Κάρολος Τσίζεκ

24grammata.com/ιστορία της Λογοτεχνίας

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Η ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ ΤΣΙΖΕΚ
Ο Κάρολος Τσίζεκ κατέληξε πριν λίγες μέρες. Πλήρης ημερών, αποχώρησε προς τη λιμνοθάλασσα της γεωργικής σχολής. Κρατώντας ευθύ τον τρόπο του, τον τόσο αξιοπρεπή, καθώς ο μουσικός τόνος στα βαθιά και αγαπημένα τραγούδια που αποκτούν βαθμιαία, μες στα χρόνια την έννοια και την αισθητική των αξιών. Ο Κάρολος Τσίζεκ, αισθητικός, ποιητής, Έλληνας, λόγω αγωγής, καθώς φαίνεται και επισημαίνει εύστοχα ο Νίκος Εγγονόπουλος.
Γεννήθηκε στην ιταλική πόλη Μπρέσια, από Τσέχους γονείς. Η παιδική του ηλικία διαδραματίζεται στην πολυσυλλεκτική Θεσσαλονίκη. Την πόλη που κάποτε υπήρξε, την ευλογημένη σαρκοφάγο του Γιώργου Ιωάννου. Οι μεταβολές στην όψη και το σφυγμό της πόλης, θα συμβούν ενώπιον του Τσίζεκ. Η Διαγώνιος του ερωτικού Ντίνου Χριστιανόπουλου, θα αποτελέσει το χώρο άσκησης των αισθητικών σπουδών του. Σπουδαίες χαράξεις και σχέδια κοσμούν τα εξώφυλλα του θρυλικού περιοδικού. Σήμερα, καθώς ο ίδιος εντάσσεται στην ιστορική μνήμη, αυτές οι δημιουργίες θα ανακτήσουν με βεβαιότητα την αξία που τους αναλογεί, συνθέτοντας ένα δείγμα της εικαστικής μοναδικότητας με την οποία ο Τσίζεκ προικίζει τη Διαγώνιο και τη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη. Γνήσιος και ακέραιος, καθώς η πνευματική νύμφη της βαλκανικής χερσονήσου, διακοσμεί την τέχνη του, υπακούοντας στις απαιτήσεις μιας δημιουργίας γνήσιας που παραπέμπει σ΄ένα ελεύθερο περιεχόμενο, δίχως να το αποκαλύπτει. Ο Κάρολος Τσίζεκ χρειάστηκε να χαθεί μαζί με την παλιά Θεσσαλονίκη, για να κατορθώσουμε, εμείς οι ύστεροι να στραφούμε με σεβασμό και σιωπή στη συνεχή και συνεπή εργογραφία του.
Η λιμνοθάλασσα της γεωργικής σχολής και άλλες αφηγήσεις, επισημαίνει ο Αλέξης Ζήρας στο επίμετρο του σεμνού, εγχειριδίου ζωής, συγγράφεται από έναν δημιουργό, θιασώτη της ρευστότητας με την οποία περιπλέκεται η ύπαρξη, η ταυτότητα και η μοίρα μας. Ο Τσίζεκ ενσαρκώνει μια ταυτότητα πολιτική, κοσμοθεωρητική, αισθητική, ηθική. Η βελούδινη επανάσταση, το αυτοβιογραφικό, πολιτικό κείμενο του βιβλίου επιβεβαιώνει πως ο δημιουργός του, δεν εντάσσεται στα συνήθη στεγανά της ιστορίας. Η προσέγγισή του κρίνεται ανθρωπολογική. Ίσως γιατί η ιστορία εκδηλώνεται σαν σύμπτωμα, έξω και πέρα από τις τοποθετήσεις. Η ιστορία δεν θέλει μάτια για να υπάρξει , εξελίσσεται δίχως τους θεατές της. Ο Κάρολος Τσίζεκ κυμαίνεται σ΄όλο το εύρος του βίου του. Ενός βίου που είναι ταυτόχρονα η άγραφη ιστορία της Θεσσαλονίκης, της επανάστασης και της ήττας, της ίδιας εκείνης έκβασης που τόσο εστοίχισε στους πληθυσμούς και τις ατομικότητες. Ο Κάρολος Τσίζεκ ήμερος, με τη στάση εκείνου που σοφά αποδέχεται την εποχή και τη μοίρα της, εκτείνεται από το παρελθόν  ως τη νεότητά του και το παρόν. Την ευκαιρία για την εκτίμηση. Μ΄όλο το θάρρος ενός γνήσιου της τέχνης ανθρώπου, ο Τσίζεκ τινάζεται στο παρελθόν. Μα το πράττει με τη χαρά και τους χρωματισμούς τους πιο ζωντανούς. Είναι ένας χαρταετός ο Τσίζεκ, δεν είναι φαντασία, είναι παλιά και γνήσια και ελεύθερη ψυχή. Κρίνοντας με ήθος τις επαναστάσεις και τις σοσιαλιστικές διαψεύσεις της γενέτειράς του διαπράττει μια διαυγή εκτίμηση των γεγονότων και των εντάσεων που οδήγησαν την Ευρώπη στ΄αδιέξοδο και τα σημερινά, πολυφωνικά χαρακτηριστικά της. Με την αγάπη για την κοιτίδα του, ο Τσίζεκ διατυπώνει μια ειλικρινή κριτική για την τσέχικη, πολιτική πραγματικότητα. Η οικογενειακή μαρτυρία του, αναπαριστά με ψυχραιμία και δικαιοσύνη τη θηριωδία ενός οράματος. Τον εθνικό αυτισμό, εκείνον τον ίδιο που στερεί από τον ίδιο και το γένος του την επιστροφή στην πατρίδα και αλλοιώνει για πάντα τον γνήσιο και κινητήριο πατριωτισμό. Σήκωναν μόνο (και πάλι στην καλύτερη περίπτωση) τα τεντωμένα μπράτσα του προς τα πίσω, σαν κουρασμένες φτερούγες, μ΄ένα ανεπαίσθητο σκύψιμο του κορμιού, που έμοιαζε να σημαίνει «Συγνώμη, αλλά έχουμε δουλειά.» Με τούτο τον αναπαραστικό τρόπο  καταγράφει ο Τσίζεκ τον πολιτικό και εθνικό αποκλεισμό, το βασικό εκείνο σύμπτωμα των χαμένων πατρίδων.
