Ο τάφος του Ποσειδώνα στη Κάρπαθο;
γράφει και φωτογραφίζει ο Μανώλης Δημελλάς
Διαβάστε όλη την εργογραφία του Μανώλη Δημελλά στο 24grammata.com κλικ εδώ
Μα είναι τέτοιος ο ζήλος, η ανάγκη μας, να καμαρώσουμε τους προγόνους και τα κατορθώματα τους, έτσι κάθε φορά που βγαίνει στην επιφάνεια το ξακουστό παρελθόν μας φουσκώνουμε τα στήθια μας περηφάνια. Όπως η ιστορία της Αμφίπολης που έχει ταράξει το φετινό καλοκαίρι και δεν είναι πρωτάκουστη.
Οι επίσημες έρευνες ξεκίνησαν πριν πενήντα χρόνια, το 1964, όταν ο αρχαιολόγος Δημήτρης Λαζαρίδης πραγματοποιούσε την πρώτη ανασκαφή στο Λόφο Καστά και προέβλεπε σωστά ότι «Πρόκειται περί μεγάλου τεχνητού τύμβου, όστις πιθανώς καλύπτει μέγα ταφικόν οικοδόμημα. Δια της μελλοντικής ερεύνης του τύμβου θα ελεγχθεί η ορθότης της υποθέσεως ταύτης».
Ο λογοτέχνης Γιώργος Δαμιανός, (24grammata.com), πολύ σοφά θα επισημάνει:
“Ποιος νοιαζόταν για τις υποθέσεις κάποιων, ελάχιστων, κακοπληρωμένων (αλλά τεμπέληδων και “κοπανατζήδων” κατά την κυβέρνηση) αρχαιολόγων του Ελληνικού Δημοσίου. Εμείς το μόνο που ξέραμε ήταν να φωνάζουμε υστερικά ότι η “Μακεδονία είναι ελληνική”. Να φουσκώνουμε σαν τα παγόνια για την αρχαιοελληνική κληρονομιά μας, αρκεί να μην έρθει η αρχαιολογική υπηρεσία να σκάψει το δικό μας χωράφι. Και βέβαια η Μακεδονία είναι Ελληνική, αποτελεί απόδειξη αμάθειας και έλλειψης αυτοπεποίθησης ακόμα και το να μπαίνει κανείς στον κόπο να απαντήσει σε αστειότητες των γειτόνων.
Οι συνέλληνες, όμως, τι περιμένουν να μάθουν από τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Αμφίπολη”;εδώ
Μήπως στο πατρικό τόπο μου, τη Κάρπαθο, δεν συμβαίνει κάτι αντίστοιχο;
Όσο τα σκέφτομαι έχω πάρει τον αμαξωτό δρόμο από τις Μενετές προς τα Πηγάδια, τη πρωτεύουσα του νησιού.
Δεν ξέρω πιο δρόμο να επιλέξω, να τραβήξω μέσα από το Βρουτσά και να ακολουθήσω τον ξεροπόταμο ή μήπως να περάσω από το Πλατύολο;
Όποια διαδρομή κι αν ακολουθήσω πέφτω πάνω σε αρχαία, σε προϊστορικά μνημεία, από εκείνα που είναι λιγότερο μελετημένα και ορισμένοι που ασχολήθηκαν με μπόλικο μεράκι και με αληθινό πάθος, διατυπώνουν καλοσχηματισμένες απόψεις, που όμως παραμένουν μεταξύ θεωρίας και φανταστικής προσέγγισης.
Να σκαλίζουμε λοιπόν το παρελθόν ή με αυστηρότητα να το αφήσουμε στην αληθινή επιστημονική κοινότητα, και όταν αυτή βρει τα κονδύλια και τον χρόνο, τότε να ασχοληθεί και να μας παρουσιάσει τις πιθανές εκδοχές της προϊστορίας;
Δεν υπάρχει μονολεκτική απάντηση στο ερώτημα. Όπως δεν υπάρχει απάντηση στα ευρήματα που ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια μας και δεν χρειάζονται τσάπες και φτυάρια για να αποκαλύψουν πιθανά μέγαρα και αρχαία παλάτια.
Στο καινούριο αμαξωτό δρόμο του Βρουτσά, λίγο μετά από το εργοστάσιο οικοδομικών υλικών, στα δεξιά μας και πάνω στο βουνό, συναντάμε δυο σπηλιές στη περιοχή Μύλοι. Πρόκειται για τη “σπηλιά του Ποσειδώνα” όπως λέγεται χαρακτηριστικά, και σύμφωνα με έναν από τους πρώτους ερευνητές της, καθηγητή Μουτσόπουλο, πρόκειται για ταφικό μνημείο και όπως ο ίδιος σημειώνει, η τεχνική της κατασκευής του είναι όμοια με ανάλογα ιερά της Μικράς Ασίας.
Το μνημείο είναι εύκολα προσβάσιμο και ο σκύλος στην είσοδο δεν είναι του φόβου, ψάχνει σκιά και ησυχία, είναι εξαιρετικά φιλικός. Από τις φρέσκες βερβελίες μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι περισσότεροι επισκέπτες είναι τα κατσίκια, που βόσκουν ανενόχλητα στη περιοχή! Όσο για την υπόθεση των καβειρίων μυστηρίων παραμένει ένας σπουδαίος μύθος για τους πιο ψαγμένους, που με διαίσθηση βλέπουν μπροστά ή για εκείνους που η φαντασία τους δεν γνωρίζει όρια.
Αν πάλι ακολουθήσουμε τον άλλο δρόμο και λίγο πριν την είσοδο μας στα Πηγάδια, στρίψουμε δεξιά, ακριβώς δίπλα στο παλιό υδραγωγείο, και στο δρόμο προς την Αγία Κυριακή, σχεδόν αμέσως πέφτουμε πάνω στα παράξενα σκαλίσματα ενός βράχου.
