Ένα μικρό σχόλιο για την τοιχογραφία του Τζάκσον Πόλοκ

Ένα μικρό σχόλιο για την τοιχογραφία του Τζάκσον Πόλοκ
[έργο του 1943, λάδι σε μουσαμά, δωρεά της Πέγκυ Γιουνεγκεχάϊμ]

Απόστολος θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο υψηλότερος σκοπός της ζωγραφικής είναι να δώσει επιτέλους τις πραγματικότητες που οι αισθήσεις ποτέ δεν θα φθάσουν. Έτσι αναγνωρίζεται η αξία των αληθινά σπουδαίων έργων. Ανάμεσά τους η Γκουέρνικα σηματοδοτεί μία από τις πιο σκληρές σελίδες του ισπανικού εμφυλίου, αποτυπώνοντας την αίσθηση μιας στιγμές βαθύτατα ιστορικής. Μιας απ΄εκείνες τις στιγμές που δεν λησμονούνται, που συγκλονίζουν και υπερβαίνουν ακόμη και την μνήμη, διαμορφώνοντας ξακάθαρα σύμβολα. Ο Πικάσσο στα άκαμπτα πρόσωπα της γυναίκας με το παιδί, του ετοιμοθάνατου στρατιώτη στα πόδια της ιστορίας, πολύ πιο χαμηλά απ΄τον φως ενός θαμπού, ήδη από τότε πολιτισμού δεσμεύει μια ολόκληρη εποχή. Οι κατεδαφισμένες όψεις των εκατό και βάλε ετών που ενέπνευσαν τον δημιουργό, ακριβώς όπως εκπορεύονται στα λόγια του Λαγαρία δεν μπορούν να συγκριθούν μ΄αυτά τα δείγματα ενός παιχνιδιού που παραφρονεί και εκτροχιάζεται.Η ζωντανή ποσότητα μες σ΄αυτό το έργο θάνατο της Ισπανίας συνιστά εκείνο που εκπορεύεται μέσα από ένα συνταρρακτικό momentum των εικαστικών τεχνών. Τα πρόσωπα του ισπανικού δράματος στη μεγάλη τοιχογραφία του Πάμπλο Πικάσο αποτυπώνουν για πάντα τη θέα της απόλυτης υστερίας, όπως μεταφράζεται η τρομερή στάση των φρανικικών δυνάμεων κατά τη διάρκεια ενός απ΄τους πιο αιματηρούς πολέμους του περασμένου αιώνα. Ο P. Klee σ΄ένα σχόλιό του αναγνωρίζει ως σκοπό την αφοσίωση της τέχνης στην ανθρώπινη ευτυχία. Ο Πικάσο, γνήσια ψυχή, κυμαινόμενο μοντέλο δεν στοχεύει στην αναπαράσταση των φωτεινών στιγμή αλλά στη διάσωση της μνήμης που θα εξασφαλίζει πάντοτε μια στενή σχέση ανάμεσα στις μελλοντικές γενιές και την έννοια της πατρίδας.Η Γκουέρνικα γεννήθηκε μέσα απ΄τα συντρίμια του πολέμου. Και όμως, κατορθώνει να μην χαρακτηριστεί από υποκειμενικότητα, μια και η αίσθησή της συγκινεί και ερεθίζει διαχρονικά.
