Γνωριμία με την ποιήτρια Έλλη Νεζερίτη

24grammata.com/ Λογοτέχνες

Υπεύθυνος στήλης: Γιώργος Πρίμπας

Η ποιήτρια Έλλη Νεζερίτη εργάστηκε ως μεταφράστρια, στο Θέατρο ως βοηθός σκηνοθέτη και στον κινηματογράφο ως σκηνοθέτης.

Το συγγραφικό της έργο δεν είναι μεγάλο σε όγκο πλην όμως πολύ σημαντικό κι εστιασμένο στη θέση της γυναίκας, στην οίηση του ανθρώπου και στην καταδίκη της αλαζονείας της Αμερικανικής υπερδύναμης.
Εμφανίζεται στα γράμματα το 1951 με την Ηθογραφία «Μύκονος». Το 1970 κυκλοφόρησε το πεζό «Με κομμένο το κεφάλι να μαζεύουν μαργαρίτες» στο οποίο ενυπάρχουν και ποιήματα. Το 1973 κυκλοφορεί σε ιδιωτική έκδοση το περίφημο: «Με την ουρά κάτω από τα σκέλια» (με εξώφυλλο του ζωγράφου Γιώργου Βαρλάμου όπως και των δυο προηγούμενων βιβλίων της) και το 1982 ο «Διπλός διάλογος». Το 1982 ανατυπώνεται το «Με κομμένο το κεφάλι να μαζεύουν μαργαρίτες» που κυκλοφόρησε με τον τίτλο «Κάκτοι». Τέλος το 1993 κυκλοφορεί η ποιητική της συλλογή «Cani di mare tutti» από τις εκδόσεις «Οδός Πανός».

Μεμονωμένα της ποιήματα έχουν δημοσιευτεί σε διάφορες ποιητικές συλλογές.

Στον κινηματογράφο σκηνοθέτησε τις ταινίες:
α) Δελφοί (1960),
β) Ο ξένος της νύχτας (1961) με πρωταγωνιστές τους Μιχάλη Νικολινάκο, Λυκούργο Καλέργη, Δέσποινα Στυλιανοπούλου και Αννα Ραυτοπούλου και
γ) Το ταξίδι του Αποστόλου Παύλου στην Ελλάδα (1962)
Εργάστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ως βοηθός σκηνοθέτη, στο Εθνικό Θέατρο και στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, αλλά και ως μεταφράστρια. Μετέφρασε τα βιβλία:

α) «Τα άσματα του Μαλντορόρ» του Isidore Ducasse, Comte De Lautreamont (1980) και

β) «Οι φωτιές του παραδείσου» του Ενρίκο Εστραζούλας  Γιώργος Πρίμπας

[Με την ουρά κάτω από τα σκέλια]

