Στην καρδιά της συριακής ερήμου στέκονται ακόμα τα καλοδιατηρημένα ερείπια της αρχαίας μυθικής πόλης των Φοινίκων, η ιστορία της οποίας είναι ταυτισμένη με τη βασίλισσα Ζηνοβία, την «Κλεοπάτρα της Συρίας»
Οι ταξιδιώτες του καραβανιού, υπομένοντας στωικά τα καυτά χάδια του ήλιου, διασχίζουν τις αφιλόξενες εκτάσεις της συριακής ερήμου με προορισμό την πόλη-όαση της Παλμύρας. Αλλο ένα εμπορικό καραβάνι ταξιδεύει στον Δρόμο του Μεταξιού, την πανάρχαια οδική αρτηρία εμπορίου μεταξύ Κίνας και Ευρώπης. Μέσω αυτού μεταφέρονταν από την Ανατολή στη Δύση πολύτιμα εμπορεύματα, ενώ οι άνθρωποι γνώριζαν θρησκείες, γλώσσες, παραδόσεις, ιδέες, ήθη και έθιμα των άλλων λαών.
Ο υδράργυρος φλερτάρει επίμονα τους 45ο C, ο άνεμος λυσσομανά και η ματιά των ταξιδιωτών ερευνά διεξοδικά την απεραντοσύνη του γυμνού τοπίου, προκειμένου να εντοπίσουν ένα σημάδι της Παλμύρας. Ωρες αργότερα, στο βάθος του επίπεδου ορίζοντα, αρχίζουν να διακρίνονται τα πρώτα φοινικόδεντρα της όασης. Ενας αναστεναγμός ανακούφισης ξεφεύγει από τα χείλη όλων και η αγωνία δίνει τη θέση της στην αγαλλίαση!
Φανταστείτε τον εαυτό σας να ταξιδεύει στον ύβο μιας καμήλας εμπορικού καραβανιού. Οδοιπόροι στον Δρόμο του Μεταξιού, θα περιηγηθείτε -νοερά- σε ένδοξες αυτοκρατορικές πόλεις και παραμυθένιες πολιτείες, θα ξεδιψάσετε σε βιβλικές οάσεις και θα αγγίξετε αρχαία μνημεία. Και βέβαια, αντικρίζοντας από μακριά την όαση της Παλμύρας, θα νιώσετε τα ίδια λυτρωτικά συναισθήματα μ’ εκείνα που πλημμύριζαν όλους τους ταξιδιώτες όταν προσέγγιζαν τη μυθική πόλη της βασίλισσας Ζηνοβίας, στην Ανατολική Συρία.
Κτισμένη σε απόσταση 245 χλμ. βορειοανατολικά της πρωτεύουσας Δαμασκού και 201 χλμ. νοτιοδυτικά της πόλης Deir Ez-Zour, η Παλμύρα υπήρξε ένας σημαντικός σταθμός στη διαδρομή των πανάρχαιων εμπορικών καραβανιών που έρχονταν από τη Βαβυλωνία και διέσχιζαν την έρημο με κατεύθυνση τη Μεσόγειο. Ηταν μια πράσινη κουκκίδα ζωής μέσα στο θανάσιμο περιβάλλον της ερήμου, μια ανάπαυλα στο μαρτύριο της άμμου.
Για τον επισκέπτη, ο αρχαιολογικός χώρος της Παλμύρας είναι σήμερα ένα υπαίθριο μουσείο Ιστορίας στην καρδιά της Συρίας. Οι μνημειακές μαρτυρίες της πόλης, που παρουσιάζουν αραμαϊκές, σημιτικές, ελληνικές και ρωμαϊκές επιρροές, αντανακλούν την πολυφυλετική φυσιογνωμία της αρχαίας Παλμύρας και αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα συνδυασμού ελληνορωμαϊκής και τοπικής αρχιτεκτονικής.
