Η Θράκη στην αρχαιότητα

24grammata.com/ Θράκη
Όρια: Κατά τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα (γύρω στο 64 π.Χ.-μετά το 24 μ.Χ.) μέχρι την εποχή του Φιλίππου Β΄ ως δυτικό  όριο της Θράκης οριζόταν ο Στρυμόνας ποταμός. Ο Φίλιππος Β΄ επεξέτεινε τα όρια της Μακεδονίας έως τον ποταμό Νέστο, για να προσποριστεί τις προσόδους των μεταλλείων του Παγγαίου. Έτσι από την περίοδο αυτή το δυτικό σύνορο της Θράκης μετατοπίζεται στον ποταμό Νέστο (παρ. 1, 2, 3). Αναφορικά με το βόρειο σύνορο της γεωγραφικής ενότητας Θράκη, ο γεωγράφος Στράβων παραθέτει δύο διαφορετικές απόψεις. Συγκεκριμένα, στο δεύτερο βιβλίο της Γεωγραφίας του, θεωρεί τον ποταμό Ίστρο, παραπόταμο του Δούναβη, ως βόρειο σύνορο της Θράκης (παρ. 4). Αντίθετα, στο έβδομο βιβλίο του ίδιου έργου, μετατοπίζει το βόρειο σύνορο της Θράκης στην οροσειρά του Αίμου (παρ. 1). Η δεύτερη αυτή εκδοχή ανταποκρίνεται στα όρια της ρωμαϊκής επαρχίας Θράκη που ιδρύθηκε το 46 π.Χ., βόρειο σύνορο της οποίας ήταν η οροσειρά του Αίμου. Ανατολικό σύνορο της Θράκης είναι η Μαύρη θάλασσα και νότιο το Αιγαίο πέλαγος και η Προποντίδα.

Εθνογραφία: Ο Ηρόδοτος (γύρω στο 485 π.Χ.-γύρω στο 425 π.Χ.) αναφέρει ότι η εθνότητα των Θρακών (“Θρηίκων έθνος”) ήταν η πολυπληθέστερη απ’ όλες ύστερα από τους Ινδούς, και σημειώνει ότι αν είχαν έναν αρχηγό και μεταξύ τους ομόνοια θα ήταν η εθνότητά τους η ισχυρότερη απ’ όλες (παρ. 5). Την πολυανθρωπία των Θρακών επισημαίνει και ο γεωγράφος Παυσανίας (2ος αι. μ.Χ.). Θεωρεί ότι τα θρακικά φύλα αριθμητικά μόνο με τους Κέλτες, τους μετέπειτα Γαλάτες που είχαν τις ρίζες στη δυτική Κεντρική Ευρώπη, μπορούν να συγκριθούν και σ’ αυτή την αριθμητική υπεροχή των Θρακών αποδίδει το γεγονός ότι πριν από τους Ρωμαίους κανένας άλλος δεν υπέταξε όλα τα θρακικά φύλα μαζί (παρ. 6). Ο Στράβων μας πληροφορεί ότι στη θρακική ενδοχώρα κατοικούσαν είκοσι δυο (22) θρακικά φύλα μερικά από τα οποία είναι οι Κορπίλοι, οι Βρένες, οι Βέσσοι οι Οδρύσες, οι Σαπαίοι και οι Αστοί (παρ. 7). Πολλά από τα ανεξάρτητα αυτά φύλα ενσωματώθηκαν στο βασίλειο των Οδρυσών που την εποχή του Σιτάλκη (β΄ μισό 5ου αι.) εκτεινόταν από την περιοχή των Αβδήρων έως τον Ίστρο και από τον Εύξεινο Πόντο μέχρι το Στρυμόνα (παρ. 8, 9). Ιδρυτής του βασιλείου των Οδρυσών ήταν ο Τήρης, πατέρας του Σιτάλκη, ενώ το κράτος τους έφτασε στη μεγαλύτερή του ακμή στους χρόνους της βασιλείας του Σεύθη Α? (424-415 π.Χ.), διαδόχου του Σιτάλκη στον οδρυσικό θρόνο.