Σε λίγο . . .
Ήρθε η ώρα να σηκωθούμε!
Πύον και αίμα τρέχει από τα γόνατά μας.
Η σάρκα μας
σάπισε σ εκείνο το μέρος
και ζυμώθηκε με το χώμα.
Οι γυμνοσάλιαγκοι,
σαρξ εκ της σαρκός μας . . .
Ήρθε η ώρα να σηκωθούμε!
Ήρθε η ώρα
να σταματήσουμε τις κλάψες,
να σταματήσουμε τα παρακάλια,
να σταματήσουμε τις προδοσίες,
να σταματήσουμε τις προσευχές.
Είμαστε γεννημένοι δόλιοι,
είμαστε γεννημένοι δούλοι,
είμαστε γεννημένοι δειλοί.
Είμαστε
ένα μεγάλο τίποτα
μετέωρο στο χάος,
είμαστε
μια ωραία άρνηση
που αενάως κυοφορεί.
Όσοι έχουμε το κουράγιο
ας πάρουμε ένα λεπίδι με ακονισμένη κόψη
κι ας σκίσουμε το στήθος μας
για να χυθεί όλο το πράσινο αίμα
που έχουμε μέσα μας.
Κι ας αφήσουμε τη δύναμή μας
να κυκλοφορεί
από τον έναν στον άλλον
όπως το υγρό στα συγκοινωνούντα δοχεία
για να προκύψει
από τη συνύπαρξή τους
η φοβερή
κι ακατάβλητη ισχύς
που είναι του συνόλου.
Μόνο τότε
δε θα μας απειλούν
____ όπως μας απειλούν,
μόνο τότε
δε θα μας εμπαίζουν
____ όπως μας εμπαίζουν,
μόνο τότε
δε θα μας παζαρεύουν
____ όπως μας παζαρεύουν.
Μόνο τότε
θα ε ξ ο υ σ ι ά σ ο υ μ ε τους εαυτούς μας,
τότε, μόνο τότε!
Κι ας καταλάβουμε ακόμα
πως η γελοία μικροαστική νοοτροπία
που μας μαστίζει
είναι πολύ περισσότερο επιζήμια
για τη ζωή μας
από την επιδημία της πανούκλας
στην έξαρσή της.
Σε λίγο
θα περνάνε οι τυραννόσαυροι από πάνω μας
και θα μας ποδοπατάνε
και μας
και τα δαφνόδεντρα . . .
Η κατακόμβη της Πρισκίλλης
δε μας χωράει
για να τρέξουμε να σωθούμε
όπως άλλοτε εκεί.
Θα χρειαστεί να αντισταθούμε
αν δε θέλουμε
από τα τέρατα να συνθλιβούμε.
Σε λίγο
θα περνάνε οι τυραννόσαυροι από πάνω μας ,
σε λίγο
θα μας κάνουν λιώμα!
Σε λίγο
ένας, ένας από μας . . .
Όχι!
Αυτό είναι φρικτό!
Ποτέ άλλη φορά
Όταν περνάνε πεθαμένο από μπρος μας
να μη χαζεύουμε
τα σκυλιά που κάνουν έρωτα,
παρά
να πέφτουμε στην αγκαλιά
του πρώτου συνανθρώπου μας
και να τον κρατάμε σφιχτά, σφιχτά.
Να μπορούμε και δω ν αντισταθούμε! . . .
Κι αν η δύναμή μας
σ αυτή την πάλη
εναντίον
του άνευ προηγουμένου εξευτελισμού μας
λύγιζε,
τότε,
πιασμένοι χέρι, χέρι
και στολισμένοι με γιρλάντες από ανθούς
που δε θα χει μολύνει το χώμα της γης
θα περνάμε το δρόμο της αιώνιας νύχτας.
Όμως
όλοι μαζί!
Σε λίγο
θα περνάνε οι τυραννόσαυροι από πάνω μας.
Σε λίγο
ένας, ένας από μας . . .
άνοιξε το παράθυρο, Αργυρώ.
Πέρα στη λίμνη
το αεράκι ανασηκώνει ανάλαφρα
τα πούπουλα ενός ερωδιού.
Ένας ερωδιός
κάτω απ την απεραντοσύνη του ουρανού
και πέρα στο βάθος
μια απλωσιά ξάστερη και καταγάλανη . . .
Πάρε αυτό το τριαντάφυλλο,
αναγνώστη . . .

Οι τρεις Τσαρλς.

Ο Τσάρλς Χιούττο είναι καλό παιδί

ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι κακό παιδί.
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι άσπρος
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι μαύρος.
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ψηλός
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι κοντός.
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι έτσι
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι αλλιώς.
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ο άσσος
της Εθνικής μας του ράγκμπι
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι ο άσσος
της Εθνικής μας των Γδαρμένων Κρανίων.
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι γενναίος πολεμιστής
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς
φαύλος αντιμιλιταριστής.
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ήρωας!
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς
Σας παρακαλώ, κύριοι,
δεν χρειάζεται να θορυβείτε.
Δεν ήρθαμε εδώ
να ερμηνεύσουμε
αποσπάσματα του Ευαγγελίου.
Ήρθαμε
να εφαρμόσουμε το γράμμα του νόμου.
Επαναλαμβάνω :
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ήρωας!
Silence, please!
Η «εξολόθρευση
του άμαχου πληθυσμού» του Χι – Του
αποτελεί απτόν υπόδειγμα
αφοσιώσεως προς το καθήκον
και σεβασμού
προς τις διαταγές των ανωτέρων!
Ο Τσάρλς Χιούττο, επαναλαμβάνω,
είναι ήρωας!

Silence, please!

