24grammata.com/ εκπαίδευση/ ιστορία/ ιστορία της Αθήνας
Η Αθήνα του σήμερα με τα επιτεύγματα του χθες: Η υιοθέτηση μιας σχολικής γιορτής στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας ως προϊόν μάθησης για τον πολιτισμό και τη δημοκρατία.

Μια έρευνα πεδίου

γράφει η Μαρία Στεφ. Καραγιάννη, Φοιτήτρια Κλασικής Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Μαργαρίτης Ν. Σαμαράς, Διδάσκων (407/80), Τμήμα Περιφερειακής Οικονομικής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας

Περίληψη

Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να χαρτογραφήσει τα πολιτιστικά αποθέματα της Αθήνας και να καταγράψει συνοπτικά τον ιστορικό της πλούτο. Το θεωρητικό πλαίσιο συνεπικουρείται και από μία έρευνα πεδίου, η οποία πραγματοποιήθηκε στα πιο κεντρικά ιστορικά σημεία της πρωτεύουσας. Κατά τη διάρκεια της έρευνας συναντήσαμε Έλληνες επισκέπτες και συλλέξαμε τις απόψεις τους, βάσει ανώνυμων ερωτηματολογίων. Τα ευρήματα είναι αντιπροσωπευτικά για την εποχή στην οποία ζούμε και την πρόταση που κάνουμε.

Λέξεις κλειδιά: Αθήνα, Αρχαιολογικοί χώροι, Μνημεία, Περιδιάβαση στον τόπο και στο χρόνο, Σχολική γιορτή μάθησης

Εισαγωγή

Η πολιτισμική ιστορία της Ελλάδας προβάλλεται μέσα από τα μνημεία της. Τα μινωικά ανάκτορα της Κνωσού, οι μακεδονικοί τάφοι της Βεργίνας, το στάδιο της Ολυμπίας αποτελούν επιτεύγματα που προσελκύουν πλήθος επισκεπτών κάθε χρόνο. Αντίστοιχα, η Αθήνα διαθέτει αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία από τον Χρυσό Αιώνα, τη Ρωμαϊκή Εποχή, τη Βυζαντινή Περίοδο, ακόμη και κτίρια νεοκλασικής αρχιτεκτονικής που κατασκευάστηκαν τις πρώτες δεκαετίες μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους.

Είναι προφανές ότι ο Παρθενώνας αποτελεί το διασημότερο μνημείο της πρωτεύουσας. Ο αρχαιολογικός χώρος της Ακρόπολης, καθώς και το νέο Μουσείο, συγκεντρώνουν κάθε χρόνο το ενδιαφέρον των τουριστών της Αθήνας. Εξίσου σημαντικής αξίας είναι και άλλα μνημεία, όπως οι Στύλοι του Ολυμπίου Διός, το Ερέχθειο, καθώς και το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, το οποίο χρησιμοποιείται στις μέρες μας για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αναμφισβήτητα, η ιστορική πορεία της Αθήνας προβάλλεται μέσα από τα μνημεία της.

Μια γρήγορη περιδιάβαση στον τόπο και στο χρόνο της Αθήνας

Οι αρχαιολογικοί χώροι, τα βυζαντινά μνημεία, τα νεοκλασικά κτίριασυνθέτουν το πολιτισμικό απόθεμα της Αθήνας. Τα μνημεία από κάθε ιστορική περίοδο της πόλης συγκεντρώνονται στο ιστορικό της κέντρο. Συνήθως καλύπτουν ολόκληρες περιοχές (Θησείο, Γκάζι), αν και στην Αθήνα δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη το σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, συνεπώς τα μνημεία της, είτε αυτά αποτελούν μικρά σύνολα, είτε είναι προϊόν ανακάλυψης μεμονωμένων ανασκαφών, μοιάζουν ασύνδετα – τόσο μεταξύ τους, όσο και με τον μνημειακό τους περίγυρο – και δεν εντάσσονται σε έναν ενιαίο λειτουργικό χώρο. Ο κύριος πόλος έλξης της Αθήνας είναι η Ακρόπολη, η οποία δεν είναι μονάχα ένα μνημείο πολιτισμού, αλλά και σημαντικό μνημείο φυσικής ομορφιάςi, με τον Παρθενώνα να αποτελεί το πιο σπουδαίο αξιοθέατο. Ο συγκεκριμένος ναός, χτίστηκε μεταξύ του 448 και 438 π.Χ., προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, προστάτιδας της πόλης. Γύρω από το βράχο της Ακρόπολης, στη βάση του, διασώθηκαν άλλα κλασικά ερείπια: ο Ναός της Απτέρου Νίκης, το Ερέχθειο· επίσης το ενδιαφέρον των επισκεπτών προκαλούν και άλλα μνημεία, όπως η πύλη του Αδριανού, το μνημείο του Λυσικράτη, το θέατρο του Διονύσου, το Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού, καθώς και η Αρχαία Αγορά, η οποία ήταν τόπος συγκέντρωσης των Αρχαίων Αθηναίωνii.

