24grammata.com/ Ιστορίες της Αθήνας
Οι ιστορικές γειτονιές της Αθήνας “υπήρχαν πριν από εμάς και θα συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά από εμάς και ίσως η ιστορία μας και η ζωή μας εντυπωθεί και διεισδύσει στα θεμέλια και τις μικρές γωνίες της”…” Η εξέλιξη μιας περιοχής, η ανάπλαση θα πρέπει να βασίζεται σε μια διαλεκτική σχέση του παλιού με το νέο. Με μεγάλο σεβασμό στο παλιό και δημιουργική σκέψη γα το μέλλον”
γράφει η Εύα Γαλατσάνου
«Το σπίτι μου όπως και το δικό σας
μπαίνει στα σπίτια των άλλων ανθρώπων
έτσι στενοί πούναι οι δρόμοι
έτσι πολλοί πούναι οι άνθρωποι…»
Κατερίνα Γώγου
Του Ψυρρή, είναι μια από τις πιο παλιές συνοικίες στο κέντρο της Αθήνας. Η μικρή σε έκταση περιοχή είναι γεμάτη από καλντερίμια που συναντιούνται και διακλαδίζονται, χαμηλά σπιτάκια και στενά δρομάκια.
Μια μεγάλη πόλη αποτελείται από μικρότερες πόλεις πάνω σε πόλεις. Έτσι είναι του Ψυρρή. Η καθεμία δεν είναι σταθερή, είναι ευμετάβλητη, ζωντανή μνήμη για τους ανθρώπους που έζησαν σε αυτές, αποτύπωμα της ιστορίας, δυναμικό πεδίο για τη ζωή των παρόντων ανθρώπων και δυνάμει χώρος για τον βίο των μελλοντικών. Οι πόλεις μέσα στις οποίες ζούμε είναι ορατές, αποτελούνται από δρόμους, σπίτια, στενά, αυλές, ωστόσο οι πόλεις έχουν κάτι το μεταφυσικό, το αόρατο. Έχουν μια υπόσταση που μας ξεπερνά και εκτείνεται από το παρελθόν στο παρόν και από το παρόν στο μέλλον. Υπήρχαν πριν από εμάς και θα συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά από εμάς και ίσως η ιστορία μας και η ζωή μας εντυπωθεί και διεισδύσει στα θεμέλια και τις μικρές γωνίες της.
Ο περιηγητής του Ψυρρή χρειάζεται να χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του για να εξερευνήσει και να ανακαλύψει τα στοιχεία αυτά τα οποία το χαρακτηρίζουν. Από την όραση μέχρι την αφή των τραχειών επιφανειών των πέτρινων τοίχων, την γεύση των ντόπιων εδεσμάτων, την όσφρηση της «προσωπικής» μυρωδιάς του χώρου, την ακρόαση των ιστοριών των ανθρώπων που έζησαν εδώ, μεγάλωσαν και δούλεψαν, που δόμησαν τη ζωή τους μέσα στο κάδρο αυτής της περιοχής. Το ταξίδι αυτό που θα επιδιώξει να κάνει θα έχει και μια χωροχρονική χροιά με σημείο εκκίνησης τον τόπο του Ψυρρή όπως έχει διαμορφωθεί τώρα. Ο γεωγραφικός χώρος είναι συγκεκριμένος, ο χρόνος όμως μπορεί να διευρυνθεί.
Ο ταξιδιώτης εμπλέκεται στα όνειρα και τις προσδοκίες ζωής των κατοίκων, τους εφιάλτες και τους φόβους τους. Τον συνεπαίρνουν οι αφηγήσεις τους, δελεάζεται από τις διάφορες κοσμοθεωρίες και απόψεις ζωής, έρχεται σε πλήρη επαφή με την «ενδοχώρα» της περιοχής. Συγκινείται με τους βιοπαλαιστές που συνεχίζουν να αγωνίζονται σκληρά για την επιβίωσή τους. Αφήνεται στις μελωδίες των ρεμπέτικων τραγουδιών που μιλάνε για τη ξενιτιά, τον πόνο, τα ναρκωτικά, τον έρωτα, το θάνατο ενώ ταυτόχρονα ζωντανεύουν οι μορφές των «κουτσαβάκηδων» που ζούσαν στην περιοχή.