« Η εξόντωση των αμάχων» του Χι – Του
δεν μπορεί να θεωρηθε
παραβίαση του ανθρωπίνου δικαίου
ως κακώς ισχυρίζεστε.
Αυτό πρέπει να γίνει σαφώς αντιληπτό!
Το αντίθετο όμως αν συνέβαινε
θα ήταν παραβίαση
του διεθνώς
παραδεδεγμένου στρατιωτικού κώδικα!
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι αθώος!
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι ένοχος
πράξεως βδελυράς. Αντί να επισκεφθε
οίκον ανοχής δια λόγους υγιεινής,
προτίμησε τον βιασμό νεαράς λευκής.
Silence, please!
Πως είναι δυνατόν, κύριοι,

να στέλνουμε τους στρατιώτας μας
να επιβάλουν
τη θέληση δια των όπλων,
υπερασπιζόμενοι
τα μεγάλα μας συμφέροντα
και το γόητρόν μας ως έθνους
εις το άλλο ημισφαίριο της Γης,
– διότι λόγω ισχύος
έχουμε δυνατότητα
να αλωνίζουμε ανεξέλεγκτοι την υδρόγειον -,
και έπειτα
να τους καθίζουμε
στο εδώλιον του κατηγορουμένου
για τα παράσημα
που εμείς οι ίδιοι τους φορέσαμε;
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ο υπερασπιστής
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
και των βασικών ελευθεριών
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς
είναι ο υποστηρικτής της βίας και της
ανομίας και ως εκ τούτου η τιμωρία του
θα είναι παραδειγματική.
Στο πρόσωπό του η δικαιοσύνη καταδικάζει
το πλημμελές έργο του Δημιουργού,
που με απλοχεριά μας εξασφαλίζει
τα ανθρώπινα υποπροϊόντα του!
Είναι λυπηρόν, κύριοι,
να σας ακούω να μιλάτε
περί σκληρότητας του Χιούττο.
Ας μην ξεχνάμε ότι,
μετά την χαριστική βολή,
αντιληφθείς
πως κάτω από τα στιβαγμένα πτώματα
δυο μικρά κορίτσια
εξακολουθούσαν να ζουν,
αντί να τα αποτελειώσει
αδειάζοντας το όπλο του απάνω τους,
τους γέμισε το στόμα και τις τσέπε
με chewing gum!
Silence, please!
Επαναλαμβάνω:
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ήρωας!
Δι ο και η πατρίς τιμώντας τον
θα στήσει τον ανδριάντα του
στις εκβολές του Χούδσωνα
βγαλμένον
από τα χέρια του μεγάλου animalie
ως σύμβολο της ισχύος μας
και παράδειγμα
σεβασμού προς τους γενναίους μας
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς
θα σπάσει το φράγμα της ζωής
εκτίοντας την ποινήν των 1500 ετών!
Όμως, κύριοι,
δεν καταλαβαίνω
γιατί τόσα δάκρυα για τον Κόλλινς
όταν τούτη τη στιγμή
ο περί ου ο λόγος θανατοποινίτης
συγκαταλέγεται
μεταξύ των επιφανεστέρων μας VIPs.
Το έργο του
με τίτλο Β ι α σ μ ό ς
όχι μόνον
τον κατέστησε βαθύπλουτο
αλλά
τον επέβαλε ως συγγραφέα
και ως κοινωνικόν παράγοντα.
Μην ανησυχείτε, κύριοι,
η ποινή του Τσάρλς Κόλλινς
έχει εξαγοραστεί.
Από δολάρια έχουμε ανάγκη,
Κι όχι από παρθένες!
Ο Τσάρλς Χιούττο είναι ήρωας
ενώ ο Τσάρλς Κόλλινς είναι ευεργέτης!
Φωνή: περίμενε να σταματήσουν τα χειροκροτήματα, Τσάρλς Μένσον, και λέγε μου με σένα τι γίνεται
Μένσον: ότι γίνεται μ΄ όλους τους ερασιτέχνες δολοφόνους. Εις θάνατον.
Φωνή: εννοείς, δια του πορθμείου της ηλεκτρικής καρέκλας εις την αθανασίαν;
Μένσον: δεν νομίζω να μου κάνουν τη χάρη να περάσω στο πάνθεον των ηρώων τους!
Ε φ ύ μ ν ι ο ν
Χαίρε χώρα
των Γιγάντων του πλούτου
της βίας
και του εγκλήματος.
Χαίρε χώρα
της πανανθρώπινης πανσπερμίας.
Χαίρε
εκμαυλίστρια των ηθών.
Χαίρε
καταλύτρια των πολιτισμών.
Χαίρε
η απαλλοτριούσα την ανεξαρτησία των λαών.
Χαίρε
άγαλμα της ελευθερίας.
Χαίρε
σούπερ σταρ της παρανομίας.
Κι ο αττικός ουρανός,
καρτερικός
και σιωπηλός,
θα περιμένει το θαύμα
του πολιούχου του Δία!

[Cani di mare tutti]

Κάτω από τους ανθισμένους παπύρους.
«Που πάνε αυτοί;
Που πάνε;»
Αναρωτιέται ένας ερωδιός προφυλαγμένος
κάτω από τους ανθισμένους παπύρους.