Από τον Θουκυδίδη (Β, 65) μαθαίνουμε ότι ο Περικλής, στα μέσα του 5^ου αιώνα π.Χ., συγκρατούσε το λαό, τον καθοδηγούσε, και δεν παρασυρόταν από τις παρορμητικές επιθυμίες της λαϊκής γνώμης. Ο ηγέτης της αθηναϊκής δημοκρατίας έπεισε τους Αθηναίους να ξεκινήσουν ένα ευρύ οικοδομικό πρόγραμμα, το οποίο περιλάμβανε το χτίσιμο τριών ναών και ενός πρόπυλου στην περιοχή της Ακρόπολης. Κατά την διάρκεια του Χρυσού Αιώνα ο Ιερός Βράχος αποτελούσε για τους αρχαίους Έλληνες τον τόπο έκφρασης ενός ακμάζοντος πολιτισμού. Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να προσθέσουμε ότι ο αρχαιολογικός χώρος της Ακρόπολης, όπως επίσης και άλλοι μνημειακοί τόποι της Ελλάδας (Δελφοί, Ολυμπία, Δήλος), εντάσσονται στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της Unescoⁱⁱⁱ.

Φυσικά, σε κάθε ιστορική περίοδο τα δημόσια κτίρια είχαν ιδιαίτερη σημασία. Ο John Kenneth Galbraith^iv, αναφερόμενος στο τέλος του 18^ου αιώνα, παρατηρεί ότι τα παλάτια και τα κάστρα εκείνης της εποχής, ως επιβλητικά κτίρια, πρόβαλλαν τον πλούτο, την ισχύ, αλλά και την ικανότητα ολοκληρωτικού ελέγχου που είχε η κυρίαρχη τάξη στο λαό και στην περιουσία του. Εξασφάλιζαν, τόσο στο κράτος όσο και στον ηγέτη, τον απαραίτητο σεβασμό για να διατηρηθεί στην εξουσία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ιστορία του Λουδοβίκου Β΄ της Βαυαρίας, ο οποίος έχτιζε παντού παλάτια. Όταν έγινε γνωστό στους «συνδιαχειριστές» του δημόσιου πλούτου ότι ο βασιλιάς σχεδίαζε την κατασκευή συγχρόνως ενός ακόμη βαγκνερικού κάστρου, ενός βυζαντινού παλατιού και ενός αντιγράφου της Απαγορευμένης Πόλης του Πεκίνου, τον θεώρησαν παράφρονα και τον περιόρισαν σε ένα από τα παλάτια του, όπου έζησε μέχρι το 1886, έτος κατά το οποίο πιθανόν αντιλήφθηκε ότι κανείς από τον κύκλο του δεν είναι άξιος να κατανοήσει την αξία των οραμάτων του, και αυτοκτόνησε. Φυσικά, στις μέρες μας, κανένας σύγχρονος οικονομολόγος δεν θα διαφωνούσε με την κατασκευαστική κρατική πολιτική που δημιούργησε αυτά τα κτίσματα, αληθινά έργα τέχνης αν και αποτέλεσμα μεγάλης σπατάλης. Είναι προφανές ότι η μεταχείριση του Λουδοβίκου αποτέλεσε σοβαρό οικονομικό σφάλμα, καθώς αποδεικνύεται ότι το πλήθος των τουριστών της κεντρικής Ευρώπης ενδιαφέρεται να επισκεφτεί τα παλάτια και όχι τα ταπεινά κτίρια που έχτισαν οι πολέμιοι της σπατάλης.

