Σκέψεις για την τηλεόραση, τώρα που πωλείται

imagesΗ ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΡΟΥΓΚΑ

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Το κείμενο για την Μαλβίνα Κάραλη που περιλαμβάνεται στο μικρό αυτό αφιέρωμα σκόρπιων συλλογισμών για την τηλεόραση προέρχεται και από μια άλλη αφορμή. Σε ένα γενικότερο πλαίσια οι σκέψεις που εκθέτονται σήμερα, έχουν σχέση με την επικαιρότητα. Η αναδιανομή στους χάρτες της τηλεοπτικής πραγματικότητας φέρνει το μέσο στο επίκεντρο. Και ας μην έχει παραχωρηθεί ακόμη ο χώρος και η βαρύτητα σε έναν αποτελεσματικό διάλογο για ένα θέμα που θα έπρεπε να μας απασχολεί περισσότερο για πολλούς και διάφορους λόγους.
Η Μαλβίνα βλέπετε υπηρέτησε το μέσο σε μια άλλη εποχή γενικής ευτυχίας. Η κριτική της, η σάτιρα που επέλεξε ως συστατικό στοιχείο του προσώπου είχε το ειδικό βάρος ενός μέλλοντος καιρού. Όμως μέρος της αν όχι ακέραιη αναλογεί στο σήμερα η Μαλβίνα, και αν ξεχώριζε θα ήταν γιατί η ίδια θα είχε αντιληφθεί τις αιτίες και τις διαστάσεις που κατέχει κάθε συζήτηση γύρω από την τηλεόραση.
[…Και φυσικά τα μίντια σκορπάνε αφειδώς μεγάλες δόσεις του ιού. Σίριαλ, οι γνωστές σαπουνόπερες, talk shows, αγχωτικές ειδήσεις, καταστροφολογίες, σεξ σε όλες τις μορφές, ήπιο ή σκληρό, τηλεπαιχνίδια αθλητικές συναντήσεις, δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον μέσα από το οποίο ο ιός αναπτύσσεται και μεταδίδεται ενώ και ο οργανισμός των ανθρώπων εξασθενεί και γίνεται ευκολότερα ευάλωτος. Έτσι ο αλός πολίτης ζει συνεχώς σε ένα κλίμα αγωνίας, άγχους, αβεβαιότητας, βλέποντας γύρω του έναν κόσμο που τον δημιουργούν τα μίντια. Ένα κόσμο φανταστικό που είτε τον καλεί όπως η Κίρκη για να τον μεταβάλει σε χοίρο, είτε τον απωθεί και τον φοβίζει. Και στις δύο όμως περιπτώσεις τον αναγκάζει να στραφεί προς τον εαυτό του. Όχι βέβαια για να ενδοσκοπηθεί αλλά για να κουρνιάσει. Να γίνει εγωιστής, συμφεροντολόγος…]
Το απόσπασμα από το χρονογράφημα του Κώστα Βούλγαρη συνιστά μια καλή εισαγωγή. Περιφραστικά, υπαινίσσεται όλα αυτά τα ενδεχόμενα και τις προεκτάσεις τους που πάντα είναι υψηλότερες και αφορούν ευρύτερα πλαίσια.
Ο τρόπος με τον οποίο θα γίνει η αναδιανομή των τηλεοπτικών αδειών θα παίξει έναν πρωτεύοντα ρόλο στο μέλλον. Καθώς είναι πια γενικά αποδεκτή η διαμορφωτική και σχεδόν διαβρωτική επιρροή της τηλεόρασης στη σύγχρονη, ελληνική πραγματικότητα, τα νέα μοντέλα τηλεοπτικής ανάπτυξης ίσως επιδράσουν καταλυτικά στο καινούριο κοινό. Η δυνατότητα της παραμόρφωσης ή της παράφρασης καλύτερα κάθε έννοιας αληθοφάνειας ενεδρεύει μες στον χαρακτήρα των νέων επιλογών γύρω από την τηλεόραση. Η ελληνική κοινωνία που τόσο μαστίστηκε ανά τις δεκαετίες από τις φιλοδοξίες, τις καταφάσεις ή τις ακραίες μεθόδους της τηλεοπτικής κριτικής επέτρεψε ουσιαστικά να τεθεί σε μια στάση υποταγής, λησμονώντας τα οφέλη του μέσου αλλά και την υποχρέωσή του να υπηρετεί τομείς με αξιακό περιεχόμενο και συνάμα πρακτικό. Δημοσιογραφία, πολιτισμός, υγεία, ενημέρωση, παγκόσμιες τάσεις, ανταλλαγή πληροφορίας και συνεισφορά στην δημιουργία μιας κοινότητας με παγκόσμια όρια. Ο Τούρκος μεγαλοεπιχειρηματίας που έχει εισβάλει στην επικαιρότητά μας, δεν θα είχε αυτή τη θέση αν τα ζητήματα της τηλεόρασης όπως προαναφέρονται κατείχαν δευτερεύοντα χαρακτήρα. Η επιλογή της τηλεόρασης και οι επενδύσεις που επιδιώκονται από ξένες και εγχώριες πηγές, θα καθορίσουν κατ΄αποκλειστικότητα τους νέους όρους. Ίσως μάλιστα ασκήσουν μια μορφή εκ νέου επιβολής στην ευαίσθητη και χαμένη, ελληνική κοινωνία, χειμαζόμενη και κατώτερη απ΄την αγάπη που απαιτεί ένας τόπος για να ανθίσει και να αντέξει.