Στα παράλια της Θράκης είχε ιδρυθεί –ήδη από τον 7ο αι. π.Χ.– πλήθος ελληνικών αποικιών: στις  ακτές του Αιγαίου Πελάγους, στον Ελλήσποντο, στην Προποντίδα, στο Μέλανα Κόλπο και στη Μαύρη Θάλασσα (παρ. 1). Μερικές από τις πιο γνωστές αποικίες στα παράλια του Εύξεινου Πόντου είναι η Τόμις, η Κάλλατις, η Απολλωνία, η Οδησσός και η Μεσημβρία (παρ. 10). Οι περισσότερες είναι “κτίσματα” των Μιλησίων. Οι ελληνικές αποικίες διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στον εξελληνισμό της περιοχής, ο οποίος άρχισε από τα παράλια και συνεχίστηκε στην ενδοχώρα με τις μακεδονικές κτήσεις του Φιλίππου Β? και του Μ. Αλεξάνδρου, για να ολοκληρωθεί με την ίδρυση μεγάλων αστικών κέντρων κατά τη Ρωμαιοκρατία.

Θρησκεία: Σύμφωνα με τον περιηγητή Παυσανία το θρακικό έθνος ήταν περισσότερο θρησκευόμενο σε σχέση με το Μακεδονικό. Οι Θράκες λάτρευαν κάποιους από θεούς του Ελληνικού δωδεκαθέου, όπως τον Άρη, το Διόνυσο και την Άρτεμη. Οι βασιλιάδες τους όμως πίστευαν στον Ερμή. Σ’ αυτόν ορκίζονταν και πίστευαν πως είναι απόγονοι του (παρ. 12). Στην αρχαιότητα αναφέρεται η ύπαρξη δύο μαντείων, σημαντικότερο από τα οποία εθεωρείτο το μαντείο του Διονύσου, το οποίο βρισκόταν στο όρος Ροδόπη και ανήκε στο έθνος των Σατρών. Οι Βέσσοι ήταν οι προφήτες, ιερείς και μάντεις του ιερού (παρ. 13). Αυτό το μαντείο συμβουλεύτηκε κατά παράδοση και ο Μ. Αλέξανδρος και εκεί πραγματοποίησε θυσίες.