Αρκετούς αιώνες πριν από τον Διαφωτισμό και μερικούς μετά τον Χρυσό Αιώνα, τον 2^ο αιώνα π.Χ., χτίστηκε το Ωδείο του Ηρώδου του Αττικού^v, ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Ρωμαϊκής εποχής. Όπως φανερώνει και η ονομασία του, δημιουργήθηκε για να φιλοξενήσει κυρίως μουσικές εκδηλώσεις και καταστράφηκε με την επιδρομή των Ερούλων το 267 μ.Χ. Σήμερα χρησιμοποιείται για συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις. Επιστρέφοντας στον 5^ο αιώνα π.Χ. συναντάμε το Ερέχθειο. Στη νότια πλευρά διαθέτει μία στοά η οποία, όταν χτίστηκε, στηριζόταν σε έξι αγάλματα, τις Καρυάτιδες. Σήμερα, οι πέντε Κόρες βρίσκονται στο νέο Μουσείο της Ακρόπολης και η έκτη στο Βρετανικό Μουσείο. Στη θέση τους, στο ναό, ο επισκέπτης συναντά αντίγραφα από χυτό υλικό. Σχετικά με τον Παρθενώνα, το σύμβολο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, παρατηρούμε – κοιτώντας την κάτοψή του – ότι είναι ένας περίπτερος ναός. Όμως, οι κίονες που τον περιβάλλουν δεν ακολουθούν κάποιον από τους γνώριμους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς, καθώς είναι οκτώ στις στενές πλευρές και δεκαεπτά στις μακρές. Ο Παρθενώνας αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν της αθηναϊκής δημοκρατίας και δεν είναι λίγοι όσοι πιστεύουν ότι με αυτό τον ναό και με την τραγωδία του Σοφοκλή η ελληνική κλασικότητα έφτασε στην ακμή της αφού το πιο σπουδαίο αξιοθέατο στην Ακρόπολη είναι ο Παρθενώνας, ένας ναός της Αθηνάς χτισμένος μεταξύ του 448 και 438 π.Χ. και το Ερέχθειο με τις Καρυάτιδες^vi. Επιπλέον, ο Οίκος της Παρθένου έμεινε ονομαστός για τον πλούσιο γλυπτό διάκοσμο που είχε, ο οποίος φιλοτεχνήθηκε από τον Φειδία, τους μαθητές του, καθώς επίσης από άλλους Έλληνες γλύπτες.

Μεταξύ 427 και 424 π.Χ. κτίστηκε ο ναός της Αθηνάς Νίκης, προς τιμήν της προστάτιδας της πόλης. Αν και η χρήση του ναού ήταν σχετική με τη λατρεία της θεάς ως προς τις επιτυχίες των Αθηναίων στις μάχες εναντίον των Περσών, ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι το ξύλινο άγαλμα που βρισκόταν στον κύριο χώρο κρατούσε στο ένα χέρι μία περικεφαλαία, η οποία συμβολίζει τον πόλεμο, και στο άλλο ένα ρόδι, το οποίο αποτελεί σύμβολο της ειρήνης.Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 437 π.Χ., άρχισαν να κατασκευάζονται τα Προπύλαια, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μνησικλή, αλλά οι εργασίες διακόπηκαν ύστερα από πέντε χρόνια και το έργο δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Στη νότια κλιτύ του Ιερού Βράχου της Ακρόπολης βρίσκεται το Θέατρο του Διονύσου. Σε αυτό τον χώρο, στο πλαίσιο του εορτασμού των Μεγάλων Διονυσίων, πολλοί δραματουργοί παρουσίασαν τα έργα τους, οπότε δικαίως το θέατρο θεωρείται ως ο τόπος που γεννήθηκε το αρχαίο ελληνικό δράμα. Το 1910, μετά από ανασκαφές, επιβεβαιώθηκε η ταύτιση της Πνύκας. Στον συγκεκριμένο τόπο συγκαλούνταν οι συνελεύσεις της Εκκλησίας του Δήμου,περίπου από τον 6ο αιώνα π.Χ.Λίγα χρόνια αργότερα, μέσω ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν από το 1930 μέχρι το 1937, προσδιορίστηκε με ακόμη μεγαλύτερη ακρίβεια η αρχιτεκτονική και η τοπογραφική δομή του χώρου.
Η καρδιά της αρχαίας Αθήνας ήταν η Αγορά. Σε αυτό το μέρος διοργανώνονταν οι κοινωνικές συγκεντρώσεις, πραγματοποιούνταν οι εμπορικές συναλλαγές, λαμβάνονταν οι πολιτικές αποφάσεις. Το Μουσείο της Αρχαίας Αγοράς δημιουργήθηκε το 1957, έτος κατά το οποίο αναστηλώθηκε η στοά Αττάλου. Το μουσείο περιλαμβάνει αγγεία, γλυπτά καθώς και άλλα εκθέματα τα οποία σχετίζονται με διαδικασίες που χαρακτήριζαν το αθηναϊκό πολίτευμα: όστρακα εξοστρακισμού, χάλκινες ψήφοι που χρησιμοποιούνταν στα δικαστήρια. Τέλος, τους αιώνες που ακολούθησαν, χτίστηκαν στην Αθήνα πολλές βυζαντινές εκκλησίες. Επιπλέον, από τον δέκατο ένατο αιώνα, μπορούμε να συναντήσουμε στην πόλη και εντυπωσιακά νεοκλασικά κτίρια, όπως την Εθνική Βιβλιοθήκη, την Ακαδημία Αθηνών, καθώς και το Ζάππειο μέγαρο, το οποίο βρίσκεται μέσα στον Εθνικό Κήπο.