Ο Κώστας Βούλγαρης μιλούσε στο ίδιο χρονογράφημα της εισαγωγής μας για μια ασθένεια. Μια παράδοξη ρινοκερίτιδα με εντυπωσιακά αποτελέσματα και παραμορφώσεις ικανές να καταγραφούν σε ότι εννοούσε ο Ίταλο Καλβίνο. Το κοινό, ο τελικός αποδέκτης μιας παράξενης και αμήχανης διαδικασίας, βαρύνεται με μία ευθύνη. Με αυτήν που προβλέπει να καθορίσει με ακρίβεια, βάση της αλάθητης ελαστικότητας της ζήτησης , το περιεχόμενο του μέσου. Να δώσει τις κατευθύνσεις με τις προτιμήσεις και τις επιλογές του, να αποκλείσει πρόσωπα και ασκήσεις που δεν αρμόζουν σε ένα τόσο συμπαθητικό και διαδεδομένο, επικοινωνιακό μέσο. Είναι γεγονός πως στα πλαίσια της γενικότερης αδράνειας του εγχώριου κοινού, επετράπη σε ένα όχι πάντα άξιο προσωπικό να διεκδικήσει ένα μερίδιο από το ενδιαφέρον μας καθώς και έναν υπερβολικό πλούτο απ΄την αλόγιστη δαπάνη ή καλύτερα κατανάλωση, όπως θα έλεγε κανείς χρήματος. Η απουσία αισθητικών προτύπων στοίχισε και πάλι.Όμως η γενική ευτυχία, τα νέα οράματα που είχαν αντικαταστήσει τις παλιές, επώδυνες ήττες απέδιδαν τα μέγιστα, θέτοντας τα όρια της ελληνικής φιλοδοξίας. Και αφέλειας, θα προσθέσει κανείς κρίνοντας από τις συνέπειες της εφηβείας ενός καινούριου, αστραφτερού αιώνα. Δεν είναι άμοιρο το κοινό, η στάση μας, η ανοχή μας μα και η αδιαφορία με την οποία παρακολουθούμε τον τζόγο γύρω από ένα εργαλείο μαζικής επιρροής, πλασμένο για να υπηρετεί και όχι να χειραγωγείται. Τα αποτελέσματα της δεύτερης συνιστούν άλλωστε τα ακριβή μας βιώματα.
Κανείς δεν αρνείται πια πως τα μίντια του αποσπάσματος καθιέρωσαν ανταποδοτικές σχέσεις με τα κλιμάκια της εκτελεστικής εξουσίας. Η υποστήριξη εύκολα μετατρεπόταν σε πρακτικές αποκλεισμού, ενώ σε άλλες περιπτώσεις ισχυροποιούσε δεσμούς με πολλαπλά οφέλη. Η πολιτική μα και η οικονομία πια κύριε Μαρξ αποδείχτηκε πως συνιστά εποικοδόμημα των μέσων επικοινωνίας. Εφημερίδες, περιοδικός τύπος, προσφάτως και διαδικτυακά μέσα με ενεργητική παρουσία στα πράγματα, τηλεόραση. Μόνο αυτή θα μπορούσε να πει κανείς πως υπομνηματίζει την αξία της αμεσότητας, έχοντας όμως απωλέσει την παλαιότερη πρωτοκαθεδρία της. Ίσως γι΄αυτό και στο πεδίο της ασκήθηκαν συμπεριφορές και πολιτικές, αναπτύχθηκαν επιχειρηματικές σχέσεις και διαμορφώθηκε με τον πιο βίαιο και απροκάλυπτο τρόπο η πολύπαθη, επονομαζόμενη, κοινή γνώμη. Κάτι αντίστοιχο των σημερινών αγορών που έτσι ουδέτερα δεν παύουν να απαιτούν. Η τέταρτη εξουσία δεν θα μπορούσε να πέσει αμαχητί ή να καταργηθεί. Η παρουσία της είναι δεσπόζουσα, η εκδίκησή της απέναντι σε όσους σήμερα την χειραγωγούν θα είναι παροιμιώδης. Ωστόσο δεν μπορεί το επιθετικό «επιχειρείν» που χαρακτηρίζει τη δική μας εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού να κινείται με τόση άνεση στους κόλπους ενός μέσου. Σήμερα η τηλεόραση, αύριο το διαδίκτυο, πάντα όμως η πληροφορία. Η διαμόρφωση των γεγονότων συνιστά με άλλα λόγια συνέπεια της οικονομικής επιφάνειας ενός ιδιώτη ή αλλιώς προϊόν παιγνίων και εμπορίου από παλαιάς κοπής, Αρμένιους εμπόρους. Αυτό δεν μπορεί να επιτραπεί.

