για τον Γιάννη Καλαϊτζή

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Ρ. Κρήλλυ γράφει πως η αγάπη θα είναι μέσα μας νεκρή, αν λησμονήσουμε τις ιδιότητες ενός φυλαχτού και του γρήγορου αιφνιδιασμού. Σ΄αυτές τις δύο προσφορές σκέφτομαι πως στέκει το ζήτημα της γελοιογραφίας. Μιας ειδίκευσης της σάτιρας η οποία εντούτοις κατέχει την πρώτη θέση στις πιο αυθεντικές και ουσιώδεις εικονογραφήσεις της αισθητικής μιας ολόκληρης εποχής. Η αξία της γελοιογραφίας είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Η ανθρώπινη κριτική γρήγορα συνειδητοποίησε πως δεν υφίσταται αποτελεσματικότερος τρόπος καυτηριασμού και περιεκτικότητας απ΄τη γελοιογραφική αναπαράσταση. Η ιδιαίτερη σχέση του κοινού με την ζωγραφική, η αδυναμία του γραπτού λόγου να καλύψει με σφαιρικότητα ένα γεγονός ή μια παρέκλιση της αισθητικής αποτελούν αιτίες για την εξέλιξη και τη διάδοση της γελοιογραφίας ως κριτική διατύπωση. Η εποχή μας επιφυλάσσει για την γελοιογραφία μια πολύ ισχυρή θέση. Οι γελωτοποιοί της αυλής έσπασαν επιτέλους τα δεσμά τους και ανεπηρέαστοι καταγράφουν το στίγμα μιας περιόδου, δημιουργώντας ένα πρωτοφανές κύμα ενδιαφέροντος και αποδοχής της ίδιας της τέχνης τους. Αν τη δύση χαρακτηρίζει μια σύγχυση αναφορικά με τα όρια της επανάστασης και της μόδας, η γελοιογραφία παραμένει η μόνη καλλιτεχνική εκδοχή που άκρως επίκαιρη και αποτελεσματική, υπομνηματίζει αυτό το χαρακτηριστικό, παραμένοντας ανεπηρέαστη και ελεύθερη απ΄τις επίκαιρες στρεβλώσεις. Τα ερεθίσματά της αντλούνται από ένα πλήθος τομέων και χώρων. Ολόκληρο το φάσμα της κοινωνίας συνιστά το υλικό της. Η αδυσώπητη κριτική της καθηλώνει το ενδιαφέρον του κοινού, ενεργοποιεί το πνεύμα του και την εμβάθυνσή του στον ίδιο τον κόσμο που κατοικεί. Το κοινό καταννοεί, συλλαμβάνει κάθε υπαινιγμό με τη διαύγεια που συνεπάγεται η εποχή της εικόνας, κλονίζεται όταν πριν από έναν περίπου χρόνο ένοπλοι σκορπούν το θάνατο σε γαλλικό, σατιρικό περιοδικό, υπηρετώντας έναν μονομερή και ακήρρυχτο, θρησκευτικό πόλεμο. Οι θάνατοι θα αποτελέσουν κομβικό γεγονός στην προοδευτική Γαλλία, τα θύματα θα τιμηθούν ως ήρωες και θα ταφούν κάτω απ΄την τρυφερότητα ενός συγκλονισμένου πλήθους. Η απάθεια της εποχής μας μπορεί άλλωστε να διακοπεί για ελάχιστους λόγους και η απρόκλητη βία απέναντι στην ελευθερία της κριτικής και της άποψης υπερτερεί του φόβου, επιβεβαιώνοντας πέρα από κάθε αμφιβολία και δισταγμό τη βαρύτητα της γελοιογραφίας για την ταχύτατη και συνοπτική εποχή μας. Το κοινό δεν έχει άπλετο, διαθέσιμο χρόνο. Μια ματιά πρέπει να είναι αρκετή για τον παλμό της μέρας , τη θεματολογία και τις τριβές αυτού του απαράλλαχτου κόσμου. Η γελοιογραφία υπηρετεί με όλες τις αισθήσεις της οξυμένες την εποχή της. Η θέση και η αξία της έχουν για πάντα επιβεβαιωθεί.
