Ταξιδεύοντας στην Άνδρο (ιστορία/ αξιοθέατα)

24grammata.com/ ιστορικά ταξίδια

αποκλειστικά στα 24grammata.com

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

ΑΝΔΡΟΣ (37^ο 51΄ Ν, 24^ο51΄ Ε )

Δεν είναι ανάγκη πλέον να κρυφθώ / Eίμαι στην Άνδρο.

Kρατώ στο χέρι μου ένα κογχύλι και λέγω μέσα μου \Aνδρος-Yδρούσα.(..)

Eίμαι ταξιδευτής και επιστροφεύς.(…).H ημέρα είναι πανηγυρική.

O ήλιος λάμπει. O αήρ μυρίζει από ανθούς πορτοκαλιάς και λεμονιάς.

Tο πέλαγος φρικιά. Kορυδαλλοί διασχίζουν τον αιθέρα.

H νήσος αγάλλεται. H καρδιά μου σκιρτά

Ανδρεας Εμπειρικος¹

Για να μην είστε «εκτός τόπου»

H Ανδρος είναι το δευτερο μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων (μετα τη Νάξο). Απέχει από την Ραφήνα 37 νμ και έχει πληθυσμό 10.000, περίπου, κατοίκους. Το μήκος της ακτογραμμης είναι 177 χιλιόμετρα, ενώ η συνολική του έκταση ανέρχεται στα 374 τετρ. χιλ.Απέχει 6, περίπου, ναυτικά μίλια από την Eύβοια (στενό Kαφηρέα) και λιγότερο από ένα ναυτικό μίλι από την Tήνο στη νότια ακτή του.

Aκραία σημεία του νησιού είναι τα ακρωτήρια: βόρεια ο Kαμπανός, νότια το Στενό, δυτικά η Φάσσα και ανατολικά το ακρωτήρι της Γριάς

Το νησί διαθέτει πολλούς προφυλαγμένους όρμους, που αποτελούν πραγματικό παράδεισο για τους θαλασσινούς, αλλά και για τους παραθεριστές, όπως:το Μικρογιάλι, το Βιτάλι, του Κάστρου, της Μέλισσας, του Κορθίου, του Αη-Γιάννη στις Κρεμμύδες, του Γαυρίου, του Μπατσιού, του Χαλκολιμνιώνα, της Πλάκας.Η ψηλότερη βουνοκορφή βρίσκεται στοκέντρο του νησιού (όρος Πέταλο) με υψόμετρο 994 μέτρα.

Στο νησί αναβλύζουν άφθονα πηγαία ύδατα με ιαματικες ιδιοτητες (η πιο φημισμένη, πανελλαδικά, είναι η πηγή της Σάριζας). Πολλοί λένε ότι ισως, λόγω του νερού, να έχουν ιδιαίτερη γευση τα φαγητά της Άνδρου και ιδιαίτερα τα τυριά της, όπως ηαρμεξιά, το χλωρό, το κρεμώδες βολάκι, η ξινομυζήθρα, το μαλακό και αλμυρό Μανούσος κ.ά.
Χρησιμα τηλέφωνα: Λιμεναρχειο 22820 22250, Αστυνομια: 22820 22300, Κεντρο Υγειας: 22820 23333

 

Οι νησίδες γύρω από την Άνδρο

Μικρες βραχονησίδες περιβάλλουν το νησί (αν δεν τις απολαύσετε εσεις, ποιός θα τις απολαύσει;) Στο δήμο Υδρούσας ανήκουν τα Γαυριονήσια (ή Γαυρόνησα):

1. Ακαμάτης (Ν37⁰51΄37 ΄΄Ε24⁰44΄84΄΄) 2. Αλιδονήσι,

3. Γάιδαρος (Ν37⁰51΄11΄΄ Ε24⁰44΄08΄΄ ) 4. Μεγάλο (Ν 37⁰ 50΄92΄΄ Ε 24⁰45΄01΄΄)

5. Πλατύ (Ν37⁰51΄51΄΄ Ε24⁰44΄34΄΄) 6. Πράσσο ( Ν 37⁰51΄15΄΄Ε24⁰44΄72΄΄)

7. Τουρλίτης ( Ν37⁰50΄77΄΄ Ε24⁰43΄95΄΄)

Στο Δήμο Κορθίου ανήκει η βραχονησίδα Αγκινάρα, ενώ στο Δήμο Άνδρου υπαγεται η βραχονησίδα Θεοτόκος

Αξιομνημόνευτα ιστορικά ψηγματα (για μην είστε «εκτος χρόνου»)