 

Αυτή, λοιπόν, η μυθική δημοκρατία, που εφαρμόστηκε περίπου πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια στην Αθήνα, με το πολίτευμα που υποστήριζε την άμεση δημοκρατία αλλά αδυνατούσε να αναγνωρίσει δικαιώματα στις γυναίκες και, ταυτόχρονα, η πώληση δούλων αποτελούσε μία από τις βασικές οικονομικές δραστηριότητες των πολιτών^vii, μας άφησε πλήθος μοναδικών κτιρίων-μνημείων και άλλα αμέτρητα έργα πολιτισμού: θεατρικά κείμενα, ιστορικές μελέτες, αγάλματα. Ορισμένα από αυτά τα αριστουργήματα αντέξανε στις λεηλασίες των αιώνων που ακολούθησαν, και σήμερα αποτελούν εθνική περιουσία, η οποία ανήκει σε όλους εμάς.

 

Η ταυτότητα της έρευνας πεδίου

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2010. Ρωτήθηκαν 314 άτομα με βάση την τυχαία δειγματοληψία. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν μετά από συνομιλίες με Έλληνες επισκέπτες σε διάφορα τουριστικά μέρη της πρωτεύουσας (Ακρόπολη, Αρχαία Αγορά, Κεραμεικός, Ακαδημία Πλάτωνος, Πλάκα, Ψυρρή, Θησείο, Γκάζι, Πλατεία Μοναστηρακίου, Αναφιώτικα, Λόφος Μουσών, Φιλοπάππου, Πνύκα, Αστεροσκοπείο). Το ανώνυμο ερωτηματολόγιο, που συμπλήρωσαν οι ερωτηθέντες, αποτελείται από 20 ερωτήσεις.

Ευρήματα και σχολιασμός

Αναφορικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, είναι προφανές ότι στην τυχαία δειγματοληψία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί το γεγονός της συμμετοχής στην έρευνα περισσότερων ανδρών (57,4%) παρά γυναικών (42,6%), είναι όμως άξιο αναφοράς το γεγονός πως οι ηλικίες του δείγματος 29-39 και 40-50, αμφοτέρων των φύλων, έδειξαν να είναι περισσότερο συνεργάσιμοι στην έρευνά μας. Επίσης, όπως προκύπτει, το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος είναι απόφοιτοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Θεωρούμε πως αυτό το στοιχείο δικαιολογεί εν μέρει την πρόθεση συνεργασίας, επειδή τα άτομα, κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, εμπλέκονται στην εκπόνηση εργασιών, και, προφανώς, κατανοούν παρόμοιες προσπάθειες.

Το επόμενο εύρημα δείχνει ότι το 66,9% του δείγματος είναι κάτοικοι της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας. Αυτό το ποσοστό μπορεί να θεωρηθεί φυσιολογικό, αν λάβουμε υπόψη δύο παράγοντες: την εύκολη πρόσβαση στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μουσεία – ιδιαίτερα με τη χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς σταθερής τροχιάς (μετρό, ηλεκτρικός σιδηρόδρομος, προαστιακός) –, καθώς και το μέγεθος του πληθυσμού της Αττικής. Εντούτοις, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι σημαντικοί πολιτισμικοί χώροι της Αθήνας, όπως είναι το νέο Μουσείο της Ακρόπολης, χαρακτηρίζονται ως «τοπικά μουσεία»^viii. Για τους κατοίκους της υπόλοιπης Ελλάδας, η επίσκεψη σε έναν αρχαιολογικό χώρο της πρωτεύουσας συνδυάζεται συνήθως με επαγγελματικές ασχολίες (39,9%) ή με διακοπές (30,2%).

