Jan
24grammata.com- οικονομία
γράφει ο Κώστας Λαπαβίτσας, καθηγητής οικονομικών στο University of London
For Greece default is the only option ©The Guardian, 24/01/2012
Οι διαπραγματεύσεις για τη μείωση του ελληνικού χρέους διακόπηκαν, χωρίς να καταλήξουν σε συμφωνία. Φαίνεται πλέον βέβαιο πως κάποια στιγμή στο άμεσο μέλλον η Ελλάδα θα χρεοκοπήσει. Αλλά το δράμα που συνοδεύει τις συνομιλίες στην Αθήνα, το Βερολίνο και το Παρίσι δείχνει πως δε θα υπάρξει καν συμφωνία για τους όρους που θα συμβεί αυτό. Πρόκειται για ένα ανηλεές παίγνιο, στο οποίο κυριαρχεί η λεγόμενη τρόικα, που συναπαρτίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), την «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ) και το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ).
Αυτό που διαρκώς παραβλέπεται είναι τα συμφέροντα και τα δικαιώματα των λαών της Ευρώπης. Οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται σε πλήρη μυστικότητα. Η Ελλάδα, που κυβερνιέται από έναν δοτό κεντρικό τραπεζίτη, εκπροσωπείται από μια ομάδα τεχνοκρατών και πολιτικών που ως σήμερα διαχειρίστηκαν την κρίση με αξιοθρήνητο τρόπο. Στο έργο τους αυτό τους βοηθούν διαβόητοι εμπειρογνώμονες στη ρύθμιση χρεών, η τράπεζα «Λαζάρ φρερ» και το δικηγορικό γραφείο «Κλίρι Γκοτλίμπ», χωρίς ορατό αποτέλεσμα. Οι πιστωτές της Ελλάδας εκπροσωπούνται από το «διεθνές οικονομικό συμβούλιο» (IIF) τον εκπρόσωπο των τραπεζών. ‘Αλλοι πιστωτές, όπως τα επενδυτικά κεφάλαια, δε διαθέτουν συλλογική εκπροσώπηση.
Η τρόικα έχει αποδεχθεί πως για να γίνει βιώσιμο το ελληνικό δημόσιο χρέος, χρειάζεται γενναία μείωση. Αλλά θέλει επίσης η αναδιάρθρωση να γίνει «εθελούσια», μια που σε περίπτωση που οι πιστωτές της Ελλάδας εξαναγκασθούν να την αποδεχθούν, η Ελλάδα θα ανακηρυχθεί επισήμως χρεοκοπημένη, και οι τράπεζες και οι χρηματαγορές θα γνωρίσουν κρίση. Η τρόικα θα ήθελε επίσης οι όροι αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους να επιτρέπουν τον άμεσο δανεισμό της -κάτι που πρέπει να γίνει επειγόντως προκειμένου να αποφευχθεί άτακτη χρεοκοπία της Ελλάδας- και να εξαιρεθεί από την αναδιάρθρωση το ελληνικό χρέος που βρίσκεται στα χέρια κρατικών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚΤ. Όπως ήταν αναμενόμενο αποδεικνύεται και πάλι πως ο κύκλος δεν τετραγωνίζεται τόσο εύκολα.
Το περί ου ο λόγος χρέος ανέρχεται στα 200 δις ευρώ. Το μισό πάνω-κάτω εξ αυτών βρίσκεται σε ελληνικά χέρια (τράπεζες, ασφαλιστικά ταμεία, επενδυτικά κεφάλαια κ.ο.κ) που θα είναι τα πρώτα που θα υποστούν τις συνέπειες της αναδιάρθρωσης (του «κουρέματος»). Λιγότερο από το 1/4 βρίσκεται στα χαρτοφυλάκια των διεθνών τραπεζών και ένα μεγάλο μέρος του υπολοίπου κατέχεται από επενδυτικά κεφάλαια.
Η συμφωνία που προτείνει η τρόικα υπηρετεί τα συμφέροντα των πιστωτών, κυρίως των διεθνών τραπεζών. Η ονομαστική αξία του χρέους θα μειωθεί κατά 50% και το υπόλοιπο θα καλυφθεί από νέα μακροπρόθεσμα χρεόγραφα με χαμηλό επιτόκιο, ίσως κάτω από 4%. Τα ομόλογα αυτά θα υπόκεινται στο βρετανικό δίκαιο, που είναι ευνοϊκό για τους πιστωτές.