Μες σε αυτό το υλικό που αλλάζει χέρια, συμπεριλαμβάνεται και ο πολιτισμός, ο σφυγμός και οι προσωπογραφίες ολόκληρης της ζωής μας. Πράγματα που έγιναν και τώρα δικαίως και με απόλυτη φυσικότητα αποκτούν την έννοια του συμβόλου και του ορόσημου. Οι κρατικές ανάγκες είναι πολλές και γνωστές, αλλά ο ρόλος της εξουσίας είναι να εγγυάται και να εξασφαλίζει ένα ελάχιστο επίπεδο προκειμένου να υφίσταται η γενική καλοπιστία και ανεκτικότητα. Δεν μπορεί ο πολιτισμός ενός τόπου να αποτελεί εμπορικό αντικείμενο ανάμεσα σε φιλοχρήματους μεσήλικες , δίχως καμιά μορφή διαιτησίας και εποπτείας. Τα παραδείγματα πολλά, το αρχείο της κρατικής τηλεόρασης και η φημολογία για την τύχη του μια ένδειξη των όσων παραπάνω αναφέρονται.
Ο θεσμός του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου συνιστά μία από τις πιο θετικές, κρατικές επεμβάσεις. Ίσως ο ρόλος του να αποτέλεσε μια θαυμάσια επιλογή των ιθυνόντων για να εξασφαλίσουν τη δημοκρατικότητα και την θετική λειτουργία της τηλεόρασης. Ο θεσμός όμως, όπως κάθε τι σε αυτόν τον τόπο απώλεσε βαθμιαία μέρος του σημασιολογικού κεφαλαίου του. Μέχρι που κατάντησε μια δίχως περιεχόμενο κορνίζα, μια παλιά, εποπτεύουσα αρχή που τώρα απελπισμένη αναζητεί μια επιβεβαίωση. Η παροχή των τηλεοπτικών αδειών και οι μελλοντικοί διαγωνισμοί ανάθεσης δίχως την αξιολόγηση ενός συμβουλίου θα συνιστά μια διαδικασία χαμένη εξαρχής. Πρέπει να συσταθεί εκ νέου μια επιτροπή, υπερκομματική προκειμένου να ξεπεραστεί το αιώνιο εμπόδιο της φυλής μας, ανθρώπων που υπηρετούν το μέσο, είτε ως κοινό, ως δημιουργοί και δυνάστες των απείρων δυνατοτήτων της τηλεόρασης. Ένα συμβούλιο με εμβέλεια και ανταπόκριση στο κοινωνικό σύνολο, είτε με την αξιοκρατική του στάση ως συλλογικό όργανό, είτε πάλι με τις λαμπρές ατομικότητες που θα το συνθέτουν. Αυτό που λείπει απ΄τη χώρα δεν είναι οι δικλείδες ασφαλείας, αλλά η ενεργοποίησή τους όταν αυτό απαιτείται.
Η τηλεόραση είναι μια βιτρίνα. Στις προθήκες είθισται να τοποθετούνται τα καλύτερα μοντέλα, οι τελευταίες λέξεις της μόδας κάθε τομέα. Αξιώνει λοιπόν μελέτη γύρω από την αντιφατικότητά μας η επιλογή και η ανοχή προσώπων που στην πλειοψηφία τους δεν είναι αρεστά ή κρίνονται κατώτερα του μέσου. Η κριτική μας θα πρέπει να επεκταθεί σε όλα τα πεδία της λειτουργίας της τηλεόρασης. Όταν κρίνουμε τόσο αυστηρά τους ανθρώπους και τη λειτουργία της τηλεόρασης οφείλουμε να προτείνουμε, να δείξουμε το δρόμο , να καταστρώσουμε αυτό για το οποίο επιθυμούμε να πετύχουμε. Και όχι να γεμίζουμε την άποψή μας με διαπιστώσεις, ακολουθώντας τον αιώνιο δεσμό όλων των εποχών αυτής της φυλής. Για άλλη μια φορά η ιδιοτυπία μας κινδυνεύει να στοιχίσει πολύ ακριβά. Παραχωρούμε γη, πολιτισμό και μέλλον στο όνομα μιας αδιόρατης επένδυσης που δεν επηρεάζει άμεσα τις ζωές μας αλλά συνεισφέρει σε πτυχές που αφορούν πάντα τους λίγους. Η τηλεόραση λοιπόν πωλείται. Και εμείς ορίζουμε ένα τίμημα χαμηλό, ανάλογο της άποψης που έχουμε για τον εαυτό και τον τόπο μας. Χαρίζουμε όλα όσα μας καθορίζουν, αφήνουμε τις ζωές μας στα χέρια της αγίας, επενδυτικής συμμαχίας που πότε έρχεται απ΄την Ρωσσία και άλλοτε φθάνει ντυμένη αμερικάνικα, με ημίψηλο σε στυλ Ντε Κίρικο. Η αλλαγή πλεύσης της τηλεόρασης μας αφορά όλους, η κοινωνία μας ήταν πάντα το αποτέλεσμά της. Η ένδειά μας επιβάλλει να μελετήσουμε με ακρίβεια τους τρόπους για την αποφυγή και την εξάλειψη όλων των παραμέτρων που μας καθήλωσαν. Ίσως η λέξη που αρμόζει καλύτερα είναι «γέλασαν», ανασυνθέτοντας τις ζωές και τις προτεραιότητες του ελληνικού, λεγόμενου ονείρου.
