24grammata.com/ ιστορία
γράφει η Ντιάνα Χαϊκάλη,www.imerazante.gr
Όταν αναφερόμαστε στο Έπος του ’40, συνήθως εξάρουμε την αυτοθυσία, τη γενναιότητα και την τόλμη των Ελλήνων, οι οποίοι αντέκρουσαν, με σθένος, τις επιθέσεις των Ιταλών, προκαλώντας τον παγκόσμιο θαυμασμό, με αποκορύφωμα τη φράση του Τσώρτσιλ «Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες»!
Επίσης είναι ευρέως γνωστά δημοσιεύματα, φωτογραφίες και άλλα ντοκουμέντα της Αλβανικής εποποιίας, στα οποία παρουσιάζονται τα ανδραγαθήματα των Ελλήνων στα βουνά της Ηπείρου, όπου κατατρόπωσαν μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις της εποχής, για να ηττηθούν λίγους μήνες αργότερα από τις δυνάμεις του Χίτλερ.
Όμως, τι γνωρίζουμε για την αντιμετώπιση της επίθεσης από τις ιταλικές εφημερίδες της εποχής και το πώς παρουσίαζαν τα δραματικά γεγονότα στα βουνά της Πίνδου;
Την απορία αυτή έλυσε ο γνωστός δικηγόρος και συλλέκτης Μάκης Μπετίνης, ο οποίος σ’ ένα ταξίδι του στο Μιλάνο της Ιταλίας ανακάλυψε πέντε φύλλα της κυριακάτικης εφημερίδας «La Domenica del Corriere», δηλαδή του «Ταχυδρόμου της Κυριακής», όπου είναι εξόχως ενδιαφέροντα, γιατί μας αποκαλύπτουν το πόσο καλά χειριζόταν την προπαγάνδα το φασιστικό καθεστώς τού Μπενίτο Μουσολίνι σε ό,τι αφορά την επίθεση εναντίον της Ελλάδας.
Αναμφίβολα, τα δημοσιεύματα αυτά, εκτός από την ιστορική τους αξία, γιατί αποτελούν καταγραφή ενός σημαντικού γεγονότος στις σχέσεις Ελλάδας – Ιταλίας, σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία, έχουν ιδιαίτερη καλλιτεχνική σημασία, διότι είναι εντυπωσιακή η αισθητική τους, δοθέντος ότι πρόκειται για έγχρωμες λιθογραφίες, υψηλού αισθητικού επιπέδου, οι οποίες αποδεικνύουν τη στράτευση μιας μερίδας καλλιτεχνών από το Μουσολίνι στην υπηρεσία της προπαγάνδας του απολυταρχικού του συστήματος.
Επιπροσθέτως, κάθε εξώφυλλο έχει διπλή ανάγνωση· διαφορετικά το αντιλαμβάνεται ο Ιταλός αναγνώστης και με άλλο τρόπο ο Έλληνας, διότι ό,τι είναι θετικό για τη μία πλευρά, έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα στην άλλη, επειδή υπήρχαν εχθρικές σχέσεις.
Τέλος, από δημοσιογραφική άποψη, επισημαίνεται ότι, το 1940, κυκλοφορούσαν, ήδη, στην Ιταλία κυριακάτικες εφημερίδες, με έγχρωμο πρωτοσέλιδο και οπισθόφυλλο, υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου. Άρα τα έντυπα αυτά δεν είναι εφεύρεση της σύγχρονης εποχής.
Τα ιταλικά δημοσιεύματα
Οι πέντε εφημερίδες, που έχει στην κατοχή του ο κ. Μάκης Μπετίνης, κυκλοφόρησαν τις Κυριακές 27 Οκτωβρίου, 3, 10, 17 και 24 Νοεμβρίου 1940.
Πρόκειται, δηλαδή, για τις εκδόσεις της παραμονή της επίθεσης στη χώρα μας και των τεσσάρων εβδομάδων, που ακολούθησαν της ιταλικής εισβολής στην Ήπειρο, όπου το κλίμα καταγράφεται στην αρχή με διθυραμβικό τρόπο και κατόπιν με εμφανή ηττοπάθεια.