Χαρακτήρας: Οι Θράκες ήταν λαός πολεμικός και ιδιαίτερα φημισμένοι ιππείς. Ο Ηρόδοτος στην “Ευτέρπη” (παρ. 14) και στην “Τερψιχόρη” (παρ. 15) σημειώνει ότι ήταν τόσο πολύ αφοσιωμένοι στα πολεμικά, ώστε περιφρονούσαν αυτούς που καταγίνονταν με χειρωνακτικές εργασίες. Ενδεικτική της ικανότητας των Θρακών στο ιππικό, είναι η πληροφορία του Αρριανού (2ος αι. μ.Χ.) ότι Θράκες ιππείς ενίσχυσαν το ιππικό του Μ. Αλεξάνδρου (παρ. 16). Επίσης το αξιόμαχον κάθε ιππικού σώματος στην αρχαιότητα κρινόταν από την παρουσία Θρακών σ’ αυτό (παρ. 17). Ως πολεμιστές μισθοφόροι έδειχναν ιδιαίτερη σκληρότητα. Ο Θουκυδίδης (πριν από το 454 π.Χ.-μετά το 399) στο έβδομο βιβλίο της Ιστορίας του αναφέρει ότι στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πόλεμου Θράκες μισθοφόροι εισέβαλαν στη βοιωτική πόλη Μυκαλησσό, όπου λεηλάτησαν σπίτια και ιερά και σκότωσαν άνδρες και απροστάτευτα παιδιά (παρ. 18). Ο Στράβων στο τρίτο βιβλίο των Γεωγραφικών του παραλληλίζει τη συμπεριφορά των Θρακών σε περίοδο πολέμου με αυτή που επιδείκνυε το ιβηρικό έθνος των Καντάβρων επισημαίνονται ότι μητέρες τους συνήθιζαν να σκοτώνουν τα παιδιά τους, τα παιδιά με διαταγή των γονέων τους τους σκότωναν, γυναίκες σκότωναν άλλους αιχμαλώτους, για να μην πέσουν στα χέρια των εχθρών (παρ. 19).
Επίσης οι Θράκες επιδίδονταν στη ληστεία (παρ. 14). Ονομαστά ληστρικά φύλα σύμφωνα με το Στράβωνα ήταν οι Κόραλλοι, οι Μέδοι, οι Δανθηλήτες και κυρίως οι Βέσσοι, οι οποίοι χαρακτηρίζονται ληστές από τους ίδιους τους ληστές (παρ. 7, 20).
Ήθη και Έθιμα: Από τον Ηρόδοτο κυρίως αντλούμε πληροφορίες για τα ήθη  και έθιμα των Θρακών. Οι Τραυσοί, ένα από τα θρακικά φύλα, όταν γεννιόταν ένα παιδί, μαζεύονταν γύρω του και μοιρολογούσαν για τις συμφορές και τις πίκρες που το περίμεναν στη ζωή του και όταν πέθαινε κάποιος, τον θάβανε με χαρά, γιατί πίστευαν ότι γλίτωσε από τα βάσανα της ζωής και θα ήταν ευτυχισμένος (παρ. 21).
Οι Θράκες παντρεύονταν ο καθένας πολλές γυναίκες και μάλιστα τις αγόραζαν και μετά το γάμο τις είχαν πολύ περιορισμένες (παρ. 22). Ο Στράβων βασισμένος σε απόσπασμα του κωμικού ποιητή Μενάνδρου παραθέτει την πληροφορία ότι οι Θράκες παντρευόταν συνήθως δέκα με δώδεκα γυναίκες, κατέκριναν αυτόν που έπαιρνε τέσσερις με πέντε γυναίκες και πολύ περισσότερο τους άγαμους (παρ. 23). Το γεγονός αυτό το αποδίδει στη θεοσέβεια των Θρακών, καθώς οι γυναίκες ήταν οι πρωτεργάτες της λατρείας των θεών και παρέσυραν σ’ αυτή και τους άνδρες. Όταν ο άνδρας πέθαινε, οι γυναίκες του φιλονικούσαν μεταξύ τους για το ποια αγαπούσε περισσότερο εν ζωή. Όποια αποδεικνυόταν ότι ήταν η πιο αγαπημένη του, την έσφαζε ένας συγγενής πάνω στο τάφο του και μετά τη σφαγή την έθαβαν μαζί του, γιατί πίστευαν ότι ο άνθρωπος δεν πρέπει να πεθαίνει μόνος του (παρ. 24). Επίσης συνήθιζαν να πουλούν τα παιδιά τους σε ξένες χώρες και τα κορίτσια παντρεύονταν τον άνδρα της επιλογής τους (παρ. 22).
Οι Θράκες ήταν φημισμένοι φίλοι του κρασιού και πολύ καλοί πότες. Είναι χαρακτηριστικό ότι χρησιμοποιούσαν ως ποτήρια κέρατα βοδιών ή άλλων ζώων κατάλληλα σμιλευμένα (παρ. 25). Στην “Κύρου Ανάβαση” ο Ξενοφών (γύρω στο 428 π.Χ.-γύρω στο 354 π.Χ.) αφηγούμενος το συμπόσιο που παρέθεσε ο Σεύθης, που καταγόταν από βασιλική οικογένεια των Οδρυσών και απέβλεπε στο θρόνο, στον ίδιο τον Ξενοφώντα και τους Έλληνες αντιπρόσωπους αναφέρει ότι, μόλις μπήκαν στην αίθουσα υποδοχής, τους πρόσφεραν σύμφωνα με τη θρακική συνήθεια, κέρατα οίνου (παρ. 26). Δεν έπιναν κρασί μόνο στα συμπόσια και τα δείπνα (παρ. 27). Ο Παυσανίας αναφέρει ότι δεν ξεκινούσαν οι Θράκες για το πόλεμο αν προηγουμένως δεν είχαν καταναλώσει αρκετή ποσότητα κρασιού (παρ. 28).