Σπάνια βρίσκει κανείς μια αρχαία πολιτεία τόσο καλοδιατηρημένη. Ναοί, κιονοστοιχίες, ανάκτορα, ταφικά μνημεία, θέατρα, πύλες και κατοικίες, όλα μαρτυρούν το μεγαλείο μιας από τις πλουσιότερες αρχαίες πόλεις της Μέσης Ανατολής. Μαζί με την Πέτρα της Ιορδανίας και την Γκίζα της Αιγύπτου, η Παλμύρα θεωρείται από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς τόπους στον κόσμο και περιλαμβάνεται από το 1980 στη λίστα των μνημείων της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Το Δασμολόγιο της Παλμύρας
Στο Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης στη Ρωσία βρίσκεται το περίφημο «Δασμολόγιο της Παλμύρας». Πρόκειται για μια δίγλωσση στήλη του 137 μ.Χ., γραμμένη στα ελληνικά και στην τοπική διάλεκτο, στην οποία καταγράφονται αναλυτικά τα προϊόντα που κατέφταναν στην Παλμύρα μέσω των εμπορικών καραβανιών. Από την Ινδία έρχονταν πολύτιμοι λίθοι, μπαχαρικά και αρώματα, από την Κίνα μετάξι και δέρματα και από την Αραβία μύρο και λιβάνι. Το «Δασμολόγιο της Παλμύρας» αποτελεί την πιο αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης, σχετικά με τις εμπορικές συναλλαγές εκείνης της εποχής πάνω στον Δρόμο του Μεταξιού.
Στους χωματόδρομους της όασης, τα ζωήλατα κάρα αντικαθιστούν τα τετρακίνητα οχήματα.
Ενας διαχρονικός κόμβος
Γνωστή ως «νύμφη της ερήμου», η Παλμύρα αποτελούσε ήδη από τον 11ο π.Χ. αιώνα έναν σημαντικό σταθμό καραβανιών, αφού η περιοχή της όασης διέθετε άφθονα νερά. Αυτό το γεγονός τη βοήθησε να αναδειχθεί σταδιακά σ’ έναν εξαιρετικής σημασίας κόμβο μεταξύ Ανατολής και Δύσης και να λάβει μια περίοπτη θέση πάνω στον εμπορικό Δρόμο του Μεταξιού.
Ανασκαφές που έγιναν στον χώρο της όασης τη δεκαετία του 1990 έφεραν στο φως έναν νεολιθικό οικισμό ηλικίας 5.000 ετών. Μια απόδειξη ότι η περιοχή ήταν κατοικημένη πολύ πριν υπάρξουν ιστορικές αναφορές με τη μορφή γραπτών πηγών. Οι Βαβυλώνιοι αναφέρουν τον οικισμό της συριακής ερήμου με την ονομασία Ταντμουρού, οι Ασσύριοι την κυβέρνησαν τον 11ο π. Χ. αιώνα και στη Βίβλο μνημονεύεται ως Ταντμόρ, την οποία οχύρωσε ο βασιλιάς Σολομώντας.
Η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου την έφερε σε επαφή με τον ελληνικό πολιτισμό, ενώ κατά τους ελληνιστικούς και ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη της όασης παρουσιάζεται πλέον με το όνομα που έγινε γνωστή σε μας: Παλμύρα (Φοινικόπολις, η πόλις των Φοινίκων).
Πρωταγωνιστικό ρόλο στα ιστορικά δρώμενα της περιοχής η Παλμύρα άρχισε να διαδραματίζει μετά τον 1ο π.Χ. αιώνα, όταν το εμπόριο των καραβανιών έφερε πλούτο και ευημερία στους κατοίκους της πόλης. Μπαχαρικά, πολύτιμοι λίθοι, μετάξι, αρώματα, υφάσματα, χρυσάφι και γυάλινα σκεύη έφταναν εδώ από την Κεντρική Ασία, την Ινδία και την Αραβική χερσόνησο, με τελικό προορισμό τις αγορές της Μεσογείου.