Οι απώλειες των διεθνών τραπεζών θα είναι μικρές. Παρόλα αυτά επιδιώκουν υψηλότερο επιτόκιο, αν και η διαπραγματευτική τους δύναμη έχει μειωθεί λόγω του ότι εξαρτώνται από τα κράτη για να έχουν ρευστότητα και κεφαλαιοποίηση. Το βαρύτερο πλήγμα θα το υποστούν οι ελληνικές τράπεζες, που μπορεί πράγματι να χρεοκοπήσουν. Οπότε το ελληνικό κράτος θα χρειαστεί απελπισμένα και νέα δάνεια, για να διασώσει την κεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η αναμενόμενη μείωση του ελληνικού χρέους θα απορροφηθεί έτσι σε μεγάλο βαθμό αμέσως από τις τράπεζες. Βαρύ θα είναι το πλήγμα και για τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία και τους μικρότερους κατόχους χρεογράφων, καθώς το «κούρεμα» θα ροκανίζει συντάξεις και αποταμιεύσεις.
Εντωμεταξύ τα επενδυτικά κεφάλαια αγοράζουν φτηνά ελληνικά χρεόγραφα, ελπίζοντας να τα μεταπωλήσουν σε καλύτερες τιμές μετά το «κούρεμα». Με την Ελλάδα να καλείται να αποπληρώσει δάνεια αξίας 15 δις ευρώ το Μάρτιο, πιθανότατα θα αντληθούν μεγάλα ποσά από τις τσέπες των Ευρωπαίων φορολογουμένων για να πληρωθούν σε αυτά τα πτωματοφάγα επενδυτικά κεφάλαια. Η εφαρμογή του ελληνικού δικαίου θα ήταν δυνατό να εξαναγκάσει ορισμένους κερδοσκόπους να συμφωνήσουν, αλλά αν η μείωση της αξίας του χαρτοφυλακίου τους δε είναι εθελούσια θα πυροδοτηθεί μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα συμπαρασύρει το σύνολο των χρηματαγορών.
Το χειρότερο με την επικείμενη συμφωνία είναι πως δεν πρόκειται να ωφελήσει μακροπρόθεσμα την Ελλάδα. Αρχικός στόχος ήταν να μειωθεί το χρέος στο 120% του ΑΕΠ ως το 2020, αλλά το πρόγραμμα «διάσωσης» της τελευταίας διετίας βύθισε τη χώρα στην ύφεση. Το ΔΝΤ εκτιμά πως το 2020 το ελληνικό χρέος θα είναι πολύ ψηλότερο -σε σαφώς μη-βιώσιμα επίπεδα. Απαιτεί έτσι ακόμα βαθύτερες περικοπές, αλλά η ύφεση θα βαθύνει κι άλλο αν περικοπούν περισσότερο οι μισθοί, οι συντάξεις και οι δημόσιες δαπάνες. Οι κοινωνικές επιπτώσεις στην ήδη εξασθενημένη χώρα θα είναι τρομερές, πέραν των πολιτικών δυσκολιών να επιβληθεί περαιτέρω λιτότητα.
Είναι σαφές πως η Ελλάδα λίγα έχει να προσδοκά από το «κούρεμα» που προωθεί η τρόικα. Είναι ανάγκη να αναλάβει τις τύχες της στα χέρια της, εγκαταλείποντας το θέατρο της δήθεν «εθελούσιας» αναδιάρθρωσης. Για να το πράξει αυτό, χρειάζεται να χρεοκοπήσει με κυρίαρχο και δημοκρατικό τρόπο, και να κηρύξει αθέτηση πληρωμών.
Η Ελλάδα στη συνέχεια θα αξιολογήσει δημοσίως τα χρέη της και θα αποφασίσει τι και πώς θα αποπληρώσει. Στόχος αυτής της κίνησης θα είναι η επιστροφή στην ανάπτυξη και η συνέχιση της παροχής βασικών κοινωνικών υπηρεσιών. Τα χρέη της αναγκαστικά θα ακυρωθούν, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται στα χέρια κρατικών φορέων και της τρόικα και θα επαναδιαπραγματευθούν με τους δανειστές της υπό πλήρη λαϊκό έλεγχο. Μόνο έτσι θα τελειώσει το παρόν θανατηφόρο σίριαλ, και θα κατορθώσει η ελληνική κοινωνία να κάνει τα πρώτα βήματά της στη μακρά πορεία προς την ανάκαμψη.