Στη συνέχεια, η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος ( 95,6%) υποστηρίζει ότι η πολιτεία δεν προάγει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της πρωτεύουσας, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς αντικατοπτρίζει τη λαϊκή δυσαρέσκεια μιας μεγάλης μερίδας του κόσμου. Σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις που είχαμε οι ερωτηθέντες υποστήριξαν ότι οι τοπικές και οι κεντρικές αρχές της χώρας οφείλουν να ενεργοποιηθούν περισσότερο για να προβάλουν αποτελεσματικά τους πολιτιστικούς θησαυρούς της Αθήνας, ιδιαίτερα στο εξωτερικό. Στο επόμενο ερώτημα, το 39,8% του δείγματος θεωρεί πως τα μουσεία είναι τα πιο δυνατά σημεία προβολής των πολιτισμικών μας αποθεμάτων, έναντι της δεύτερης επιλογής που είναι τα μνημεία (30,3%). Προφανώς, οι ερωτηθέντες θεωρούν ότι η επίσκεψη σε ένα μουσείο θα τους προσφέρει την ευκαιρία να θαυμάσουν σημαντικά εκθέματα και να αποκτήσουν μια συνοπτική, αλλά και χρήσιμη, πληροφόρηση για την ιστορία τους. Επίσης, παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος έχει αρνητική άποψη για την εικόνα της Αθήνας ως κέντρο πολιτισμού και δημοκρατίας.

Ποια πιστεύετε ότι είναι η εικόνα της Αθήνας ως γενέτειρα του Πολιτισμού και της Δημοκρατίας για τους Έλληνες ;
Απάντηση	Δείγμα	Ποσοστό
Άριστη	10	3,2%
Πολύ καλή	14	4,5%
Καλή	20	6,4%
Μέτρια	125	39,8%
Κακή	112	35,6%
Πολύ κακή	33	10,5%

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Επιπλέον, το μεγαλύτερο μέρος του δείγματος θεωρεί πως το πιο προβεβλημένο κομμάτι της Αθήνας είναι η Ακρόπολη. Επίσης, μόλις το 28,3% πιστεύει ότι τα μνημεία είναι σωστά διατηρημένα, και το 92,7% δεν εγκρίνει την ύπαρξη εισιτηρίου εισόδου στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μουσεία. Εντούτοις, η συγκεκριμένη ερώτηση δεν διερευνά σε βάθος τις απόψεις των ερωτηθέντων για τον τρόπο εύρεσης επαρκών κονδυλίων για τη συντήρηση και την καλή λειτουργία των χώρων. Πιθανολογούμε ότι σε περίπτωση που προτείναμε διάφορες εναλλακτικές επιλογές για τη χρηματοδότηση των αρχαιολογικών χώρων (μέσω των φόρων, μέσω διαφημίσεων από ιδιωτικές επιχειρήσεις εντός των χώρων, μέσω εισιτηρίου εισόδου με σκοπό την κατανομή του κόστους και στους ξένους επισκέπτες), η ύπαρξη εισιτηρίου, πιθανόν μαζί με την επιχειρηματική χορηγία^ix, θα αποτελούσε την επικρατέστερη επιλογή

Ακολούθως, ένα σημαντικό ποσοστό του δείγματος (87%) απάντησε ότι συμφωνεί με την πρόταση καθιέρωσης μιας γιορτής στα σχολεία της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας, με το λογότυπο «Πολιτισμός και Δημοκρατία» και, επίσης, το 89,2% υποστηρίζει ότι στην προσπάθεια αυτή οφείλουν να βοηθήσουν και τα υπουργεία που σχετίζονται με την παιδεία, τον πολιτισμό και τον τουρισμό. Επιπροσθέτως, το 95,5% θεωρεί αναγκαίο την ημέρα αυτή να υπάρχουν διάφορες μορφωτικές εκδηλώσεις (ανακοινώσεις και ομιλίες, προβολές ντοκιμαντέρ και ταινιών μικρού μήκους με αρχαιοελληνικά κείμενα, παρουσιάσεις με οπτικοακουστικό υλικό, διοργάνωση επισκέψεων) σε όλα τα σχολεία της ευρύτερης περιοχής με επίκεντρο τον πολιτισμό και τη δημοκρατία.