Όπως δήλωσε στην εφημερίδα μας ο κ. Μπετίνης, στο πρώτο φύλλο της 27ης Οκτωβρίου 1940, παραμονή της ιταλικής επίθεσης, υπάρχει απόλυτη σιωπή για την επικείμενη εισβολή και το δημοσίευμα της “La Domenica del Corriere” έχει θριαμβικό χαρακτήρα, δεδομένου ότι παρουσιάζει τους Ιταλούς στρατιώτες να καταβυθίζουν το αγγλικό υποβρύχιο «Περσέας».
Το δεύτερο φύλλο της Κυριακής 3 Νοεμβρίου 1940, απεικονίζει την προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων από τα σύνορα της Αλβανίας στην Ελλάδα, στο οποίο οι Ιταλοί στρατιώτες πατούν, κυριολεκτικά, τους νεκρούς Έλληνες, στέλνοντας μηνύματα νίκης και θριάμβου στην Ιταλία.
Ωστόσο, στο επόμενο φύλλο, της Κυριακής 10 Νοεμβρίου, το κλίμα αρχίζει να αλλάζει και απεικονίζονται οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Ιταλοί στρατιώτες στο Αλβανικό Μέτωπο, διότι οι Έλληνες ανθίστανται σθεναρά και σε λίγο θα ανατρέψουν τα δεδομένα, με ολική αντεπίθεση, οπότε η κατάσταση αυτή περιγράφεται παραστατικότατα, με τους Ιταλούς στρατιώτες να αγωνίζονται να μεταφέρουν τον εξοπλισμό τους στα βουνά της Ηπείρου, ενώ επισημαίνεται η παντελής έλλειψη βοήθειας και ιδιαίτερα μηχανοκίνητων οχημάτων, αφού επιστρατεύονται βόδια, για να ρυμουλκήσουν τον εξοπλισμό τους στις απότομες πλαγιές της Πίνδου.
Μία εβδομάδα αργότερα, την Κυριακή 17 Νοεμβρίου, η εφημερίδα σιωπά για τις εξελίξεις στον Ιταλοελληνικό πόλεμο, γιατί, προφανώς, έχει αρχίσει η μεγάλη αντεπίθεση των Ελλήνων και το πρωτοσέλιδο αναφέρεται στις εχθροπραξίες της Αφρικής και ιδιαίτερα στο Σουδάν.
Στο ίδιο μοτίβο κινείται και το επόμενο φύλλο της 24ης Νοεμβρίου 1940, όπου το πρωτοσέλιδο παρουσιάζει τις νίκες των ιταλικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό, ενώ η αναφορά στο Αλβανικό μέτωπο λαμβάνει χώρα στο οπισθόφυλλο, όπου χαιρετίζεται, με γλαφυρό και διθυραμβικό τρόπο, η ανατίναξη της γέφυρας της Πρέσπας από τα βομβαρδιστικά του Μουσολίνι.
Ωστόσο, η δεύτερη ανάγνωση της φωτογραφίας μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι έχει αρχίσει, πλέον, η υποχώρηση των Ιταλικών στρατευμάτων και η προέλαση των Ελληνικών στη Βόρειο Ήπειρο, διότι, ως γνωστόν, σε μια σύρραξη καταστρέφει τις γέφυρες αυτός που κινδυνεύει και υποχωρεί, προσπαθώντας, τοιουτοτρόπως, να αποτρέψει τον εχθρό, όπως κάνουν οι Ιταλοί εξαφανίζοντας όλες τις γέφυρες της Πίνδου.
«Στα δημοσιεύματα αυτά», συνέχισε ο κ. Μπετίνης, «αποτυπώνεται η προπαγάνδα του καθεστώτος Μουσολίνι και καταφαίνεται η προσπάθειά του να προξενήσει ένα κλίμα αποδοχής από τους συμπατριώτες του, της διαφαινόμενης ήττας των στρατευμάτων του στο Αλβανικό Μέτωπο, κυρίως, μετά την καταβαράθρωση του ενθουσιασμού, τον οποίο ο ίδιος είχε προκαλέσει, μετά την επίθεση της 28ης Οκτωβρίου στη χώρα μας.
Θεωρώ πολύ σημαντικό το γεγονός ότι βλέπουν, για πρώτη φορά, το φως της δημοσιότητας οι αντιδράσεις του Ιταλικού Τύπου, στην αρχή του Αλβανικού Έπους, ο οποίος, την εποχή εκείνη, εκτελούσε, απόλυτα, τις εντολές και την προπαγάνδα του φασιστικού καθεστώτος του Μουσολίνι».