Χάρη στους υψηλούς φόρους που πλήρωναν τα διερχόμενα καραβάνια έγινε μια από τις πλουσιότερες πόλεις της εποχής της και απέκτησε μεγάλη πολιτική και στρατιωτική ισχύ στον χώρο της Μέσης Ανατολής. Στο απόγειο της οικονομικής και πολιτιστικής της ακμής έφτασε στις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα. Τότε ανεγέρθηκε ένας μεγάλος αριθμός αξιόλογων θρησκευτικών και δημόσιων οικοδομημάτων, ενώ τη διοίκηση της ευημερούσας Παλμύρας ασκούσαν τα μέλη των σημαντικότερων οικογενειών και οι πλουσιότεροι έμποροι της πόλης, εφαρμόζοντας ένα είδος ολιγαρχικού πολιτεύματος.
Πώς να πάτε
Από την πρωτεύουσα Δαμασκό μπορείτε να πάτε στην Παλμύρα είτε με λεωφορείο (τρεις ώρες περίπου) είτε με ταξί. Η Παλμύρα δεν διαθέτει αεροδρόμιο.
Πότε να πάτε
Η καλύτερη εποχή για να επισκεφθείτε την Παλμύρα είναι από Οκτώβριο-Απρίλιο. Η θερμοκρασία κυμαίνεται τότε μεταξύ 15-25οC και η ατμόσφαιρα είναι αρκετά καθαρή. Το καλοκαίρι, αντίθετα, ο υδράργυρος εκτοξεύεται στους 42-45οC.
Απαραίτητα έγγραφα
Για τους Ελληνες πολίτες απαιτείται η έκδοση βίζας για την είσοδο στη χώρα. Βίζα μπορείτε να πάρετε από την πρεσβεία της Συρίας στην Αθήνα (Διαμαντίδου 61, Ψυχικό, τηλ. 210-6725577, 210-6722324, e-mail: [email protected]). Το διαβατήριό σας πρέπει να έχει εξάμηνη ισχύ και να μην έχει σφραγίδα εισόδου στο Ισραήλ, γιατί δεν θα σας επιτραπεί η είσοδος στη Συρία.
Ενδοξη πορεία, άδοξο τέλος
Η ιστορική πορεία της Παλμύρας καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις διμερείς σχέσεις που διατηρούσε με τη Ρώμη. Διπλωματικές σχέσεις «αγάπης και μίσους», οι οποίες κατά καιρούς άλλαζαν ανάλογα τα συμφέροντα της ιμπεριαλιστικής Ρώμης.
Υπήρξαν Ρωμαίοι αυτοκράτορες φιλικά προσκείμενοι στην Παλμύρα που της παραχώρησαν προνόμια και αυτονομία (Αύγουστος, Αδριανός), ενώ άλλοι της συμπεριφέρθηκαν σαν στυγνοί κατακτητές και τη λεηλάτησαν (Αντώνιος, Τραϊανός).
Τον 3ο μ.Χ. αιώνα, η Παλμύρα κέρδισε την αυτονομία της από τους Πέρσες και έγινε βασίλειο με κυβερνήτη τον πρίγκιπα Οδενάτο. Μετά τον θάνατό του (267 μ.Χ.), στον θρόνο ανέβηκε η δεύτερη σύζυγός του Ζηνοβία (Μπατ Ζαμπάι) που ανακηρύχθηκε αντιβασίλισσα και κηδεμόνας του ανήλικου Βαμπαλλάτου.
Υπέρτατη φιλοδοξία της όμορφης Ζηνοβίας, που καυχιόταν ότι η γενιά της κρατούσε από την Κλεοπάτρα της Αιγύπτου και από τη μυθική Σεμίραμη της Βαβυλωνίας, ήταν να καταστήσει την πόλη της διάδοχη δύναμη της Ρώμης στην Ανατολή. Εφαρμόζοντας έντονη επεκτατική πολιτική, η Ζηνοβία απελευθέρωσε τη Συρία, την Κάτω Αίγυπτο και την Ανατολία, ενώ προκαλώντας κι άλλο τη Ρώμη ανακηρύχθηκε αυτοκράτειρα και έδωσε στον γιο της τον τίτλο του Καίσαρα Αύγουστου.
Αλυσοδεμένοι στη Ρώμη
Η απάντηση των Ρωμαίων ήταν άμεση. Ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός κινήθηκε ενάντια της Ζηνοβίας το 272 μ.Χ. και κατατρόπωσε τα στρατεύματά της στη μάχη της Εμέσης (Χομς). Λίγες εβδομάδες αργότερα, τα ρωμαϊκά στρατεύματα ισοπέδωσαν την Παλμύρα, ενώ η Ζηνοβία οδηγήθηκε δεμένη με χρυσές αλυσίδες στη Ρώμη το 274 μ.Χ.