Στην επόμενη ερώτηση, το 85,6% πιστεύει πως η κρατική τηλεόραση οφείλει να προβάλλει τη συγκεκριμένη ημέρα, αν και στις κατ’ ιδίαν συζητήσεις που είχαμε με τους ερωτηθέντες αντιληφθήκαμε ότι τα δημόσια τηλεοπτικά κανάλια δεν είναι αρκετά δημοφιλή, καθώς οι περισσότεροι προτιμούν τα ιδιωτικά για την ενημέρωση και τη ψυχαγωγία τους, και ως εκ τούτου η προσπάθεια – και η διαφημιστική δαπάνη – μπορεί να αποδειχθεί άσκοπη. Η ερώτηση που ακολουθεί διερευνά την προβολή της ημέρας με άλλους τρόπους. Σε αυτήν την περίπτωση η πλειονότητα (57,3%) πιστεύει πως τα μέσα μαζικής μεταφοράς μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως διαφημιστικά εργαλεία και να συμβάλουν στην περαιτέρω προβολή της ημέρας, με δεδομένη την ευρεία χρήση τους στην Αθήνα. Συνεπώς, η διαφήμιση στα μέσα αυτά θα γίνει αντιληπτή από πολύ περισσότερο κόσμο, και φυσικά από μαθητές και γονείς.

Σχετικά με τους αρχαιολογικούς χώρους και τους παρεμφερείς οργανισμούς, το 96,9% υποστηρίζει ότι οι σπουδές και η κατάρτιση των εργαζομένων θα πρέπει να βρίσκεται σε απόλυτη συνάφεια με το αντικείμενο που προωθούν και υποστηρίζουν (αρχαιολογία, ιστορία, φιλοσοφία, παιδαγωγικά, ψυχολογία, κλασική φιλολογία). Αυτή η άποψη θα μπορούσε να ενισχυθεί με αρκετά επιχειρήματα. Εφόσον οι εργαζόμενοι στους αρχαιολογικούς χώρους γνωρίζουν στοιχεία για τα εκθέματα, έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν περισσότερες πληροφορίες στον επισκέπτη ή να επιλέξουν τις σημαντικότερες από αυτές για να ενημερώσουν τους τουρίστες. Επίσης, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ένα άτομο με γνώση του χώρου να εκτιμήσει και να σεβαστεί περισσότερο την ιερότητά του. Τέλος, η συνάφεια με το αντικείμενο θα μπορούσε να σηματοδοτεί και το διαρκές ενδιαφέρον του εργαζόμενου ώστε να ενημερώνεται για τις εξελίξεις στο χώρο της εργασίας του.

Στην επόμενη ερώτηση παρατηρούμε ότι το 57,3% του δείγματος πιστεύει πως τα βιβλιαράκια τσέπης, με την καταγραφή των αρχαιολογικών θησαυρών των μουσείων καθώς και άλλων χώρων πολιτιστικής έλξης, θα βοηθούσαν στην κατανόηση από τους μαθητές της ιδέας ότι η Αθήνα είναι η πόλη της δημοκρατίας και του πολιτισμού. Φυσικά, λόγω της πληθώρας των χώρων θα ήταν προτιμότερο να υπάρχουν συνοπτικές πληροφορίες για κάθε μνημείο, χωρίς πολλά σχόλια όπως συναντάμε συχνά σε τουριστικούς οδηγούς. Τέλος, ελπίζουμε ότι τέτοιου είδους έντυπα θα μπορούσαν να είναι ελκυστικά για τους μαθητές, οι οποίοι αρκετά συχνά εκφράζουν απέχθεια τόσο απέναντι στα σχολικά εγχειρίδια, όσο και στα βιβλία γενικότερα. Ελπίζουμε, λοιπόν, ότι έντυπο υλικό μικρού μεγέθους, εμπλουτισμένο με εικόνες, χάρτες και οτιδήποτε άλλο είναι απαραίτητο για να αποκτήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα των μνημείων του ελληνικού πολιτισμού, μπορεί να κερδίσει το ενδιαφέρον των παιδιών.
Στην προτελευταία ερώτηση αναζητούμε τις απόψεις των επισκεπτών σχετικά με τη δημιουργία ενός ενιαίου οδηγού αρχαιολογικών χώρων. Το 98,7% έχει θετική άποψη. Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να προσθέσουμε ότι δεν υπάρχει κάποιος μη τουριστικός οδηγός, ο οποίος να περιλαμβάνει τους αρχαιολογικούς, πολιτιστικούς και θρησκευτικούς χώρους, καθώς και άλλα σημεία με εξαιρετικό ενδιαφέρον. Τέλος, η συντριπτική πλειονότητα (97,7%) θεωρεί ότι η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, καθώς και παρόμοιες ενέργειες, θα συνέβαλλαν στην καθιέρωση της πρωτεύουσας ως πόλος ιστορικής και αρχαιολογικής έλξης.

