Μικρές Κυκλάδες

Μικρές Κυκλάδες

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός, έχει, ήδη, δημοσιευτεί στο περιοδικό  yachts motor and sailing και στο περ. Σκάφος

Μεταξύ Νάξου και Αμοργού βρίσκεται η άγνωστη Ελλάδα της άγονης γραμμής. Μία πολυνησία κατοικημένων και ακατοίκητων νησιών που ονομάστηκε «Μικρές Κυκλάδες». Πρόκειται για  τη Δονούσα, τα Κουφονήσια, τη Σχοινούσα, την Ηρακλειά, που είναι τα πιο γνωστά κατοικημένα νησιά αυτού του συμπλέγματος, ενώ το πιο σημαντικό νησί της αρχαιότητας, η Κέρος, σήμερα είναι ακατοίκητο. Και ενώ για όλα τα κυκλαδονήσια θα μπορούσες να πεις ότι στη θάλασσα που όργωναν κουρσάροι, σέρνονται τώρα τα πλοία της γραμμής, στις Μικρές Κυκλάδες τα πλοία της γραμμής δεν φτάνουν πάντα. Εδώ ισχύει πως «αν το επιτρέψουν τα μποφόρια, στην εβδομάδα δυο βαπόρια». Εδώ αποδεικνύεται ότι «υπάρχει μια άλλη  Ελλάδα, αλλά δεν τη θέλουμε» (για να παραφράσω κάποιο “φτηνό”  προεκλογικό σύνθημα άλλων εποχών).
Αν έχετε το σκάφος, γιατί αγαπάτε την πεντακάθαρη θάλασσα, την περιπέτεια, την εξερεύνηση, γιατί σας αρέσει να ησυχάζετε με τους αγαπημένους σας ή με τον εαυτό σας , αν έχετε το σκάφος για να βλέπετε τον κόσμο και όχι για να σας βλέπει ο κόσμος τότε οι Μικρές Κυκλάδες σας περιμένουν

Δονούσα (37005΄58Ν-25047΄47Ε)

Η Δονούσα είναι το βορειότερο νησί των Μικρών Κυκλάδων. Απέχει 14νμ από την Αμοργό και 8νμ από τη Νάξο. Έχει επιφάνεια 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 160 μόνιμους κατοίκους. Κάποτε αποτελούσε την παραμεθόριο του Ελληνικού Κράτους (μέχρι το 1946 ήταν το σύνορο της Ελληνικής επικράτειας). Για να καταλάβετε την εγκατάλειψη της άγονης γραμμής, σε παλαιότερες εποχές, αρκεί να αναλογιστείτε ότι οι κάτοικοι της Δονούσας έμαθαν την έκδιωξη του Όθωνα, 14 χρόνια αργότερα, όταν επισκέφτηκε το νησί ο επόμενος Βασιλιάς,ο Γεώργιος Α.
Το νησί στην αρχαιότητα ονομαζόταν Δόνουσα ή Δονουσία . Ο Βιργίλιος το αποκαλεί «viridem», ενώ μετέπειτα ονομάζεται Ντενούσα ή Στενόζα ή Σπινόζα.Το νησί κατοικείται από την προϊστορική εποχή. Ο μύθος αναφέρει ότι στη Δονούσα ο Διόνυσος έκρυψε την Αριάδνη για να μη τη βρει ο Θησέας. Κατά τη Ρωμαϊκή εποχή ήταν τόπος εξορίας, ενώ τον  Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε ως λημέρι των πειρατών. Εκτός από το Διόνυσο και τους πειρατές φαίνεται ότι τη Δονούσα χρησιμοποίησαν ως κρυψώνα και οι Γερμανοί. Εκει κατέπλευσε, το 1914,  το περίφημο γερμανικό καταδρομικό «Γκαίμπεν»  (SMS Goeben), που καταδιωκόταν από τον Αγγλικό στόλο. Το καταδρομικό είχε ξεμείνει από κάρβουνο και κρυβόταν από τους Άγγλους στα λιμανάκια της Δονούσας. Η ανθράκευση (προμήθεια καρβούνου) θα γίνει, τελικά,  με προσωπική εντολή (και βαρύτατη γκάφα) του ίδιου του Βενιζέλου. Τελικά, οι Γερμανοί θα ξεφύγουν από τους Άγγλους και το Γκαίμπεν θα ενταχθεί στον Τουρκικό στόλο (θα μετανομαστεί σε Γιαβούζ και θα αποτελέσει τη ναυαρχίδα του Τουρκικού στόλου). Για δεκαετίες θα είναι ο εφιάλτης του ελληνικού στόλου, ενώ ο Αγγλος Ναύαρχος, που δεν κατάφερε να το βυθίσει θα τιμωρηθεί. Αντίθετα, οι δικοί μας, που, κατά λάθος, θα βοηθήσουν τους Τούρκους, θα δώσουν κάποιες αόριστες δικαιολογίες και …ούτε γάτα ούτε ζημιά. Βλέπετε στη χώρα μας δεν τιμωρείτε ποτέ κανείς.
Το νησί περιβάλλεται από πολλούς σκοπέλους, αλλά έχει «καθαρό» δίαυλο από την πλευρά των Μακαριών νήσων. Οι πλόες τη νύχτα είναι επικίνδυνοι και απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή
Τριγύρω από τη Δονούσα βρίσκονται οι ακατοίκητες νησίδες Μακαρες (Μεγάλο νησί, Αγία Παρασκευή, Στρογγυλή), Σκουλονήσι, Μοσχονάς.