Γάβρος, Λασία, Νονάγρια, Υδρούσα, και Έπαγρις είναι ορισμένα από τα παρώνυμια που χρησιμοποιούσαν οι Αρχαίοι Ελληνες για να προσδιορίσουν την Άνδρο. Το όνομα της Άνδρου ανάγεται στη μυθολογία. Η επικρατέστερη εκδοχή είναι αυτή που θέλει ως πρώτο οικιστή του νησιού τον Άνδρο. Ο Ανδρεύς είχε θεϊκή καταγωγή και εθεωρειτο απόγονος του Απόλλωνα. Θα αδικούσαμε το νησί, όμως, αν μέναμε στην τυπική τουριστική παρουσιασή του. Θέλουν σεβασμό τουτα τα χώματα. Γιατί μόνο, τοτε, θα αντικρυσεις την αέναη προσπάθεια του ανθρωπου «να σηκωθει, να κλείσει τον κόσμο στην χούφτα του και να δημιουργήσει».

Θέλουν σεβασμό τουτα τα χώματα. Και τότε θα σου μιλήσουν για τους Ανδριωτες που γυρισαν την πλάτη στους Αθηναίους και «εμήδισαν» κατά τους Περσικούς πολέμους. Πήγαν, δηλαδή, με το μέρος των Περσών και γι αυτό οι Αθηναίοι δε τους πολυσυμπαθούσαν. Μετά την εκδίωξη των Περσών, οι Ανδριώτες υποχρεώθηκαν να πληρώνουν δυσβάσταχτο φόρο στους Αθηναίους, αλλά και να τους ακολουθούν στην εκστρατεία.

Θέλουν σεβασμό τούτα τα χώματα. Και τότε θα σου μιλήσουν για τις μάνες που έκλαιγαν και για τα βουρκωμένα μάτια που αντίκριζαν για τελευταία φορά το νησί τους. Το 200 μ.Χ., η Άνδρος καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους, οι οποίοι κατέστρεψαν το νησί και εκδίωξαν τους κατοίκους του στο Δήλεσι της Βοιωτίας.

Θέλουν σεβασμό τούτα τα χώματα. Και τότε θα σου μιλήσουν για τον Ανδριώτη Μιχαήλ Ψελλό, τον πρεσβύτερο. Ίσως να τον δεις να περιφέρεται και να σκέφτεται την τελική απόφαση του για το σχίσμα με την Δυτική, την μετέπειτα ονομαζόμενη Καθολική, Εκκλησία

Θέλουν σεβασμό τούτα τα χώματα, για να δεις το ακατάβλητο πείσμα των ανθρώπων της, κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου. Τότε το νησί είχε «ορθοποδήσει» με το εμπόριο μεταξοσκώληκα, με το οποίο ασχολούνταν οι περισσότεροι κάτοικοι. Μέσα στα ίδια τους τα σπίτια οι Ανδριώτες καλλιεργούσαν τον μεταξοσκώληκα και παρήγαγαν μοναδικά μεταξωτά υφάσματα, για τα οποία ερχόταν πραγματευτάδες απ όλη την Ευρώπη για να τα αγοράσουν .

Θέλουν σεβασμό τουτα τα χώματα. Και θα σου μιλήσουν για το θαλασσινό μεράκι των κατοίκων κατά τον 18^ο αιωνα.. Σύμφωνα με τον κατάλογο του Πουκεβίλ (1813) η Άνδρος διέθετε 40 ιστιοφόρα συνολικής χωρητικότητας 2800 τόνων, 400 ναυτικούς, 800 κανόνια και βρισκόταν 5η μεταξύ των 26 λιμανιών στη χώρα.

Θέλουν σεβασμό τουτα τα χώματα, για να ακούσεις το παράπονο του Ανδριώτη Θεόφιλου Καϊρη. Μέγας Δάσκαλος του Γενους, επαναστάτης κατα των Τούρκων και σφαγιασθεις από τους Ελληνες. Ο Δάσκαλος Καΐρης κατηγορήθηκε από την επίσημη Εκκλησία για αθεϊα. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση και πέθανε στη φυλακή. Οι δεσμώτες του τον εθάψαν εντός του προαυλίου της φυλακής. Την επόμενη νύχτα, όχλος οργισμένων «πιστών» τον ξέθαψε και για να «τιμωρήσει» το άψυχο σώμα θα το πετάξει στον ασβέστη για να εξαφανίσουν τη σωρό του. Το τραγικό της υπόθεσης είναι ότι, τελικά, αθωώθηκε (μετα θανατον) από τον Άρειο Πάγο. Και όλα αυτά δεν τα διεπραξαν οι Τούρκοι, οι αγαρηνοί, αλλά μισαλλόδοξοι Ελληνες, κατα το 1853. Άραγε, ποιος να είναι πιο επικίνδυνος, ο κατακτητής ή ο φανατισμένος;

Μία από τις ελάχιστες γυναίκες των γραμμάτων, κατα το 19^ου αιων. ήταν και η αδελφή του, η Ευανθία Καιρη (στο νησί, σήμερα, λειτουργει η Καιρειος Βιβλιοθήκη).

