Η Φιλοσοφία του λαγού

24grammata.com-άποψη

Η Φιλοσοφία του λαγού

γράφει  ο Μανώλης Δημελλάς

Διαβάστε όλη την εργογραφία του Μανώλη Δημελλά  στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ποιος δεν έχει δει την ταινία “Εχθρός προ των πυλών” με τον Jude Law;

Την ιστορία του αληθινού σουπερ-ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης, του Vasili Zaitzev (1915-1991).

Ο Σνάϊπερ αυτός σκότωσε 225 στρατιώτες και αξιωματικούς της Βέρμαχτ, μέσα σε 37 ημέρες. Από 10 Νοεμβρίου μέχρι 17 Δεκεμβρίου 1942, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Στάλινγκραντ, από αυτούς οι 11 ήταν εκπαιδευμένοι Γερμανοί ελεύθεροι σκοπευτές, που προσπαθούσαν να τον ξεπαστρέψουν.

Γνωρίζεται όμως τη σημαίνει Zaitzev στα Ρωσικά; μα πρόκειται για τον Λαγό!

Υπάρχει λοιπόν ένας λαγός-λιοντάρι, όπως κάπου αλλού υπάρχει και λαγός-Θεός. Μα όταν λέμε λαγός, δεν μας θυμίζει εκείνον τον δειλό που όλο ξεγλιστράει; ή μήπως το παμπόνηρο cartoon με τις αφτάρες του, τον bugs banny;

Αυτές τις τόσο μπερδεμένες και αντιφατικές έννοιες που δίνουμε στο γλυκό θηλαστικό, αλλά και η λογοτεχνική υπόσταση του ζώου έγιναν διεθνές συνέδριο!

Μόλις πριν από λίγες μέρες Λαγόφιλοι και Λαγομελετητές, ιστορικοί, ιστορικοί της τέχνης, κριτικοί λογοτεχνίας, λαογράφοι, ειδικοί στην πολιτιστική ανθρωπολογία, τη μυθολογία, και γλωσσολόγοι, όλοι μαζεύτηκαν στο Ρωσικό ινστιτούτο λογοτεχνίας. Στο σπίτι του Πούσκιν, στην Αγία Πετρούπολη με θέμα την “φιλοσοφία του Λαγού”!

Με συμμετοχές από Ρωσία, Ουκρανία, Ισραήλ, Γαλλία, Λετονία και τη Βουλγαρία, παρουσιάστηκαν γύρω από αυτό το θέμα περισσότερες από 50 μελέτες.

Ίσως να μην είναι πολύ σωστό, όμως θα ξεκινήσω να περιγράφω τις εργασίες που αναπτύχθηκαν στη “φιλοσοφία του λαγού” με το δικό μας, το Ελληνικό θέμα που παρουσιάστηκε στο μουσείο Πούσκιν.

Η παροιμία της Καρπάθου ήταν το θέμα του Dmitri Afinogenov (IWI RAS, MSU). Πρόκειται για την αρχαία παροιμία: “Ο Καρπάθιος τον λαγώ”, και μάλιστα αναφέρθηκε ότι υπάρχει μια περίπου αντίστοιχη στη Ρωσική παράδοση που λέει “bought Baba porosa”.

Σύμφωνα με τον Καρπάθιο λαογράφο Μηνά Αλεξιάδη, οι κάτοικοι του νησιού εισήγαγαν λαγούς, προφανώς, επειδή δεν ενδημούσαν στη Κάρπαθο. Τον παροιμιόμυθο γνώριζε και ο Αριστοτέλης, και σήμαινε περίπου ότι λέμε σήμερα “πήγε για μαλί και βγήκε κουρεμένος”.

Ο Dmitri Afinogenov αναφέρεται στον Ευστάθιο Θεσσαλονίκης, τον Βυζαντινό συγγραφέα του XII αιώνα. Στα σχόλια για το έργο του Ομήρου αναφέρεται στους κατοίκους δύο άλλων ελληνικών νησιών, της Αστυπάλαιας και της Ανάφης. Ένας κάτοικος της Αστυπάλαιας έφερε στην Ανάφη λίγες πέρδικες, αυτές γρήγορα αναπαρήχθηκαν και πολλαπλασιάστηκαν.