Η άτυχη βασίλισσα της Ανατολής πέθανε σε ηλικία 74 ετών σε μια έπαυλη της Ρώμης (στο προάστιο Τίβαρι, το σημερινό Τίβολι), όπου είχε φυλακιστεί, για να κλείσει έτσι οριστικά το πιο ένδοξο κεφάλαιο στην ιστορία της Παλμύρας.
Οι Αραβες κατέκτησαν την όαση το 638 μ.Χ., αλλά το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε από τον Ταμερλάνο το 1401. Η πόλη των Φοινίκων παρέμεινε σβησμένη από τον χάρτη -αλλά και από τη μνήμη των ανθρώπων- μέχρι τον 17ο αιώνα, όταν δύο Αγγλοι περιηγητές ανακάλυψαν τυχαία τα ερείπιά της κάτω από την άμμο.
Οι πρώτες επίσημες ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο ξεκίνησαν μόλις το 1920 από μια ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων, για να συνεχίσουν το 1929 Γάλλοι αρχαιολόγοι. Οι ανασκαφές προχώρησαν με εντατικότερους ρυθμούς μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η πιο μεγάλη χριστιανική εκκλησία
Στις αρχές του 2009, ο Σύρος αρχαιολόγος Χαμάμ Σάαντ έφερε στο φως τα ερείπια ενός χριστιανικού ναού ηλικίας περίπου 1.500 ετών. Το οικοδόμημα έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας εκκλησίας και πρόκειται για τη μεγαλύτερη που έχει βρεθεί ποτέ στην Παλμύρα. Υπολογίζουν ότι ο ναός είχε ύψος γύρω στα 6 μ. και μάλλον ήταν κέντρο λατρείας, αφού στον προαύλιο χώρο του βρέθηκε ένα μεγάλο αμφιθέατρο, όπου, πιθανόν, γίνονταν τελετές.
Τα υπέρλαμπρα μνημεία της ερήμου
Επισκεφθείτε τον αρχαιολογικό χώρο της Παλμύρας κατά προτίμηση πριν ανέβει ο ήλιος ψηλά. Είναι η καλύτερη ώρα της ημέρας τόσο από πλευράς θερμοκρασιών όσο και από πλευράς συνθηκών φωτογράφησης. Το γλυκό φως της αυγής χαϊδεύει τότε απαλά τα κτίσματα, αναδεικνύοντας το αρχιτεκτονικό μεγαλείο τους.
Ξεκινήστε τη γνωριμία με τον πολεοδομικό χάρτη της Παλμύρας από την περίφημη Λεωφόρο των Κιόνων που χωρίζει την πόλη σε δύο τομείς. Με μήκος που αγγίζει τα 1.000 μ., ολοκληρώθηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα, διατρέχει την πόλη από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά και στολίζεται με διπλή παράλληλη κορινθιακή κιονοστοιχία που μετρά 128 κίονες. Σε όλο το μήκος της, θα παρατηρήσετε επιγραφές που μνημονεύουν πολίτες της Παλμύρας, οι οποίοι χρηματοδότησαν την ανέγερση του έργου.
Η Μνημειακή Αψίδα με τις τρεις πύλες, το σήμα κατατεθέν της Παλμύρας, είναι κτισμένη στην αρχή της Λεωφόρου. Περπατώντας κατά μήκος της, θα δείτε το ιερό του Ναμπού, το μεγάλο καλοδιατηρημένο ρωμαϊκό θέατρο του 2ου μ.Χ. αιώνα, το ανάκτορο της Ζηνοβίας, που ανακαλύφθηκε πρόσφατα κάτω από το συγκρότημα των λουτρών του Διοκλητιανού, την αγορά της πόλης και το Πεδίο του Διοκλητιανού, έναν εξάστυλο ναό κορινθιακού ρυθμού που χτίστηκε στα τέλη του 3ου μ.Χ. αιώνα για να στεγάσει τη ρωμαϊκή φρουρά.
