24grammata.com/ ζωγραφική / Μέση Ανατολή
κείμενο – φωτογραφίες: Ευγενία Κριτσέφσκαγια
Βασίλι Πολένοφ (1844-1927): 85 χρόνια από το θάνατό του
Ο Βασίλι Πολένοφ, διάσημος τοπιογράφος είχε μια κάπως ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα πριν ακόμα γεννηθεί και μισό αιώνα πριν την επισκεφτεί και γνωρίσει προσωπικά τα «φαντάσματά της»: ο πατέρας του, Δμήτριος Πολένοφ (1806-1878) την περίοδο 1831-1836 υπηρετούσε ως γραμματέας της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα, απ’ όπου έβγαλε στη Ρωσία μια σημαντική συλλογή ελληνικών αρχαιοτήτων. Η συλλογή αυτή εκτίθεται σήμερα στην έπαυλη των Πολένοφ στην περιοχή της πόλης Τούλα. Στην Ελλάδα ο Πολένοφ-πρεσβύτερος γνώρισε τον Ρώσο ζωγράφο Καρλ Μπρυλλόφ, ο οποίος εκείνη την περίοδο βρισκόταν στην χώρα με την πολιτιστική αποστολή του Ορλόφ. Ο Μπρυλλόφ γνώρισε στον Πολένοφ-πρεσβύτερο τα αρχαία μνημεία της ελληνικής πρωτεύουσας.
Ο γιος του, ζωγράφος Βασίλι Πολένοφ, βρέθηκε στην Ελλάδα δυο φορές. Την πρώτη – πενήντα χρόνια μετά τον πατέρα του, το 1881-82, στα πλαίσια ενός ταξιδιού στην Ανατολή και της προσήλωσής του στα θέματα του Ευαγγελίου. Έμεινε στην Αθήνα 11 μέρες. Η Ελλάδα «τοποθετήθηκε» ανάμεσα στις χώρες της Ανατολής – μαζί με την Αίγυπτο, τη Συρία, την Παλαιστίνη, όπου ξετυλιγόταν άμεσα το Βιβλικό έπος, έγινε συνάμα η απαρχή του και η λογική συνέχεια. Κάτω από την επίδραση της ελληνικής ανθρωποκεντρικής τέχνης, ανθρωποκεντρικού πολιτισμού δημιούργησε ο ζωγράφος τον δικό του Ιησού, εικονογράφησε τη δική του Βίβλο. Ο Χριστός του, τον οποίο «συνάντησε» στην Παλαιστίνη και τη Συρία, ήταν περισσότερο Άνθρωπος, χωρίς το μεταφυσικό και μυστικιστικό του μανδύα. Δεν ήταν Θεός, αλλά πλανόδιος σοφός και ανθρωπιστής. Ένας Έλλην φιλόσοφος.
Οι ιστορικοί τέχνης παρατήρησαν, ότι στην Ανατολή (και στην Ελλάδα επίσης) ο Πολένοφ χρησιμοποιούσε καθαρά χρώματα, χωρίς να τα ανακατεύει στην παλέτα του, αλλά βάζοντάς τα απευθείας στο μουσαμά, γι΄αυτό και έδειχναν πιο φωτεινά, πιο «ηχηρά». Το παραδοσιακό προσκύνημα στους Ιερούς Τόπους ενός Ρώσου καλλιτέχνη άλλαξε ρότα μετά από μια σύντομη στάση Ελλάδα.