Κουφονήσια (36055΄56Ν-25036΄00Ε)

Το Κάτω και το Πάνω Κουφονήσι αποτελούν το σύμπλεγμα που ονομάζουμε Κουφονήσια. Το Κάτω Κουφονήσι (ή Κάτω Νησί) είναι, ουσιαστικά, ακατοίκητο (υπάρχουν μόνο ελάχιστες παραθεριστικές κατοικίες). Αντίθετα, το πάνω Κουφονήσι (ή απλά Κουφονήσι) είναι το πιο πυκνοκατοικημένο νησί των Κυκλάδων με πληθυσμό 366 κατοίκους και έκταση 3,3 τ.χλμ. Διαθέτει το μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο (αναλογικά με τον πληθυσμό του νησιού). Υπάρχουν πολλές εκδοχές για το όνομα του νησιού. Ορισμένοι θεωρούν ότι προέρχεται από την αρχαία ονομασία «Κουφός Λιμήν», δηλαδή απάνεμο λιμάνι. Αντίθετα, ο Μάνεσης υποστηρίζει ότι ονομάστηκαν Κουφονήσια λόγω των πολλών σπηλιών, δίχως συμπαγή βράχο (κουφός: κενός).

Σχοινούσα (36052΄13Ν-25031΄57Ε)

Το νησί έχει έκταση 8,5 τ.μ και πληθυσμό 120 κατοίκων. Παλαιότερες ονομασίες του νησιού ήταν Εχινούσα και Πανιδιά. Το όνομα σχοινούσα, πιθανώς, να οφείλεται στο θάμνο σχινο, που αφθονεί στο νησί. Κατ΄ άλλους, ίσως, να οφείλει το όνομα του στον Ενετό άρχοντα Σχινόζα
Το λιμάνι του νησιού είναι το Μερσίνι που θεωρείται ένα από τα καλύτερα καταφύγια μικρών σκαφών σε όλο το Αιγαίο

Ηράκλεια (36050΄27Ν-25036΄00Ε)

Αποκαλείται και Ηρακλειά ή Ρακλειά ή Αρακλειά, παλιότερα ήταν γνωστή και ως Άγιος Γεώργιος ή Αη Γιώργης.
Απέχει 18 νμ από τη Χώρα της Νάξου και 19νμ από τα Κατάπολα της Αμοργού. Εχει έκταση 17,79 τ.χλμ.και πληθυσμό 151 κατοίκων. Κατοικείται από την αρχαιότητα, αλλά λατρεύτηκε από του πειρατές όσο κανένα άλλο νησί. Στην Ηρακλειά βρίσκεται και το πιο μεγάλο σπήλαιο των Κυκλάδων. Ο διάκοσμος του από σταλακτίτες και σταλαγμίτες θεωρείται ότι είναι από τα πιο αξιόλογα του Ελληνικού χώρου
Στα Ανατολικά βρίσκεται η νησίδα Βενέτικο και Νοτιοδυτικά ο Μικρός και Μεγάλος Αβελάς

Κέρος (36053΄49Ν-25040΄45Ε)

Κάθε φορά που αναφέρεστε στον Κυκλαδικό πολιτισμό, ουσιαστικά αναφέρεστε στην Κέρο, το σημαντικότερο κέντρο του Κυκλαδικού πολιτισμού. Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Κέρεια ή Κέρια. Εδώ βρέθηκαν τα φημισμένα ειδώλια: «ο αρπιστής», «ο αυλητής» και πολλά άλλα. Από τον καθηγητή κ. Ντούμα, θεωρείται το ιερό νησί των Κυκλάδων, η πύλη του κάτω Κόσμου. Μεγάλη συζήτηση έχει γίνει για το θυσαυρό της Κέρου, το οποίο, αφού τον κατέκλεψαν διάφοροι αρχαιοκάπηλοι, σήμερα έχει επαναπατριστεί και εκτίθεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα. Σήμερα το νησί είναι ακατοίκητο.