Με τόλμη ο Τσίζεκ θέτει κορυφαία ερωτήματα. Με τόλμη παρακολουθεί την ξοδεμένη ζωή του θείου Τσάις και με την ίδια, κινητήρια ένταση, καταδικάζει τα σοσιαλιστικά ιδεώδη, τα οποία με τον άκρατο ρεαλισμό τους εκδίωξαν με λύσσα θεσμούς, όπως η Εκκλησία, η θρησκεία, ο κλήρος, οι πιστοί, οι παμπάλαιες, λαϊκές παραδόσεις. Με ψυχραιμία, μέσα από τα βιώματά του, ο Τσίζεκ αποδέχεται με σεβασμό την «αθρησκεία», μα και τη μεταφυσική εκείνη ανάγκη του προσώπου για το επέκεινα της ψυχής. Τέτοια είναι η ανθρώπινη δικαιοσύνη του Καρόλου Τσίζεκ, τέτοια η ελευθερία του ήθους του.  Διαυγής, χωμάτινη και με κατανόηση. Με μια συναίσθηση παρόμοια με εκείνη του Έσσε που εύγλωττα παραδέχεται πως έζησε δίχως θρησκεία, μα δεν έζησε δίχως Θεό. Ετούτος ο κόσμος υποννοεί ο Τσίζεκ είναι γεμάτος απ΄όρισμούς και επίκτητες ιδιότητες, ονόματα, Θεούς και ακρωτηριασμένες ιστορίες.
Ο Κάρολος Τσίζεκ σπουδάζει την τέχνη πλάι στον αμίμητο Ν. Γ. Πεντζίκη. Στο σφυγμό το δικό του, τον ελεύθερο και τον μυστικιστικό, μια άλλη, ανθρωπινότερη αναπαράσταση της βυζαντινής κοινωνίας, το περιεχόμενο της ορθοδοξίας λαμβάνει χώρα. Έτσι λοιπόν καίγονται οι ιδεαλιστές και οι ρεαλισμοί και χιμαιρικό, αδικαίωτο το πρόσωπο του βίου μας. Ο Πεντζίκης διδάσκει στον Κάρολο Τσίζεκ τη θρησκεία των ανθρώπων, το δίκαιο και μοναδικό εκείνο αίσθημα που κρύβεται μες στην επιθυμία και το πνεύμα της ύπαρξης. Ο Πεντζίκης στάθηκε κεφάλαιο σημαντικό για την ουσιώδη, καλλιτεχνική και πνευματική συνειδητοποίηση του Τσίζεκ. Στην τέχνη του η κόλαση και ο παράδεισος καταρρέουν , καθώς σ΄εκείνη τη φαντασμαγορία του Γάσεκ και το «Μενεξεδί Αστροπελέκι» του 1596, όταν το θαύμα συμβαίνει δίχως Θεό, με τη χάρη της φύσης και άλλες τυχαιότητες. Ο Κάρολος Τσίζεκ είναι χριστιανός στο ήθος διότι η ατομικότητά του επιβάλλει να μας πλησιάζει πάντα με το βήμα  των αγγέλων. Πάντα με το λεύτερο ένδυμα του κυνηγού, γέρο Ουίτμαν, πάντα με την ευρύτητα μιας συνολικής εμπειρίας, μες στην οποία καμιά στιγμή και καμιά ιδιότητα δεν καταργούνται.
Οι εικαστικές δημιουργίες, οι μεταφράσεις, το εν γένει έργο του Καρόλου Τσίζεκ, είναι βέβαιο πως θ΄αποτελέσουν στο μέλλον αντικείμενο μελέτης και αισθητικής προσέγγισης ενός γνήσιου και ανόθευτου ανθρώπου. Ανόθευτου από δόγματα, θρησκείες και πολιτικές.
Αρέσει καθώς  χάνεται μες στα έλη της Θεσσαλονίκης, στη σημερινή περιοχή του αεροδρομίου. Με τ΄άφθονα μπεκατσίνια, τα ορτύκια, τ΄αποδημητικά πουλιά που προσθαλασσώνονται στις εξωφρενικές μεταβάσεις τους, τ΄άλλα, τ΄αστικά θηράματα.
Η εικόνα του Καρόλου Τσίζεκ, καθώς θα μακραίνει , καθώς θα λησμονεί το ανθρώπινό της σχήμα,θ΄αποκαλύπτει ταυτόχρονα την αξία του, θα τη βαθαίνει. Θα διδασκόμαστε έτσι μ΄ άλλους τρόπους. Εσωτερικούς. Εντός των πόλεων και της εθνικής, λαϊκής ιστορίας.