Κυρίες και κύριοι εμπρός σας η τηλεόραση! Το μέσον εκείνο που μας στιγμάτισε. Εδώ παρακολουθείτε ένα τελευταίο δείγμα της σχετικής τεχνολογίας. Φέρει διαστάσεις κατάλληλες για νεαρές ερωμένες, μεγέθη ανάλογα της σχετικής, ερωτικής βιβλιογραφίας. Περιέχει εντός της συχνότητες, τρέφεται με χρήμα και ιδέες, είναι γεμάτη καθρέφτες. Όλες οι όψεις είναι πιθανές για το απαράμιλλο αυτό κτήνος. Έχετε διαβάσει Νικολά Γκιγιέν; Ο ζωολογικός του κήπος συνιστά μια απερίγραπτης επιτυχίας μεταφορά και αντιστοιχία. Και λέγοντας επιτυχία, εννοούμε την αποτελεσματικότητα. Ελάτε, πλησιάστε το κτήνος βρίσκεται σε καταστολή. Τίποτε σχετικό σαν το σύμπαν του Κουβανού που έμελε να συντρίψει με το βάρος του την ιστορία.Βλέπετε οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες του χάθηκαν στο ίδιο εκείνο ατύχημα που μας επιφυλάσσει ο χρόνος. Απέμεινε ολομόναχο, αγρίεψε κυριολεκτικώς. Δοκίμασε μάλιστα να κατασπαράξει ολόκληρη τη χώρα, η φιλοδοξία και οι δυνατότητές του βλέπετε υπήρξαν πάντα ανεξάντλητες. Τώρα περνά τις μέρες του σε αυτό το κλουβί. Αναπαράγει διαρκώς τα γεγονότα, αλλάζοντας ήχους, γωνίες και φωνές. Τις νύχτες ακούγονται βογγητά, συμβαίνουν βιαιότητες που δεν αρμόζουν στην περίσταση. Βλέπετε, λοιπόν πως πρόκειται για ένα αυθεντικό είδος. Η τιμή πώλησής του αναγράφεται στην οθόνη. Υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, μα στην περίσταση που μας βρίσκετε, θα μπορούσαμε να συζητήσουμε κάθε εκδοχή. Μπορούν να γίνουν ευκολίες στην αποπληρωμή, οι δε αμοιβές που επιφυλάσσει η πενιχρή του επίδειξη θα σας κόψουν τις ανάσες. Λοιπόν, οι προσφορές σας κύριοι. Αλλιώς θα διαμελιστεί έτσι και αλλιώς ανάμεσα στους πλειοδότες, δίχως καμιά αντιγνωμία από πλευράς μας. Βλέπετε εμείς προσφέραμε κάποτε τη δημοκρατία. Τώρα είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε και τη ζωή μας για τη θετική έκβαση τούτης της συζήτησης και μια μικρή αμοιβή. Σπεύσατε λοιπόν! Το βράδυ το κτήνος θα ξεκινήσει το οδοιπορικό του σε όλες τις πολίχνες και τις κωμοπόλεις της χώρας. Μια και μοναδική διέλευση θα σας πείσει πως πρόκειται για κάτι περισσότερο από ότι φαίνεται. Ίσως το κτήνος βρυχηθεί ή καταβροχθίσει κάποιον περαστικό, δημοτικό σύμβουλο. Σπεύσατε κυρίες και κύριοι. Με την αγορά της εξασφαλίζεται τη συνέχεια ενός έθνους, ολότελα χαμένου, σκιά και κινδύνου πια για την ίδια του τη συνείδηση.