Ίσως ο αυθορμητισμός που υπαινίσσεται η εισαγωγική φράση του Κρήλλυ, ίσως πάλι η απουσία του Γιάννη Καλαϊτζή που πνίγηκε στην επικαιρότητα να αποτελούν τις αιτίες για το μικρό αυτό σημείωμα. Για τις κρίσεις ρομαντισμού και νοσταλγίας μπορεί πάλι να ευθύνονται τίτλοι όπως Γαλέρα και δείγματα από ρεκλάμες ετών που κρατούν ακόμη ακμαία τα παλιά τους μηνύματα. Ο Καλαϊτζής είτε ως κειμενογράφος, είτε ως σκιτσογράφος υπηρέτησε την πιο ποιοτική απ΄τις εκδοχές της τέχνης του. Ανατρεπτικός, πυκνός αφού τίποτε δεν θα μπορούσε να αφήσει αδιάφορο το φίλτρο του χαρακτηρίζει μαζί με άλλους της γενιάς του την γελοιογραφία. Η εξοικείωση του κοινού με αυτό το είδος της τέχνης κατέχει μια μεγάλη σημασία. Έχει σημειωθεί εν τη γεννέση, σε αντίθεση με άλλες τέχνες, όπως η ποίηση και το θέατρο που ακόμη μαστίζονται από τον εκλεκτισμό και τη μοναξιά ή την περιττή διατύπωση.Μια μίξη σχεδίου και λόγου διαμορφώνουν κάθε φορά τις περιπέτειες του Γιάννη Καλαϊτζή. Η ανάμιξή του με την εμπορική διαφήμιση δεν μειώνει το έργο του, αλλά μαρτυρά αυτήν ακριβώς τη σχέση δημιουργίας ανάμεσα στο λόγο και το σχέδιο. Το Πέλαγο της Μποτίλιας, Τσιγγάνικη Ορχήστρα, Τα χαμένα δάση και άλλοι τίτλοι, αποτελούν την παρακαταθήκη του δημιουργού για το μέλλον του ελληνικού κόμικ. Το πολύπτυχο ταλέντο του Καλαίτζή όχι μόνο δεν τον εξαντλεί μα αντιθέτως τον οδηγεί στο να αναλάβει ολοένα και περισσότερο τη σπουδή της εμπειρίας από όλες τις τέχνες με τις οποίες καταπιάνεται.
Τα κείμενά του, ενδεικτικά των πολύ εύστοχων παρατηρήσεων και παρεμβάσεων ενός σπουδαίου τιμητή της εποχή0ς επιβάλλεται να διαβαστούν με τη συνοδεία των σκίτσων του. Με την ενότητα αυτή πρέπει να ιδωθεί το έργο και ο χαρακτήρας τους Καλαίτζή. Με έναν άρρηκτο συσχετισμό ανάμεσα στο σχόλιο και τις προοπτικές της τέχνης του. Είναι τέτοια η ελευθερία στην τέχνη και την επιλογή του ώστε πλάι στον Τάσο Μητρόπουλο στέκουν τα γελοιογραφικά πορτραίτα των Στεφανίδημ, Τσίρκα, Μπουκόβσκυ, της Έλλης Πασπαλά και της Σαββίνας Γιαννάτου. Όλα χωρούν στο έργο του Καλαϊτζή, όλα αντλούν και εξαντλούνται τελικά από το ταλέντο του. Ένα τέτοιο έργο που πληγώνει, διακωμωδεί, κριτικάρει, απευθύνεται στις αισθήσεις και ερμηνεύεται απ΄αυτές, η διαρκής ανταπόδωση ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη του μηνύματος αποτελούν ενδείξεις μιας ασύλληπτης ποικιλίας και ενός ακούραστου δημιουργού.
Όταν το αποτύπωμα είναι τόσο ισχυρό, οι επιμνημόσυνες δεήσεις συνιστούν περιττή πολυλογία. Εδώ ταιριάζει απόλυτα μια απ΄τις αισθήσεις του Λόρκα που δεν γνωρίζει τίποτε ικανό να βλάψει το σφρίγος των στίχων του, τη νεανικότητά τους, τη ζεστασιά που αποτελεί, απ΄την Πίζα ως τα πέρατα του κόσμου, την ουσία κάθε ποίησης.
Ο Γιάννης Καλαϊτζής με τις γελοιογραφίες του κατόρθωσε να αποτρέψει τη διαφθορά, το πάθος, τη μορφή και τις στρεβλώσεις που καμιά φορά αποδυναμώνουν τον γραπτό λόγο. Τα σκίτσα του, πολύχρωμα και με ζεστά χρώματα, κατορθώνουν εκείνο που με άλλο τρόπο δεν μπορεί να ειπωθεί. Από μια σκοπιά δηλαδή, ο δημιουργός πιστεύει και υπηρετεί την ποίηση. Η απουσία του τίποτε δεν μειώνει, όπως σε όλες τις περιπτώσεις των πολύ γνήσιων και ταλαντούχων ανθρώπων.