24grammata.com/ Λαογραφία
Μαρτυρίες κατοίκων από το χωριό Κάτω Γαρούνα του Νομού Κέρκυρας.
γράφει η Καρδακάρη Δήμητρα-Χρυσούλα.
Ο Κλήδωνας
Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και του οποίου η πρώτη γραπτή περιγραφή ανέρχεται στους βυζαντινούς χρόνους. Ο «Κλήδονας» είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, «κλήδων» ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ’ επέκταση το άκουσμα σιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία. Όσον αφορά το νησί της Κέρκυρας και συγκεκριμένα στο χωριό Κάτω Γαρούνα το έθιμο του κλήδωνα πραγματοποιείται τις 24 Ιουνίου, στα πλαίσια του εορτασμού του Αγίου Ιωάννη του Λαμπατάτρη. Πιο συγκεκριμένα:
Όποιος έχει μαζέψει ρίγανη την ημέρα του Αι-Γιάννη την προηγούμενη χρονιά και του έχει περισσέψει για τον επόμενο χρόνο την καίει αυτή την ημέρα και χοροπηδά πάνω από την φωτιά λέγοντας τα εξής «Αι-Γιάννη Λαμπατάρη, που ΄χεις του Θεού τη χάρη και της νύφης το καμάρι, δείξε και φανέρωσέ μου ποιόν-ά θα παντρευτώ». (Σουπιώνης Ευρυπίδης, ετ.89, Μάρτιος 2010).
Το βράδυ του Αϊ-Γιάννη, τα κορίτσια παίρνουν τρία αμύγδαλα. Το πρώτο αμύγδαλο το αφήνουν με την φλούδα του, το δεύτερο το καθαρίζουν ολόκληρο και το τρίτο καθαρίζουν το μισό και το άλλο μισό το αφήνουν ακαθάριστο. Αυτά τα τρία αμύγδαλα τα βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους. Πλένουν επίσης το πρόσωπό τους χωρίς να το σκουπίσουν και μετά πέφτουν για ύπνο. Είναι το λεγόμενο αμίλητο νερό, καθώς από την στιγμή που πλένουν το πρόσωπό τους μέχρι το επόμενο πρωί δεν έπρεπε να μιλήσουν σε κανέναν. Στα όνειρά τους πιστεύουν ότι θα δουν κάποιον να τους σκουπίζει το πρόσωπο το οποίο πιστεύεται ότι θα είναι το μελλοντικό πρόσωπο που θα παντρευτούν. Την επόμενη μέρα όποιο όνομα ακούσουν να φωνάζουν έξω στο δρόμο, το ίδιο όνομα θα έχει αυτός που είδαν το βράδυ στα όνειρά τους. Τέλος, παίρνουν ένα αμύγδαλο τυχαία χωρίς να βλέπουν, κάτω από το μαξιλάρι. Αν τους τύχει το καθαρισμένο αμύγδαλο, το πρόσωπο που θα παντρευτούν θα είναι φτωχό, αν τους τύχει το ακαθάριστο θα είναι πλούσιο και αν τους τύχει το μισοκαθαρισμένο θα είναι οικονομικά ευκατάστατο. Επίσης, το μεσημέρι της ίδιας μέρας οι κοπέλες παίρνουν μια βέρα από παντρεμένη γυναίκα, ένα ποτήρι με νερό και κόβουν μια τρίχα από τα μαλλιά τους. Δένουν την βέρα με την τρίχα από τα μαλλιά και την τοποθετούν τρεις φορές μέσα στο ποτήρι με το νερό λέγοντας «Αι-Γιάννη Λαμπατάρη, που ΄χεις του Θεού τη χάρη και της νύφης το καμάρι, δείξε και φανέρωσέ μου ποιόν θα παντρευτώ». Αφού την τοποθετήσουν τρεις φορές στο ποτήρι με το νερό, σηκώνουν την βέρα μέχρι το στόμιο του ποτηριού και την αφήνουν να χτυπήσει το ποτήρι. Όσες φορές η βέρα χτυπήσει το ποτήρι, σε τόσα χρόνια η κοπέλα υποτίθεται ότι θα παντρευτεί (Καρδακάρη Γεωργία, ετ. 55, Απρίλιος 2010).