Τα εναπομείναντα κτήρια στου Ψυρρή περιέχουν συμπυκνωμένες ιδέες και σκέψεις των κατασκευαστών τους αλλά και των κατοίκων τους. Αντικρίζοντας τις κατακόρυφες τομές των σπιτιών, τα γκρεμισμένα σπίτια με τα λίγα εναπομείναντα στοιχεία όπως τα εντοιχισμένα ντουλάπια στο σπίτι της «Ωραίας των Αθηνών» την οποία αγάπησε ο λόρδος Βύρων ή διεισδύοντας η περίεργη ματιά μας στις γρίλιες και στα μισόκλειστα παραθυρόφυλλα των εγκαταλελειμμένων σπιτιών, είναι σαν να μπαίνουμε στο εσωτερικό του, δωμάτια με πατώματα ή χωρίς, ξεφλουδισμένοι τοίχοι, σπασμένα παράθυρα, δωμάτια χωρίς ανθρώπους και έπιπλα ζωντανεύουν στην φαντασία μας και, σαν ξαφνικά ένα φως να ανάβει, μια πόρτα να ανοίγει και ένα γλέντι να ξεκινά στο οποίο εμείς γινόμαστε παρατηρητές και έμμεσοι κοινωνοί. Η παλιά γειτονιά του Ψυρρή ζωντανεύει και μεθυστικά σε παρασέρνει στην προσωπική και δημόσια ιστορία της.
Ωστόσο η αίσθηση της φθοράς των υλικών που παλιώνουν και γερνάνε μας επαναφέρει στην παροντική στιγμή. Η φθορά των χώρων όπως και των ανθρώπων είναι κάτι που έρχεται φυσικά, είναι η συμφιλίωση με τον χρόνο, δεν είναι αποκρουστικό. Οι σκοτεινές πόρτες, οι ταλαιπωρημένες πέτρες και τα αμπαρωμένα παραθυρόφυλλα έχουν μια δυσδιάκριτη εσωτερική λάμψη. Γοητεύουν με τις ανθρώπινες ιστορίες που περικλείουν, δικαιώνουν την δημιουργία τους ως χώρου ο οποίος έγινε βίωμα, είναι συγκεκριμένοι γεωμετρικοί χώροι που σηματοδότησαν τις ζωές ανθρώπων. Οι ακαλαίσθητοι τοίχοι και η αίσθηση δυσοσμίας ξεπερνιούνται από τους ανθρώπους που με τις ιστορίες τους, τη ζωή τους και τα κατορθώματά τους δίνουν μια άλλη υπόσταση, φιλική, συγκινησιακή. Είναι τοίχοι που αφήνουν ελεύθερα το βλέμμα σου να περιηγηθεί στις φθορές τους, τις κακοπάθειές τους, που κάθε υλικό το φανερώνουν κάτω από το φως του ήλιου με περηφάνια μνημονεύοντας τις ιστορίες και τη ζωή της περιοχής του Ψυρρή.
Οι καιροί που ζούμε είναι δύσκολοι. Ενώ η κοινωνία είναι προηγμένη τεχνολογικά, υστερεί στις ανθρωπιστικές ιδέες, αυτές που λελογισμένα μπορούν να δείξουν ποια κατεύθυνση πρέπει να πάρει η τεχνολογία προς όφελος του ανθρώπου. Αντί γι’ αυτές έχουν ισχυροποιηθεί τα Μ.Μ.Ε. που προβάλλουν συγκεκριμένες εικόνες και δημιουργούν κυρίαρχους αισθητικούς κανόνες. Στο επίκεντρο όλων των δραστηριοτήτων βρίσκεται το κέρδος, έτσι και η αρχιτεκτονική και η αναδόμηση των χώρων υπηρετεί αυτό το σκοπό. Αυτό οδηγεί σε επικίνδυνες «αναπλάσεις» που αποφασίζουν οι έμποροι και οι πολιτικοί αντιμετωπίζοντας τον βιώσιμο χώρο των ανθρώπων ως εμπόρευμα. Είναι βίαιες επεμβάσεις που διαγράφουν το παρελθόν της περιοχής αλαζονικά και παρακάμπτουν το βασικό στόχο δόμησης των περιοχών, την συμπόρευσή τους με τους κατοίκους. Αντίθετα, τους αγνοούν και δημιουργούν ένα καινούριο αστραφτερό και αγνώριστο περιβάλλον που περιφρονεί την πόλη και την Ιστορία της και καταντά αβίωτο. Η εξέλιξη μιας περιοχής, η ανάπλαση θα πρέπει να βασίζεται σε μια διαλεκτική σχέση του παλιού με το νέο. Με μεγάλο σεβασμό στο παλιό και δημιουργική σκέψη γα το μέλλον.