Ο Τζάκσον Πόλοκ το 1943, λίγο πριν την ατομική βόμβα και τη φρίκη στην μακρινή και πάντα ευτυχισμένη Νέα Υόρκη, αναπτύσσει τον ίδιο κώδικα. Οι κριτικοί εκτιμούν τον πίνακα του Αμερικανού απ΄την άποψη των τάσεων και των ρευμάτων που συνοψίζονται στην έξι μέτρων δημιουργία του που σήμερα κοσμεί το Μουσείο Καλών Τεχνών της Αϊόβα Σίτι. Και όμως παρά την ειδική σήμανση για τη στροφή του ζωγράφου προς νέες τεχνικές που διασώζουν σήμερα το έργο του, η τοιχογραφία είναι ίσως μία απ΄τις στιγμές εκείνες που η τέχνη καθίστανται αυστηρά προσωπική υπόθεση. Και είναι τέτοιος ο βαθμός της ειλικρίνειας ώστε να μιλούμε για το πιο αντιπροσωπευτικό έργο ενός σπουδαίου και αιρετικού δημιουργού. Κάθε δημιουργός, στρατευμένος ή μη, με στόχευση σαφή ή πάλι έρμαιος σε μεγέθη και καταστάσεις κυμαινόμενες καταθέτει τον εαυτό του. Με το βάθος ή τη χαμηλή του στάθμη κατορθώνει ν΄αποτυπώσει μια ουσία πάνω απ΄όλα, ζωντανή. Ο πίνακας του Πόλοκ διαμορφώνεται σε μια κρίσιμη στιγμή της παγκόσμιας ιστορίας. Ο πόλεμος βρίσκεται στη σημαντικότερη καμπή του, η βαρβαρότητα αφορά πια ολόκληρη την ανθρώπινη κοινότητα. Επισήμως ο ζωγράφος δεν επισημαίνει κάποια ειδική σχέση του πίνακα με την εποχή του. Όμως τα σκόρπια, ανθρώπινα σώματα, τα κεφάλια και τ΄ανθρωπόμορφα σχήματα διαγράφονται ξεκάθαρα. Το φαινόμενο λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις, πάει να πει αυτές οι όψεις πολλαπλασιάζονται, σαν χιλιάδες υπομνήσεις της ανθρώπινης παρουσίας, καθώς ο παρατηρητής πλησιάζει το ταμπλώ σε μια διαρκή, αποκαλυπτική φάση. Το έργο του Πόλοκ δίνει την εντύπωση πως μπορεί και συνεχίζεται έξω και πέρα απ΄τον ίδιο τον πίνακα, πολύ βαθιά μες στην ψυχή ενός ανθρώπου στο μάτι της ιστορίας. Ο καλλιτέχνης που δεν μπορεί να βρίσκεται έξω από την εποχή του δεν ζωγραφίζει μόνο φύσεις νεκρές ή γυμνά ή όψεις μιας πόλης, αλλά τον χτύπο της ανθρώπινης καρδιάς. Ενός ανθρώπου που εμπιστεύεται τον εαυτό του και τον κόσμο με κάθε πιθανή αδυναμία, με οξυμένες στο έπακρο όλες τις αντιληπτικές ικανότητές του, μεταφρασμένες μ΄έναν αειθαλή κώδικα, ένα ατέλειωτο λεξιλόγιο χρωμάτων. Με φόντο την επεξεργασμένη δήλωση του Γάλλου ζωγράφου Ρόμπερτ Ντελωνέυ, μπορεί κανείς να υποψιαστεί πως η τοιχογραφία του Τζάκσον Πόλοκ είναι ίσως το αποτέλεσμα της σύνθεσης μια εσωτερική αναπαράσταση του κόσμου σε εμπόλεμες στιγμές. Μερικά βήματα ακόμη, λοιπόν, μην διστάζετε, και ευθύς ενώπιόν σας θα αποκαλυφθούν η τρομαγμένη γυναίκα, ένας στρατιώτης νεκρός και η ηλικιωμένη γυναίκα που σιωπά εμπρός στη μητέρα του νεκρού βρέφους. Αφού η τέχνη δεν είναι η εφαρμογή ενός κανόνα ομορφιάς, αλλά η σύλληψη με το ένστικτο και το μυαλό πέρα από κάθε κανόνα αγαπητέ Πάμπλο μπορεί κανείς να φανταστεί τι φορτίο είναι πιθανό ν΄αποτέλεσε την αφορμή. Φορτίο προσωπικό και ευρύτερο που επιβεβαιώνει όσα οι Λατίνοι εννόησαν λέγοντας vae victis.