«Αυτό το τσούρμο με τα ωχρά πρόσωπα,
που προχωρεί σκυφτό
κάτω από την κάψα του ήλιου
και την ανίσκιωτη γης,
που πάει;»

οι σαύρες κι οι σκορπιοί,
που μπερδεύονται στα πόδια τους,
τους αφήνουν αδιάφορους,
κι αυτοί σκυφτοί προχωρούν.
«Μα που πάει αυτό το τσούρμο;»
Και σε κάποια στιγμή,
ενώ τινάζει τα φτερά του,
βγάζει μια δυνατή φωνή:
«Ποιους άλλους νόμους ζωής ζητάνε
αυτά τα πλάσματα της αναισθησίας και της αδιαφορίας
σε τούτες τις περιοχές;»
Κι όσο το βλέμμα του μένει καρφωμένο
επίμονα στο τσούρμο,
που συνεχίζει την πορεία του,
τ΄ αγέρι αναδεύει ανάλαφρα το φτέρωμά του
κι οι πάπυροι με τους ανθούς τους
διαγράφουν ελλειψοειδή σχήματα.
«Όχι από κει!
Όχι από κει!
Λάθος δρόμο πήρατε, τέρατα της αλαζονείας.
Μόνον ακολουθώντας την ατραπό με τους σωρούς τα φύκια
θα σας βγάλει στο στόμιο που οδηγεί
στ΄ αβυσσαλέα βάθη των ωκεανών.
Οπότε φτάνοντας εκεί
θα πιείτε νερό απ΄ τα πηγάδια τους
ικανοποιώντας την δίψα του αιώνιου,
που τόσο σας καίει»

Η οξυδέρκεια του ερωδιού
μ΄ αφήνει κατάπληκτη,
όντας εκείνος αδίστακτος
μπρος στην αγωνία της προσκαιρότητάς μας,
που είναι αυτή
που μας σπρώχνει στο έγκλημα
και την ακολασία, μας στέλνει,
για να ικανοποιηθεί ο πόθος μας,
στα δόντια του τρόμου.

Και σκεπτικός τώρα ο ερωδιός,
όπως παρακολουθεί το τσούρμο να οδεύει
κάτω από την κάψα του ήλιου,
από το μάτι του κυλάει ένα δάκρυ:
«Μα δεν είσαστε μόνο εσείς ηλίθιοι,
που σας βασανίζει η προσκαιρότητά σας.
Ένα βράδυ μ΄ ολόγιομο φεγγάρι
εγώ κι η θαλάσσια χελώνα,
καθισμένοι στο γιαλό,
ενώ μέσα στην ησυχία της νύχτας
έφταναν ως τα΄ αφτιά μας
οι χαρούμενες φωνές των θνησιγενών υπάρξεων,
πόσο δεν κλάψαμε γι΄ αυτό».
Με τα δάκτυλα του αγέρα οι πάπυροι λυγίζουν
πότε εδώ και πότε εκεί,
κι ο ερωδιός με το δάκρυ ακόμα στο μάτι
παρακολουθεί το τσούρμο,
που προχωρεί προς την στενή πύλη της κόλασης.
Όσοι από σας.

