εκδόσεις 24γράμματα (σε όλα τα βιβλιοπωλεία)
Η Σύληση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Κατεχόμενη Κύπρο
Sep
24grammata.com/ Κύπρος/
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Η πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου είναι γνωστό ότι δεν μένει άθικτη με την εισβολή ξένων στρατευμάτων. Οι εικόνες της λεηλασίας του αρχαιολογικού μουσείου της Βαγδάτης είναι ακόμη φρέσκες στο μυαλό μας και τα ανεκτίμητης πολιτιστικής αξίας αντικείμενα που κλάπηκαν τότε, σήμερα πολύ πιθανόν να κυκλοφορούν σε όλο τον κόσμο, στους δρόμους του παράνομου εμπορίου αρχαιοτήτων.
Καλογραία: Εκκλησία Αντιφωνητή. Εσωτερικό της συλημένης εκκλησίας.
Στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου είναι συνολικά κηρυγμένα, με βάση τον Περί Αρχαιοτήτων Νόμο, 197 μνημεία. Εκατοντάδες άλλα μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι που είχαν εντοπιστεί κατά τη διάρκεια της ετοιμασίας του Προστατευτικού Ευρετηρίου, δεν περιλαμβάνονται στο Νόμο σήμερα αφού η έρευνα δεν ολοκληρώθηκε εξαιτίας της Τούρκικης εισβολής.
Με την Τούρκικη εισβολή του 1974 η πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου υπέστη βανδαλισμούς και συλήσεις και παρόλες τις ρητές συμβατικές διατάξεις για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, η Τουρκία αγνοεί και επανειλειμμένα παραβιάζει τους δεσμευτικούς κανόνες των διεθνών συμβάσεων. Η έκταση των καταστροφών είναι μεγάλη και σε πολλές περιπτώσεις μη αναστρέψιμη. Τα μουσεία του κατεχόμενου τμήματος έχουν λεηλατηθεί όπως και πολλές πλούσιες ιδιωτικές συλλογές αρχαιοτήτων. Εκκλησίες έχουν βανδαλιστεί , έχουν κλαπεί συστηματικά εκκλησιαστικές εικόνες και εκκλησιαστικά σκεύη, τοιχογραφίες έχουν αποτοιχιστεί και έχουν αφαιρεθεί ψηφιδωτά δάπεδα. Πολλά από τα αντικείμενα αυτά εντοπίστηκαν σε αγορές της Ευρώπης και εμφανίζονται καθημερινά σε δημοπρασίες.
Η μεγαλύτερες ίσως καταστροφές παρατηρούνται στις εκκλησίες του κατεχόμενου τμήματος του νησιού. Κάποια εκκλησιαστικά κτίρια καταστράφηκαν εξ ολοκλήρου, άλλα βανδαλίστηκαν, ενώ κάποια χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα ως στάβλοι, τζαμιά ή ως στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Μετά την εισβολή κάθε νόμιμη αρχαιολογική έρευνα σταμάτησε στα υπό κατοχή εδάφη όπου τόσο το Τμήμα Αρχαιοτήτων όσο και διάφορες ξένες αποστολές διενεργούσαν ανασκαφές. Μετά τα γεγονότα του 1974 οι ξένες αποστολές έδειξαν την αλληλεγγύη τους στο Κυπριακό κράτος αφού απέρριψαν την πρόσκληση της Άγκυρας για συνέχιση των ανασκαφών στα υπό κατοχή εδάφη. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων αναγνωρίζοντας την αλληλεγγύη αυτή, παραχώρησε στις ξένες αποστολές νέες θέσεις για ανασκαφή στις ελεύθερες περιοχές.
Το Τμήμα Αρχαιοτήτων παρακολουθεί συνεχώς τη διεθνή αγορά αρχαιοτήτων στοχεύοντας στον εντοπισμό και επαναπατρισμό των κυπριακών αρχαιοτήτων που πωλούνται σε δημοπρασίες στο εξωτερικό. Στο δύσκολο αυτό έργο του Τμήματος Αρχαιοτήτων συμπαραστέκονται διευθυντές μουσείων του εξωτερικού.
Η διάσωση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου αλλά και κάθε χώρας αφορά τη διεθνή κοινότητα η οποία και έχει τοποθετηθεί μέσω ρητών συμβατικών διατάξεων που δεσμεύουν τα κράτη και αποσκοπούν στη διαφύλαξη και τη διάσωση της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Διεθνή κείμενα δεσμευτικά για τα κράτη:
1. Σύμβαση της Χάγης, 14 Μαρτίου 1954, «για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών σε περίπτωση ενόπλου συρράξεως». Η Σύμβαση συνοδεύεται από έναν εκτελεστικό Κανονισμό και ένα Πρωτόκολλο που αποβλέπουν στην τεχνική πραγμάτωσή της.
2. Η Σύσταση της Γενικής Συνδιάσκεψης της UNESCO, 19 Νοεμβρίου 1964, «για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν με σκοπό να εμποδιστεί η εξαγωγή, εισαγωγή και μεταβίβαση των παράνομα κτηθέντων πολιτιστικών αγαθών».
3. Η Ευρωπαϊκή Σύμβαση «για την προστασία της αρχαιολογικής κληρονομιάς» που υιοθετήθηκε στο Λονδίνο στις 6 Μαΐου 1969 από τα μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης.
4. Σύμβαση της 14ης Νοεμβρίου 1970, η οποία συνάφθηκε υπό την αιγίδα της UNESCO «για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν ώστε να εμποδιστεί η εξαγωγή, εισαγωγή και μεταβίβαση των παράνομα κτηθέντων πολιτιστικών αγαθών».
5. Η Διεθνής Σύμβαση του Παρισιού της 16ης Νοεμβρίου 1972 «για την προστασία της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς».
Σχετική Βιβλιογραφία:
1. Jansen, M., 2005, War and Cultural Heritage: Cyprus after the 1974 Turkish Invasion, Minnesota Mediterranean and Eastern European Monographs XIV, University of Minnesota.
2. Cyprus Law Tribune, 1991, Kanakaria Mosaics- The Trial.
3. Press and Information Office, Flagellum Dei: The Destruction of the Cultural Heritage in the Turkish Occupied Part of Cyprus. PIO. Nicosia.
4. Eπιτροπή για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κύπρου,1999. Κύπρος: Η Λεηλασία ενός Πολιτισμού. Βουλή των Ελλήνων.
5. Δημαρχείο Λύσης. Σύληση και Διάσωση Βυζαντινής Κληρονομιάς. Η Περίπτωση του Αγίου Ευφημιανού Λύσης. Συνεργατικό Ταμιευτήριο Λύσης.
6. Δημοσθένους, Δ. 2005. Εκκλησίες της Κατεχόμενης Κύπρου. Κέντρο Μελετών της Ιεράς Μονής Κύκκου, Λευκωσία.