Ο Στράβων μας πληροφορεί ότι οι Θράκες είχαν μεγάλη έφεση στη μουσική. Η αγάπη τους για τη μουσική ήταν τόσο μεγάλη, ώστε όλη η μουσική να χαρακτηρίζεται θρακική (“Θρακία νενόμισται”). Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι όλοι οι μεγάλοι μουσουργοί της αρχαιότητας ήταν Θράκες, Εύμολπος, Μουσαίος, Θάμυρις και πάνω απ’ όλους ο θεϊκός Ορφέας (παρ. 29). Συνυφασμένος με τη μουσική στους Θράκες ήταν ο χορός. Ένα παράδειγμα θρακικού πολεμικού χορού παραδίδει ο Ξενοφών στο έργο του “Κύρου Ανάβαση”. Οι χορευτές ήταν οπλισμένοι, πηδούσαν ψηλά και ελαφρά κραδαίνοντας τα μαχαίρια τους. Χτυπούσε ο ένας τον άλλο με το μαχαίρι του με τόση φυσικότητα, ώστε να φαίνεται ότι πραγματικά τον πλήγωσε. Ο δήθεν πληγωμένος έπεφτε καταγής με τέτοιο τεχνικό τρόπο σαν να ήταν νεκρός. Ένας χορευτής, αφού έπαιρνε τα όπλα του υποτιθέμενου νεκρού, έβγαινε από τον κύκλο του χορού και άλλοι μετέφεραν τον πεσμένο χορευτή που έμοιαζε με νεκρό χωρίς να είναι (παρ. 30).

Σχέσεις των Θρακών με τους Έλληνες: Οι πηγές επιβεβαιώνουν ότι οι Θράκες είχαν αναπτύξει διάφορες σχέσεις με τους Έλληνες. Ο Πλούταρχος (1ος-2ος αι. μ.Χ.) στο βίο του Θεμιστοκλή, αθηναίου στρατηγού, αναφέρει την πληροφορία ότι η μητέρα του ονομαζόταν Αβρότονον και είλκε την καταγωγή της από τη Θράκη. Στο ίδιο απόσπασμα ωστόσο ο γνωστός βιογράφος αμφισβητεί τη θρακική καταγωγή του Θεμιστοκλή επικαλούμενος μαρτυρίες ησσόνων ιστορικών και ρητόρων.

Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι οι Θράκες αρνήθηκαν να “μηδίσουν” (να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους Πέρσες ως υποτελείς) εναντίον των Ελλήνων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βασιλιάς των Βισαλτών  (περιοχή Σερρών) και της Κρηστωνικής (περιοχή Κιλκίς), ο οποίος απαγόρευσε στους γιους του να εκστρατεύσουν κατά των Ελλήνων. Εκείνοι όμως παράκουσαν, με συνέπεια να τους τιμωρήσει με τύφλωση.

Ο Ξενοφών στην “Κύρου Ανάβαση” στο σημείο που αφηγείται την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στο Σεύθη και τον ίδιο παραθέτει τα λόγια του Σεύθη ότι σε κανένα Αθηναίο δεν ήθελε να δείξει δυσπιστία η απιστία, γιατί οι Αθηναίοι είναι συγγενείς τους και γι’ αυτό τους θεωρεί φίλους ευνοϊκούς.

Γλώσσα-Πολιτισμός: Οι Θράκες έχουν δική τους γλώσσα που διαφέρει από την ελληνική, αλλά ανήκει –όπως και η ελληνική– στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι στη συνάντηση του Ξενοφώντα με το Σεύθη που περιγράφει ο ίδιος ο ιστορικός στην “Κύρου Ανάβαση”, παρίσταται διερμηνέας για να διευκολύνει τη συνεννόηση μεταξύ των δύο ανδρών. Βέβαια, ο Σεύθης καταλάβαινε τα περισσότερα από όσα του έλεγε στα ελληνικά ο Ξενοφών (παρ. 34). Μνημεία της θρακικής γλώσσας δεν έχουν σωθεί έως τις μέρες μας, αν εξαιρέσει κανείς το χρυσό δακτύλιο του Εζέροβο (χωριού μεταξύ Χάσκοβου και Φιλιππουπόλεως) που ανακαλύφτηκε το 1912 και φέρει θρακική επιγραφή χαραγμένη με ελληνικούς χαρακτήρες τον ένα δίπλα στον άλλο χωρίς να διακρίνονται λέξεις. Το σύνολο ωστόσο των επιγραφών που έχουν βρεθεί στη Θράκη είναι ελληνικές, ενώ υπάρχουν αρκετές ελληνικές.

didymoteicho.net