Όσοι από σας
ανά την υφήλιο πεινάτε,
– και δεν είστε λίγοι,
όσο πάτε και πληθαίνετε –
ν ανοίγετε τις ομπρέλες σας,
για να μην φαίνονται
τα πεταμένα μήλα
στα σκελετωμένα πρόσωπά σας
και να μασάτε
τη μαριχουάνα, που σας διοχετεύουνε
για να το ξεχνάτε.
Όσοι πάλι διψάτε,
να κλείνετε τις ομπρέλες σας,
για να δροσίζουνε τα χείλη σας
οι στάλες της βροχής.
Νερό για σας δεν υπάρχει.
Το υδραγωγείο της Δήλου
έχει από καιρό αχρηστευθεί.
Οι συνέπειες της δίψας
είναι γνωστές. . .
Ας ευχηθούμε λοιπόν να βρέξει. . .
Είπα να βρέξει. . .
Στην περίπτωση όμως που πολυβρέξει,
βλέπω τα νερά
να σας τραβάνε απ τα μαλλιά
και να σας πηγαίνουν στη θάλασσα.
Θέλει προσοχή αυτή η ευχή. . .
Αν άλλοι πάλι
νιώθετε την ερημιά
σαν κεφάλι δεντρογαλιάς
σφηνωμένο στο λαρύγγι σας,
να βγαίνετε στους πολυσύχναστους δρόμους
την ώρα του συνωστισμού,
για να σας σπρώχνουνε με τους αγκώνες τους
οι βιαστικοί περαστικοί.
Έχω τη γνώμη
πως αυτό σας φτάνει. . .
Σας δίνεται η ευκαιρία
να πείτε μέσα σας : υπάρχω.
Θα ήταν τολμηρό, αν σας συμβούλευα
να τυλίγατε τα χέρια σας
γύρω απ το λαιμό
αυτού του αδιάφορου περαστικού
και να του λέγατε
«προχώρει, αδελφέ μου, προχώρει. . .»
Δεν ξέρει κανείς,
μια τέτοια κίνησή σας
πως θα μπορούσε να την εκλάβει
αυτό το περιωπής καγκουρό.
Όπως πάλι
υπάρχουν φορές
που αισθάνεστε να σας διαπερνάνε ρίγη
από κάποια αόρατη απειλή
που αιωρείται πάνω απ τα κεφάλια σας
σα γιρλάντα από σαρκοβόρες καμέλιες.
Μην πανικοβάλλεστε,
δεν είναι τίποτα. . .
Είναι το βασικό διακοσμητικό στοιχείο της ζωής!
Όπως πάλι άλλες φορές
πολλοί από σας
τις άγριες νύχτες του χειμώνα
τρομάζετε, που ακούτε
τα σφυρίγματα τ ανέμου
ή το βογκητό της θάλασσας,
όπως χτυπιέται στα βράχια,
γιατί σας κάνει να νομίζετε
πως βρήκε την ώρα η ανθρωπότητα
να κολλήσει το στόμα της στ αυτί σας,
για να εξιστορήσει τα βάσανά της.
Δε νομίζω
πως υπάρχει λόγος
να ταραζόσαστε τόσο πολύ. . .
Αρκεί ν αναλογιστείτε
τον αρμαδίλλο της δολιότητάς της
και την σκολόπεντρα της ηλιθιότητάς της. . .
Άλλο αν μου λέγατε
πως ακούγατε μέσα στη νύχτα
τα σπαρακτικό κλάμα παιδιού
που εγκατέλειψαν στο δρόμο.
Αυτό. . .
είναι συγκλονιστικό.
Όμως
όσοι από σας
παρασυρθείτε ποτέ
και πιστέψετε στην ευαισθησία
του συνανθρώπου σας,
σας δίνω τούτη την συμβουλή
Καλά θα κάνετε
κοιτάζοντάς τον
να λέτε μέσα σας
τούτος εδώ μπροστά μου
είναι δέντρο!
Γιατί,
αν σε στιγμή αγωνία σας
ζητήσετε καταφύγιο κάτω απ τη φυλλωσιά του,
τα κλωνιά του
θα στραφούνε προς τα πάνω
σαν την ομπρέλα που αναποδογυρίζει ο άνεμος,
οπότε
η ποθητή σκιά του
γίνεται απρόσιτη και παγερή.
Κι αν βλέπετε τα δάκρυά σας
να σχηματίζουνε ρυάκι στου Ίνωπου
την στενή κοίτη,
ψάχνοντας για το δίκιο σας
να μην σας διαφεύγει
πως η δικαιοσύνη
κρέμεται σκουλαρίκι
στου αδιάντροπου ήλιου το κέρατα.
Και τώρα
όσοι από σας είστε ανήλικα παιδιά
και τριγυρνάτε ολημερίς
αδέσποτα στους δρόμους,
είτε
γιατί αυτοί που σας έφεραν στον κόσμο
πέθαναν
– κάτι που συμβαίνει συχνά –
είτε
γιατί σας εγκατέλειψαν οι ίδιοι οι γονείς σας
– κάτι που συμβαίνει πιο συχνά –
όταν έρχεται η ώρα
που το σκοτάδι υποδαυλίζει
το έγκλημα και την ακολασία,
να κρυβόσαστε στους κάδους σκουπιδιών,
αφού έχετε φάει μέσα από κει
κάτω από το χαμόγελο της ημέρας
ότι τρώγεται. . .
κι έχετε φορέσει ότι φοριέται.
Δεν παίζουνε τη νύχτα τα παιδιά. . .
Είναι η ώρα,
που βγαίνουν σεργιάνι τα στοιχειά. . .
Όσοι από σας. . . όσοι από μας . . .
Μια φέτα φεγγαριού
αρμενίζει ξένοιαστη στο χάος του απείρου.