Το πιο κομψό μνημείο της Λεωφόρου των Κιόνων είναι αναμφισβήτητα το Τετράπυλο, ένα τετραγωνικό μνημείο με τέσσερις ανεξάρτητους πυλώνες που ορθώνεται στην κεντρικότερη διασταύρωση της πόλης. Στον ίδιο τομέα, ανάμεσα σε γυμνούς λόφους, απλώνεται η Κοιλάδα των Τάφων (ή αλλιώς το Κοιμητήριο της Παλμύρας). Εδώ δεσπόζουν δεκάδες ιδιόμορφοι υπόγειοι, αλλά και υπέργειοι πανύψηλοι τάφοι σε σχήμα πύργων (3-5 ορόφων).
Στο εσωτερικό τους υπάρχουν ανοιγμένα ταφικά διαμερίσματα για τους νεκρούς που σφραγίζονταν με πλάκες από ασβεστόλιθο. Οι επιτάφιοι πύργοι της κοιλάδας είναι διάσπαρτοι σε μεγάλη έκταση και αποτελούν τα οικογενειακά μαυσωλεία επιφανών κατοίκων.
Στον άλλο τομέα της πόλης βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα διατηρημένα μνημεία της Παλμύρας. Πρόκειται για τον ναό του Βάαλ-Δία, που ξεκίνησε να ανοικοδομείται το 32 μ.Χ. και ολοκληρώθηκε έναν αιώνα αργότερα (132 μ.Χ.) από τον αυτοκράτορα Αδριανό. Κτισμένος σύμφωνα με τις προσταγές της τοπικής αρχιτεκτονικής, είναι αφιερωμένος στον Βάαλ, έναν από τους σημαντικότερους θεούς των Βαβυλωνίων.
Ο ναός ορθώνεται στο κέντρο μιας τεράστιας τετράγωνης αυλής, η οποία περικλείεται από μια διπλή σειρά από 268 κολώνες με κορινθιακά κιονόκρανα. Η αισθητική του επιβλητικού κτίσματος παραπέμπει σε ιερό μνημείο ανατολίτικης θρησκευτικής τεχνοτροπίας.
Προτιμήστε τα εστιατόρια των μεγάλων ξενοδοχείων, τα οποία μαγειρεύουν αραβική και δυτική κουζίνα. Προτείνουμε τα εστιατόρια των ξενοδοχείων «Zenobia Cham Palace Palmyra», «Villa Palmyra» και «Ishtar». Πίνετε μόνο εμφιαλωμένο νερό και μη χρησιμοποιείτε παγάκια. Αποφεύγετε να τρώτε ωμές σαλάτες και μην τρώτε ακαθάριστα φρούτα.
Από την τοπική κουζίνα δοκιμάστε λαχμ-μαβί (αρνί με ρύζι), πίτες (σε ρολό ψωμιού), φαράφλες (ρεβιθοκεφτέδες), μαγκρίπι (κοτόπουλο μαγειρεμένο με κόκκους σταριού και μπαχαρικά) και φυσικά πολλά σιροπιαστά γλυκά.
Ολα τα ξενοδοχεία, με εξαίρεση το «Zenobia Cham Palace Palmyra», βρίσκονται στην καινούργια πόλη. Συστήνουμε το «Orient» (00963 31 5910131, e-mail: [email protected]), το «Zenobia Cham Palace Palmyra» (00963 31 5918123-6, e-mail: cham[email protected]), το «Tetrapylon» (00963 31 5917170, www.tetrapylon.com), το «Villa Palmyra» (00963 31 5910156, [email protected])
ΤΙ ΝΑ ΑΓΟΡΑΣΕΤΕ
Ξυλόγλυπτα αντικείμενα, χρυσός, ασήμι, χειροποίητα κοσμήματα, είδη λαϊκής τέχνης, χαλιά και δερμάτινα προσφέρονται σε μεγάλη ποικιλία και συμφέρουσες τιμές στην αγορά της πόλης.