Στη συνέχεια οι κάτοικοι της Ανάφης μετέφεραν στην Αστυπάλαια ένα ζευγάρι κουνελιών, και αυτά, πολύ σύντομα πολλαπλασιάστηκαν, και μόνο η κορυφαία του μαντείου των Δελφών, έδωσε τη λύση. Να αναπαράγουν τα σκυλιά και να οργανώσουν το κυνήγι, έτσι σώθηκε η Αστυπάλαια από την ολοκληρωτική καταστροφή. Κάπως έτσι αποδίδεται και η παροιμία της Καρπάθου.

Ο επικεφαλής του ινστιτούτου ερευνών της Ρωσικής λογοτεχνίας Konstantin Bogdanov, παρουσίασε την έκθεση “Η ηθική στην πανίδα. Κλασικοί της ρωσικής λογοτεχνίας και λαγοί της Ρωσίας “ χρησιμοποίησε ποιήματα και μεταφράσεις γαλλικών μύθων από τον ποιητή Derzhavin, και πολλές σκηνές κυνηγιού, όπως γράφτηκαν στη Ρωσική πεζογραφία του ΧΙΧ αιώνα.

Ο Kirill Zubkov ( πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης the RAS Institute of Russian literature) προετοίμασε θέμα πουήταν αφιερωμένο στη χρήση εικόνων του λαγού, στη ρωσική λογοτεχνία από τη δεκαετία 1860 και μετά, με ιδιαίτερο βάρος στα δημοσιογραφικά έντυπα.

Ενώ η Elena Kuranda (Αγία Πετρούπολη) μελέτησετους λαγούς, στην ποίηση του Igor Severyanin (1887-1941).
Τα φυλλάδια που κυκλοφορούσαν στην Αγγλία τον 15ο και 16ο αιώνα και περιγράφουν κόλπα απατεώνων, ήταν η πρωτότυπη εργασία του Vladimir Makarov (Καζάν-Βόλγας, Federal University).Τα έντυπα αυτά παρουσίασαν την αργκό του ποινικού κόσμου, και υποτίθεται ότι θα εξασφάλιζαν τον αναγνώστη από παγίδες και κακοτοπιές, από τους εγκληματίες. Αυτά τα “fishers rabbits” περιλαμβάνουν ζωγραφιές ενός κουνελιού που τελικά δεν πέφτει θύμα στους επίδοξους απατεώνες.

Η Dina Magomedov (RSUH, Imli RAS) ανέλυσε τα ποίηματα του σπουδαίου Ρώσου συμβολιστή Alexander Blok “Bunny” (1820-1921).

Προσεγγίζεται η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής στην αλληλογραφία του με τη σύζυγό του, όπου, μεταξύ άλλων, η Lyubov Dmitrievna, ονομαζόταν λαγός. Ο ποιητής δημιούργησε μια κρυφή επικοινωνία, που κατανοούσε μονάχα εκείνη.

Η έκθεση τηςValentina Lusini και του Alexander Krat (ΔΛΠ Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, Ane) προσέγγισε τους λαγούς και τα κουνέλια από την άποψη της γλωσσολογίας. Την ύπαρξη πολλών και διαφορετικών λεξιλογικών αναλύσεων σε διαφορετικές γλώσσες, για τον προσδιορισμό των ζώων.

Η Ivan Derzhanski (Σόφια, Ινστιτούτο Μαθηματικών και Πληροφορικής, BAS) και η Elana Sirok (εθνικό Πανεπιστήμιο Κιέβου) πραγματοποίησαν σύγκριση στους λαγούς στη βουλγαρική και την ουκρανική γλώσσα στα επίπεδα του λεξιλογίου, το σχηματισμό των λέξεων αναγνώρισης και της φρασεολογίας.
Σε πολλούς πολιτισμούς του κόσμου ο λαγός ενεργεί σαν απατεώνας, θεωρείτε ένα ύπουλο και πονηρό πλάσμα. Η Daria Mishchenko (RAS, LLACAN CNRS) περιγράφει τα παραμύθια για την πονηριά του λαγού των λαών Mande που ζουν στη Δυτική Αφρική.