Θέλουν σεβασμό τουτα τα χώματα. Για να δήτε να περιφέρεται στο νησί ο Δημήτρης Γλυνός (οραματιστης παιδαγωγός, που έδωσε ζωή στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου) και να ψάχνει, νοητά, τον Ανδριωτη, Ιωάννη Πολέμη, τον Τατάκη, τον Πασχάλη αλλά και τον Ανδρέα Εμπειρικο, τον πoιητη της ηδονης και του έρωτα να συνομιλει με τον γλυπτη Τόμπρο. Όλη αυτή η αύρα, ίσως, φωτίζει τους συγχρονους υπηρέτες των Μουσων: τον Γ. Ζανακη, την Ειρ. Σταματουδη, τον Αν. Λεβίδη, τον Β. Ξένο, τον Γ. Κυριακάκο και άλλους

Θέλουν σεβασμό τουτα τα χώματα, για να ακούσετε τα γερμανικά στούκας να καίνε τις ζωες και τους κόπους των νησιωτων. Οι Ανδριοι πλήρωσαν και τα καπρίτσια των Ιταλών, οι οποίοι αρνηθηκαν να παραδοθούν στους Γερμανούς, το 1943. Οι Γερμανοί βομβαρδισαν το νησί, ουσιαστικά το ισοπέδωσαν, για να τιμωρήσουν τους Ιταλούς

 

Οι Ναυτικες Δυναστειες της Ανδρου

Λίγα νησιά μπορούν να καυχηθούν για την ωκεάνιο ιστορία τους και η Άνδρος είναι ένα απ αυτά.Οι Ανδριωτες ήταν από τους πρώτους που ενστερνίστηκαν τη δύναμη των βαποριών σε σχέση με την ιστιοφόρα ναυτιλία. Οι αδελφοί Εμπειρικου (πρόγονοι του ποιητή) σαλπάρισαν πρωτοι στα βαπορια και αργότερα τους ακολούθησαν πολλοί άλλοι. Στη συνέχεια ο Λεωνίδας Εμπειρικος (συνεχίζοντας την χρεωκοπημένη προσπάθεια του Μωραιτη) θα δημιουργήσει την πρώτη υπερωκεανια γραμμή και θα έλεγχει την ελληνικη ακτοπλοιϊα. Ο Εμπειρικος θα προσφέρει το στόλο του στην υπηρεσία της πατρίδας. Στην ταραγμένη εποχή του 1912 – 1922 μετέφερε το στρατό και αργότερα, δυστυχώς, τους πρόσφυγες (τα πλοία του Εμπειρικου θα μείνουν ανεξίτηλα στη μνήμη των προσφύγων).

Στη συνέχεια τα ηνία της ποντοπόρου ναυτιλίας θα τα πάρει η οικογένεια Γουλανδρή με το θαυμάσιο υπερωκεάνιο, που έχουν βάλει στη γραμμή Νέας Υόρκης – Πειραιά, την «Ολυμπία» και τη «Νεα Ελλάς», που και αυτά θα πάρουν μέρος στο Β Παγκόσμιο πόλεμο. Άλλωστε, μέχρι και σήμερα, η οικογένεια Γουλανδρή είναι παράδειγμα προς μίμηση, που τιμά όχι μόνο το νησί της, αλλά και τη χώρα, γενικότερα. Στο νησι λειτουργεί το μουσείο Γουλανδρή, το οποιο φιλοξενεί μόνιμη έκθεση γλυπτικής με έργα του Ανδριώτη γλύπτη Μ. Τόμπρου και έργα των Τσαρούχη, Τάκη, Φασιανού. Στο μουσείο έχουν εκτεθει έργα των Picasso, Matisse, Kadinsky, Paul Klee, Chagall, Rodin, Miro, κ.α.

1. Η Ανδρος του Ανδρεα Εμπειρικου, Συνέκδοση ΚΑΪΡΕΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ και ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΑΓΡΑ

2. Αντρέα Καραντώνη, Ελληνικοί Χώροι, Το ωκεάνειο πνεύμα ενός νησιού. (εκδ. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας» Ι.Δ. Κολλάρου & Σιας Α.Ε., Αθήνα 1979)