ταράζομαι σαν βλέπω μερικούς παλαιοπώλες να πωλούν πανάκριβα το πρώτο φύλλο παρτιτούρας σε κάδρο, επειδή έχει ωραίο σχέδιο και να πετάνε το υπόλοιπο!!
Δεν πρέπει όμως να μένουμε σε αυτά. «Άλλοι παπάδες ήρθανε, άλλα χαρτιά κρατάνε». Έτσι δεν είναι;
Όσες φορές ζήτησα βοήθεια από τον γνωστό κύριο με την απαλή φωνή, με απέφυγε, λες και θα του έτρωγα το φαϊ.
Μα πάνω απ’ όλα λυπάμαι που δεν έχω καταφέρει μέχρι τώρα να «περάσω» στη συνείδηση του κόσμου την αγάπη αυτή, παρά τις τόσες προσπάθειές μου…
24γράμματα: Τι είναι αυτό που είχαν τα παλιά ελληνικά τραγούδια που λείπει από τα σημερινά;
Απ: Κάτι θά’ χαν… Θες η μελωδία; Θες το νόημα; Θες τα λόγια; Θες οι φωνές; Θες η αρμονία; Είχαν αρχή και τέλος. Είχαν ουσία. Είχαν σεβασμό.
Δεν λέω, καλά είναι και τα σημερινά, αλλά πως να το πω, δεν έχουν αυτό το κάτι άλλο που έχουν τα «δικά» μου. Υπάρχει το πάθος της φωνής της Βέμπο σήμερα; Υπάρχει η γλύκα του Γούναρη; Υπάρχει το φόρτε του Μακούλη; Υπάρχει Μαρούδας; Υπάρχει Αττίκ; Κάκια Μένδρη;
24γράμματα: Πώς μπορεί κάποιος που δεν είχε ως τώρα επαφή με τα τραγούδια αυτά να ξεκινήσει να τα ακούει; Με τι θα του προτείνατε να ξεκινήσει;
Απ: Πρέπει πρώτα να είναι .. ερωτευμένος! Καλό θα είναι να έχει τη φυσική αυτή μελαγχολία και αγάπη για κάτι το διαφορετικό. Πρέπει να έχει καλή πίστη για τα ακούσματα αυτά. Δεν πιστεύω να υπάρξει κάποιος που δεν θα του αρέσει ο Αττίκ και τα τραγούδια του. Ας ξεκινήσει πρώτα με τα πολύ γνωστά τραγούδια της εποχής. Ας προσπαθήσει να τα ακούσει και για δεύτερη φορά με περισσότερο ερευνητικό πνεύμα. Δεν θα χάσει!
24γράμματα: Είχατε και εσείς, όπως κι εμείς, κάποιες αρνητικές εμπειρίες με την ΑΕΠΙ. Θα θέλατε να μας πείτε κάτι γι αυτό;
Απ: Ω! Η ΑΕΠΙ!!! Πριν λίγα χρόνια με πήραν τηλέφωνο και ούτε λίγο ούτε πολύ μου ζήτησαν να τους καταβάλω κάθε μήνα ένα ποσό τρελό, επειδή είχα στη σελίδα μου τα … λόγια από τα τραγούδια και τις διάφορες πληροφορίες για τον κάθε ένα!!!
Στην άρνησή μου, με απείλησαν δικαστικά, οπότε εγώ χρειάστηκε να τους εξηγήσω το πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις απόψεις τους για ..υπόθετο, οπότε και με άφησαν ήσυχο…
24γράμματα: Θα θέλαμε να μας αναφέρετε κάποιες εκπλήξεις, εμπειρίες, αναπάντεχα και “παραλειπόμενα” που ζήσατε όλο αυτό τον καιρό, δουλεύοντας και αναπτύσσοντας την συλλογή σας (μη διστάσετε να αναφέρετε όσα περισσότερα θέλετε, δεν έχουμε πρόβλημα χώρου!)
Απ: Τόσα χρόνια στη μελέτη και την έρευνα των τραγουδιών είμαι γεμάτος από θαυμασμό, απογοήτευση, εκπλήξεις ευχάριστες και δυσάρεστες, εμπειρίες τραυματικές και χαρούμενες κλπ.
Όλοι ήταν άνθρωποι με τα καλά και τα ελαττώματά τους και τα κουσούρια τους…
Έμαθα και είδα πράγματα που δεν λέγονται και που δεν γράφονται..
Αλήθεια, θα μας πει επίσημα κανείς ΓΙΑΤΙ και ΠΩΣ πέθανε η Βέμπο;
Ποια ήταν η αγάπη της Κάκιας Μένδρη;
Είχε κανείς πιο χρυσή καρδιά από τον Νίκο Γούναρη;
Τι πάθος είχε ο Μαρούδας;
Πόσες αγάπησε ο Αττίκ;
Πόσοι μουσικοί εκδότες αγόραζαν στίχους και μουσική από τους δημιουργούς και τα πέρναγαν για δικά τους;
Ένας πολύ γνωστός συνθέτης που πέθανε πριν λίγα χρόνια, θέλησε με πολλή αγάπη να μου δώσει παρτιτούρες και στοιχεία για τα τραγούδια του, αλλά έπεσε επάνω μου η γυναίκα του και παρ’ ολίγον να με «φάει»
Όλοι ξέρουν το τραγούδι «Αναπνοή Μου». Δεν ξέρουν όμως ότι ο Μουζάκης το εμπνεύστηκε στην … τουαλέτα του, όπως μου είπε!
Όλοι ξέρουν το τραγούδι «Δυό Πράσινα Μάτια» Ο θαυμάσιος στιχουργός ο Κώστας Κιούσης το εμπνεύστηκε – όπως μου είπε- στο γήπεδο του Παναθηναϊκού (βάζελος κι αυτός..) και το έγραψε στο κουτί των τσιγάρων του..!
Η Δανάη, αυτή η τόσο γλυκιά Μούσα του Αττίκ μου χάρισε πολλές ιδιόχειρες παρτιτούρες, ακόμα και το πιστοποιητικό θανάτου του Αττίκ!
Θεωρώ ευτυχή τον εαυτό μου που γνώρισα την αρχόντισσα την Στέλλα Γκρέκα, αυτή την αριστοκρατική Κυρία. Τον Φώτη Πολυμέρη τον γλυκό αυτόν τραγουδιστή με την καλοσυνάτη καρδιά και τόσους άλλους.. Πόσα μου έχουν δώσει…
There’s an old belief
That on some distant shore
Old friends far from despair and grief
Shall meet once more…
24γράμματα: Κύριε Μαυραγάνη, σας ευχαριστούμε πολύ για αυτή τη συνέντευξη!