Γνωριμία με τη σύγχρονη Παλμύρα
Σε αντίθεση με την αρχαία πόλη της όασης, που έλαμψε στη περίοδο της αρχαιότητας και έχει διάσπαρτα τα ίχνη του παρελθόντος, η σύγχρονη Παλμύρα δεν διεκδικεί δάφνες ομορφιάς ή ιστορικότητας. Κτισμένη το 1929, σε ελάχιστη απόσταση ανατολικά του αρχαιολογικού χώρου, παρουσιάζει την όψη μιας απρόσωπης αραβικής πολιτείας, η οποία φαντάζει φτωχή μπροστά στην αίγλη και τη λαμπρότητα της παλιάς.
Η Παλμύρα των 40.000 κατοίκων βρίσκεται πάνω στον δρόμο του πετρελαιαγωγού που ξεκινά από το Κιρκούκ του Ιράκ και καταλήγει στη Τρίπολη της Λιβύης και η οικονομία της εξαρτάται από τη γεωργία, το εμπόριο και τον τουρισμό.
Στην εξερεύνηση της σύγχρονης πόλης, εκτός από το Αρχαιολογικό Μουσείο που φιλοξενεί εκθέματα απ’ όλη την ιστορική διαδρομή της Παλμύρας, το ενδιαφέρον σας σίγουρα θα τραβήξει και η υπαίθρια αγορά. Στους σκονισμένους κεντρικούς δρόμους, φρούτα, ξηροί καρποί, λαχανικά, ρούχα, υφάσματα, γλυκά, κρέατα και οικιακά σκεύη περιμένουν τους υποψήφιους πελάτες αραδιασμένα σε πάγκους ή στο έδαφος.
Θυμηθείτε ότι οι Αραβες είναι μάστορες στο παζάρι, το κλίμα εδώ είναι αρκετά φιλικό και δεν χρειάζεται να αγοράσετε οπωσδήποτε κάτι για να περπατήσετε μέσα στην πολύβουη αγορά. Και βέβαια, αν το επιθυμείτε, μπορείτε να απολαύσετε αξέχαστες βεδουίνικες βραδιές με μουσική και παραδοσιακά εδέσματα σε σκηνές βεδουίνων στην έρημο, οι οποίες οργανώνονται για τους τουρίστες.
Το κάστρο Qala’at ibn Maan
Αντίθετα, οι ανεμοδαρμένες σκηνές που βρίσκονται μόνιμα στημένες μέσα στα εκτεταμένα όρια της όασης, ανήκουν αποκλειστικά σε βεδουίνους βοσκούς. Παράλληλα, τα κωνικά λασπόσπιτα που υπάρχουν διάσπαρτα έξω από τον αστικό πυρήνα της πόλης είναι κτισμένα σύμφωνα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική «χαράν». Η τεχνική αυτή πρωτοεμφανίστηκε στην περιοχή της Μέσης Ανατολής την 3η χιλιετία π.Χ.
Στην κορυφή του λόφου που υψώνεται πάνω από την πόλη δεσπόζει σαν ακοίμητος φρουρός το αραβικό κάστρο Qala’at ibn Maan (17ου αιώνα). Προτιμήστε την ώρα του δειλινού για να περπατήσετε στις επάλξεις του πλινθόκτιστου οχυρού και να αφουγκραστείτε την ιστορία του. Η θέα από το κάστρο είναι αποκαλυπτική.
Λουσμένοι με τις τελευταίες ακτίνες του ήλιου, θαυμάστε από ψηλά τα ερείπια της αρχαίας Παλμύρας που απλώνονται στα όρια της καταπράσινης όασης και αφήστε το βλέμμα σας να ταξιδέψει στο βασίλειο της συριακής ερήμου, σ’ έναν χώρο φαινομενικά εχθρικό, αλλά τόσο φιλόξενο για την ανθρώπινη ψυχή. Και ίσως, εντελώς απροσδόκητα, μέσα από την απεραντοσύνη της άμμου, να αντικρίσετε ένα ακόμα εμπορικό καραβάνι του μεταξένιου δρόμου να φτάνει στην πόλη της βασίλισσας Ζηνοβίας.
Κείμενο-φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Μητσάκης http://www.ethnos.gr