Την ημέρα του Αι-Γιάννη στις δώδεκα το μεσημέρι πήγαιναν τρεις ανύπαντρες κοπέλες με ένα κόκκινο μαντίλι η καθεμία και έναν καθρέφτη πάνω από ένα πηγάδι για να κάνουν το «κληδώνι». Το κληδώνι, είναι μία πρόληψη που εφαρμοζόταν για να μάθουν οι κοπέλες ποιόν θα παντρευτούν στο μέλλον. Όταν βρίσκονταν πάνω από το πηγάδι έβαζαν τον καθρέφτη σε μια ορισμένη θέση ώστε να κάνει αντανάκλαση το φως στο νερό. Τότε εκεί έβλεπαν τον άντρα που θα παντρευτούν. Έπρεπε κατά την διάρκεια που γινόταν αυτό να μην μιλήσουν μεταξύ τους οι κοπέλες.( Σουπιώνη Χρυσούλα, ετ.89, Μάρτιος 2010).
Προλήψεις και δεισιδαιμονίες των Κερκυραίων από την καθημερινή τους ζωή.
Όταν χτίζεται ένα καινούργιο σπίτι, σφάζουν ένα κόκορα για να έχει γερά θεμέλια. Επίσης μέσα στο τσιμέντο ρίχνουν πολλά κέρματα για να είναι πλούσιο το σπίτι( Παρίσσης Σπυρίδων, ετ. 75, Απρίλιος 2010).
Όταν τελειώσει η σκεπή ενός σπιτιού βάζουν κλαριά ελιάς με κόκκινα μαντίλια για να φέρουν χαρά και ευτυχία σε αυτούς που θα μείνουν στο σπίτι. Επίσης βάζουν στην άκρη της σκεπής «στον καβαλάρη», ένα μπουκαλάκι με λάδι και κρασί που συμβολίζουν ότι πάντα το σπίτι να είναι πλούσιο σε κρασί και λάδι (Σκορδίλη Ιωάννα, ετ. 55, Μάρτιος 2010).
Όταν έχει χτιστεί το σπίτι βάζουν ένα ματσάκι δεντρολίβανο ή βασιλικό(το οποίο χρησιμοποιούσε ο παπάς για τον αγιασμό του σπιτιού), πίσω από την πόρτα για να μην μπαίνουν τα κακά πνεύματα μέσα στο σπίτι( Σκορδίλη Αγαθή, ετ.91, Μάρτιος 2010).
Όταν κάποιο μέλος της οικογένειας φεύγει για ταξίδι, η οικογένεια του βάζει ένα κόκκινο μαντίλι στο παράθυρο και το αφήνει εκεί ώσπου να λάβουν το πρώτο γράμμα του. Το κόκκινο μαντίλι συμβολίζει την ελπίδα να μην πάθει κακό το οικογενειακό τους πρόσωπο(Σκορδίλη Αγαθή, ετ.91, Μάρτιος 2010).
Λένε ότι δεν κάνει να βλέπεις το φεγγάρι όταν έχει πανσέληνο γιατί μπορεί να σου κάνουν μάγια(Καρδακάρη Σταματίνα, ετ.43, Μάρτιος 2010).
Οι Κερκυραίοι πιστεύουν πως όταν σφυρίζει το δεξί αφτί σημαίνει ότι κάτι κακό θα ακούσεις. Αντιθέτως το αριστερό αυτί θεωρούνταν καλός οιωνός( Πακτίκη Μαρία ετ.75, Απρίλιος 2010).
Δεν επιτρέπεται να φυτέψει κάποιος κηπευτικά κατά την διάρκεια της δύσης του ηλίου διότι δεν θα αναπτυχθούν(Περδίκης Νικόλαος, ετ.75, Μάρτιος 2010).
Όταν ένας δίνει σε κάποιον σαπούνι στο χέρι, σημαίνει ότι θα μαλώσει μαζί του( Σουπιώνης Ευρυπίδης, ετ. 89, Μάρτιος 2010).
Όταν υπάρχει ένας ανεπιθύμητος επισκέπτης και η νοικοκυρά θέλει να τον διώξει βάζει πίσω από την πόρτα λίγο αλάτι και μια σκούπα και με αυτό τον τρόπο ο επισκέπτης θα φύγει (Πάγκαλη Ανδρονίκη, ετ.80, Μάρτιος 2010).
Εδώ η περιπλάνηση μας στον παλιό κόσμο των αντιλήψεων που έχουν οι Κερκυραίοι ως προς τα ανεξήγητα φαινόμενα τις ζωής έφτασε στο τέλος της. Όλοι ξέρουμε ότι αυτά αποτελούν ένα μειονέκτημα του πολιτισμού μας, αλλά πρέπει όμως να τα αποδεχόμαστε χωρίς βέβαια να τα εφαρμόζουμε διότι αποτελούν ένα μεγάλο μέρος της λαϊκής μας παράδοσης.Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω τους κατοίκους του Κάτω Γαρούνα, οι οποίοι με τις μαρτυρίες τους με βοήθησαν να συγγράψω την εργασία αυτή.
.