Πρόκειται για την περιοχή Δαματρία ή Γαματρία.
Η ομοιότητα που έχουν τα απομεινάρια του μνημείου, με άλλα που έχουν μελετηθεί και έχει αναγνωριστεί η χρήση τους, οδηγεί συμπερασματικά ότι μάλλον πρόκειται για ναό της Δήμητρας. Μέχρι εκεί φτάνουν οι επίσημες πληροφορίες μας.
Ωστόσο ένας άλλος παθιασμένος ντόπιος ερευνητής, ο γιατρός Γιώργος Λιτός, λίγα χρόνια πίσω, το 2010, προχώρησε στην έκδοση βιβλίου μετά από δεκαετή έρευνα, με θέμα την λατρείας της Θεάς Δήμητρας στην Κάρπαθο.
Ο Λιτός συνδέει τον ναό της Δήμητρας στη Γαματρία με το Λιμενάρι στο Αρδάνι. Σύμφωνα με εκείνον, στην παραλιακή περιοχή Ν.Δ. των Πηγαδίων, γινόταν η πραγματοποίηση της απαιτούμενης κάθαρσης, όρος απαραίτητος πριν από την είσοδο στα ελευσίνια Μυστήρια. “Στο Λιμενάρι συναντάμε μια τεχνητή κατασκευή με υψηλή αρχιτεκτονική δομή που προοριζόταν για ανθρώπινη χρήση και πρέπει να είχε σχέση με τη Θεά Δήμητρα”. Γράφει ο ερευνητής Γ. Λιτός στο βιβλίο του, δίνει ακριβέστατα στοιχεία για την συγκεκριμένη κατασκευή, τη συνδέει με παρόμοιες και μέχρι σήμερα είναι ο πρώτος που αναπτύσει αυτή τη θεωρία.
Ο Γ. Λιτός βάζει τις τελευταίες πινελιές στο δεύτερο βιβλίο του, με πιθανό τίτλο “Κάρπαθος, το νησί των θεών” και εννοεί τους προϊστορικούς Θεούς. Η δύναμη που κινεί τον γιατρό που συναντά και ορισμένες διαφωνίες, δεν είναι άλλη από την αγάπη, το άσβεστο πάθος για τον τόπο του, για την Κάρπαθο. Και δεν είναι μόνο τα μνημεία που προκαλούν τη φαντασία, που γεννούν συνειρμούς και συνδυάζουν εμπειρίες βουτηγμένες στη συνδυαστική γνώση. Ακόμη και η ονοματοδοσία διαφόρων περιοχών, που ξεπερνούν τις 35, όπως Βρόντης, Κούρι, Αφιάρτης, Ασία, Φορκιά, Θοάντειο, αποκαλύπτουν σωρό από θέματα που μέχρι σήμερα οι απαντήσεις δεν είναι παρά υποθετικές προτάσεις.
Ο Λιτός συμφωνεί περισσότερο με τον περιηγητή Μπουοντελμόντι, που βρέθηκε στο νησί το 1400, ωστόσο η αξία του αμφισβητήθηκε αφού αργότερα χαρακτηρίστηκε από τον Γάλλο επιστήμονα Λε Γκράντ, σαν ένας “φαντασιοκόπος”.
Κάπου μέσα σε όλα αυτά είμαστε και εμείς, περαστικοί από τον τόπο και το χρόνο, που καμαρώνουμε για το νησί, δείχνουμε στους ξένους τα βουνά και τη θάλασσα και νιώθουμε πως είμαστε ζωντανό κομμάτι τους.
Πράγματι, είναι αλήθεια, στου Καρπάθιου το αίμα τρέχει μια μικρή Κάρπαθος. Ωστόσο τέτοιες περιοχές του νησιού θέλουν, διψούν για ανάδειξη, ψάχνουν το δικό μας βλέμμα, το χασομέρι και το ενδιαφέρον μας.
Μικρή σημασία έχει η δική μας διαφωνία ή η συμφωνία, με τον κ. Λιτό ή άλλους εραστές των μύθων και της προϊστορίας, το σπουδαίο είναι η αναγνώριση στη προσπάθεια και στον αγώνα τους, η προσέγγιση της προϊστορίας με σεβασμό, τόσο στους μύθους όσο και στα πιθανά σύγχρονα σενάρια που αναπαράγονται . Με πρώτο και κύριο μέλημα τη διάσωση και στόχο τη προστασία των μνημείων, της κληρονομιάς που αποκαλύπτεται μπροστά μας.
Το αρχαιολογικό μουσείο της Καρπάθου, με τα μοναδικά ευρήματα του, είναι το πρώτο και ουσιαστικότερο βήμα για να διδαχθούμε επίσημα την ιστορία μας.
Το Δωρικό ψήφισμα και το γυναικείο ειδώλιο που τα πρωτότυπα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Το απίθανο αγγείο με το ζωγραφισμένο χταπόδι ή νόμιμη συλλογή εργαλείων από Οψιδιανό του Λαμπρινού. Ακόμη και η μοναδική αναπαράσταση των τάφων από τις Βωνιές της Αρκάσας. Και ένα σωρό άλλα, σπάνια ευρήματα.
Όλα τα εκθέματα είναι εκεί! Μας περιμένουν από το καλοκαίρι του 2005!
Ας ξεκινήσουμε από τις τρεις αίθουσες του μουσείου την περιήγηση και την εκπαίδευση μας, θα λυθούν οι απορίες μας, θα σβήσουν οι μύθοι και θα σχηματιστούν ένα σωρό καινούριοι προβληματισμοί.
Θα αγαπήσουμε ακόμη περισσότερο την Κάρπαθο…