Συμπεράσματα

Επιχειρήσαμε να παρουσιάσουμε μία πρόταση για την ένταξη σχολικής γιορτής στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας με αντικείμενο τον πολιτισμό και τη δημοκρατία. Αυτή η «γιορτή» θα μπορούσε να αποτελείται από μία σειρά εκδηλώσεων, για παράδειγμα μία εβδομάδα κατά την οποία οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν καλύτερα την ιστορία της πόλης τους. Στις σχολικές δράσεις μπορούν να περιλαμβάνονται επισκέψεις σε αρχαιολογικούς χώρους, διοργάνωση εκδηλώσεων στο αμφιθέατρο, στις αίθουσες ή στην αυλή του σχολείου, δρώμενα στη γειτονιά, καθώς και οτιδήποτε θα μπορούσε να συνδέσει την πολιτισμική ιστορία της Αθήνας με άλλες μορφές τέχνης: μουσική, ζωγραφική, γλυπτική, λογοτεχνία, κινηματογράφος, ακόμη και θεατρικά δρώμενα στους αρχαιολογικούς χώρους^x.

Στο πλαίσιο αυτών των μαθητικών εκδηλώσεων θα πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνεται υπόψη η ενεργητική συμμετοχή των παιδιών. Ενδεικτικά αναφέρουμε την επίσκεψη σε έναν αρχαιολογικό χώρο, στην οποία οι μαθητές μπορούν να είναι οι ξεναγοί των συμμαθητών τους, τη διοργάνωση μιας έκθεσης στο χώρο του σχολείου με κατασκευές (των μαθητών) από πηλό – ομοιώματα ή μικρογραφίες αρχαίων εκθεμάτων –, την παρουσίαση θεατρικών δρώμενων, ακόμη και την ενσωμάτωση στις δραστηριότητες παιχνιδιού ρόλων για την καλύτερη κατανόηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων της αρχαίας αθηναϊκής δημοκρατίας.

Γενικά, φρονούμε ότι τα ευρήματα της έρευνας θα πρέπει να προβληματίσουν τους αρμόδιους φορείς, οι οποίοι έχουν αναλάβει την προβολή των αρχαιολογικών μας μνημείων στο εσωτερικό. Πιστεύουμε ακόμα ότι με την ένταξη πολιτισμικών δράσεων στο σχολικό πρόγραμμα θα αποκτήσουν οι μαθητές εξοικείωση με την αρχαία ιστορία και κατ’ επέκταση με οτιδήποτε σχετίζεται με τον πολιτισμό μας. Σχετικά με τη στελέχωση των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων, είναι προφανές ότι απαιτείται η πρόσληψη ατόμων των οποίων οι σπουδές έχουν απόλυτη συνάφεια με τους χώρους που υπηρετούν, διότι τα άτομα που καλούνται να εργαστούν σε αυτούς τους χώρους επιτελούν κοινωνικό έργο και έχουν αναλάβει την προώθηση της ελληνικής ιστορίας και τη γνωριμία των επισκεπτών με τον πολιτισμό μας. Τέλος, αυτή την εποχή γίνεται μια προσπάθεια για την ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, κυρίως μέσω της πεζοδρόμησης σημαντικών αξόνων που μπορούν να συνδέσουν μεταξύ τους περιοχές με αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Πιστεύουμε ότι αυτή η προσπάθεια συμβάλλει στην καθιέρωση της Αθήνας ως πρωτεύουσας του πολιτισμού και της δημοκρατίας.