Η παρουσίαση του Dmitri Doronina (IEA RAS) ήταν αφιερωμένη στο λαγό κατά τη μυθολογία των τουρκικών νομάδων των Αλτάι (ομοσπονδιακό κράτος υποκείμενο της Ρωσίας, στα σύνορα του Καζακστάν). Υπάρχει μάλιστα ένα κουνέλι που εμφανίζεται σαν το γιο (ή κόρη) της ουράνιας θεότητας Olgina, αλλά και ως σύμβολο του είδους των Αλτάι. Και το δέρμα ή μια εικόνα του λαγού διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις σαμανικές τελετές τους.

Ειδικά για στο σλαβικό παραδοσιακό πολιτισμό και την Εθνοβοτανική παρουσιάστηκε μια σειρά από μελέτες αφιερωμένες στα φυτά, τα οποία ονομάζονται λαγός. Η έκθεση της Valeria Kolosova (RAS) ονομαζόταν

“Το γρασίδι Κουνέλι στην εθνική βοτανική των Σλάβων».

Ενώ η έκθεση της Alexandra Ippolitova ήταν “Από το Λαγό χόρτο, Suecia capucci” και τον τρόπο που μπορούμε να ξεχωρίσουμε τα πράσινα κουνέλια στη φύση (με σχετικά υλικά από ρωσικά χειρόγραφα βοτανολόγων), και οι Kirill Hugin και Ekaterina Hudina (RSUH, RGADΑ, Timiryazev) περιγράφεται η περίπτωση της θεραπείας του βογιάρου BI Morozov, το 1661, με φάρμακο από το “πόδι του κουνελιού”.

Η έκθεση της Nina Osipova (Μόσχα Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Σπουδών) “ο Λαγός εναντίον του κουνελιού: μια τυπολογία των μοντέλων στον πολιτισμό”. Μελέτησε τη χρήση των εικόνων, Λαγών και Κουνελιών, από την μεσαιωνική ζωγραφική στη σύγχρονη τέχνη, και έφτασε μέχρι την γούνινη υποκουλτούρα.

Η Elena Lazareva (GII) μελέτησε και παρουσίασε το έργο του Γερμανού παιδαγωγού καλλιτέχνη Joseph Beuys (1921-1986). Να σημειώσουμε τη performance του δημιουργού “wie man toten Hasen die Bilder erklart”( Πως εξηγούμε τις εικόνες σε έναν νεκρό λαγό 26/11/1965).

Η Svetlana Kolmogorov (Σόφια, Βουλγαρία) μίλησε για τη μοντέρνα εμφάνιση ενός λαγού δολοφόνου, που μπορούμε να παρακολουθήσουμε στις ταινίες “Night of the Lepus”, “Peter Rottentail” κ.α. Πρόκειται για cult ταινίες τρόμου, με πρωταγωνιστές αιμοδιψή κουνέλια!

Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν όρια για την υπόθεση του λαγού, στη φιλοσοφία και τη τέχνη. Υπάρχει, κρύβεται σε συμβολισμούς, μέσα σε κάθε βήμα της ζωή μας.

Από τον ποιητή Μίλτο Σαχτούρη και τους “τρελούς λαγούς του”, στα δημοτικά τραγούδια και τις παροιμίες, κι από εκεί στον τραγουδιστή Σταμάτη Γονίδη, και στον δικό του “ιπτάμενο λαγό”, το βιβλίο του.

Κινέζικα ωροσκόπια, ονειροκρίτες, σοκολατένια αυγά, βιβλία για παιδιά τετράδια, ψυχαναλυτικές σημειώσεις. Δεκάδες μεταφορές όλες γεμάτα από άτακτα χαρωπά λαγουδάκια, αυτά όμως είναι κατασκευασμένα για τα ανθρώπινα μυαλά!

Στη πεζή ζωή μας δεν τρυπώνουν σε μαγικά καπέλα και είναι ακόμη πιο απίθανο να νιώσουμε αυτά τα πλάσματα όταν ερωτοτροπούν ή όταν παλεύουν να στρώσουν το γιατάκι τους και να επιβιώσουν.

Φτάνουν τα φώτα ενός αυτοκινήτου για να σκοτώσουν ένα αληθινό μικρό Zaitzev. Και τότε ο λαγός θα γίνει ένα κοφτό δεν βαριέσαι, και εμείς, μεσ΄τη νυχτιά, θα ψάχνουμε κρεμμύδια για το στιφάδο…

 

Ζωγραφικός πίνακας: Jean-Baptiste Oudry – Natura Morta Con Lepre E Cosciotto Di Agnello – 1742