Οδοιπορικό στη Μοζαμβίκη (11): avanti popolo – bandiera rossa…

   24grammata.com/ οδοιπορικό στη Μοζαμβίκη
Οι συνεργάτες του 24grammata.com, Μανώλης Δημελλάς και Καλλιόπη Μαλλόφτη, επισκέφτηκαν  (από 14/ 02 / 2014) τη Μοζαμβίκη για επαγγελματικούς λόγους και μας ενημέρωσαν   για την κατάσταση των Ελλήνων στη Μοζαμβίκη, την καθημερινότητα των Αφρικανών καθώς και  τον Πολιτισμό τους .

Αποκλειστικά στo 24grammata.com

Διαβάστε όλα τα άρθρα του 24grammata.com για το οδοιπορικό στη Μοζαμβίκη εδώ

Δέκατη κατάθεση του οδοιπορικού

γράφει ο Μανώλης Δημελλάς. Φωτογραφίες: Καλλιόπη Μαλλόφτη

Διαβάστε όλη την εργογραφία του Μανώλη Δημελλά  στο 24grammata.com κλικ εδώ

  Mosambique diario 11, avanti popolo – bandiera rossa…

Υπάρχει δυτικός που δεν θα ήθελε να μάθει για το κομμουνισμό στη πράξη; να ακούσει από πρώτο χέρι, τι και πως, άλλαξε, εκείνη τη δραματική εποχή, όταν οι Μοζαμβικάνοι, μαζί με την ανεξαρτησία, που πήραν από τους Πορτογάλους, έκαναν κόκκινη την εξουσία και  έδωσαν το γενικό κουμάντο, στους αντάρτες κομμουνιστές, της απελευθερωτικής ένωσης Φρελίμο.
Κάθε φορά, βλέπουμε μια όψη, εκείνη που είναι πιο κοντά στη μικρή, δική μας πραγματικότητα. Έτσι και στην απελευθέρωση της Μοζαμβίκης, ποιον, αλλά και τι, να πρωτοπιστέψεις, αφού όλοι έχουν δίκιο, περιγράφουν την ιστορία τους, ενώ με ατράνταχτα, προσωπικά στοιχεία,  και μέσα από λεπτομερείς περιγραφές, φωτίζουν τις προσωπικές στιγμές που γινήκαν αλήθειες.
Όλοι περιγράφουν μια πανέμορφη πόλη, όταν μιλούν για την εποχή που το Μαπούτο ήταν στα χέρια των αποικιοκρατών. Υπήρξε  λιμάνι καθαρό και τακτοποιημένο, πολλά από τα κτήρια του ήταν σχεδιασμένα από τον Άιφελ και τους συνεργάτες του. Οι περίπου 200.000 κάτοικοι, ήταν κυρίως λευκοί, Πορτογάλοι, και φυσικά Έλληνες μετανάστες.
Δεν είναι τυχαίο ότι αρκετές από τις μεγάλες επιτυχίες του χόλυγουντ, όπως τα “Ματωμένα διαμάντια” και ο “μεταφραστής”, έχουν γυριστεί στο κέντρο αυτής της πόλης, τριγύρω από τον διάσημο σιδηροδρομικό σταθμό και το τελωνείο.
Οι ντόπιοι μαύροι δεν ήταν αποκλεισμένοι, είχαν δυνατότητα να κυκλοφορούν στη πόλη, αλλά τόσο το ντύσιμο, όσο η συμπεριφορά τους θα έπρεπε να είναι σεμνά! Οι περισσότεροι έμεναν σε καλύβες στα τριγύρω δάση και για να φθάσουν στις δουλειές τους, η διαδρομή ήταν πάντα ένας Γολγοθάς.
Οι συγκοινωνίες στη Μοζαμβίκη είναι μια υπόθεση που θυμίζει μεταφορά ληγμένων εμπορευμάτων. Όπου γυρίσει το βλέμμα, συναντά ανθρώπους φορτωμένους σε καρότσες αυτοκινήτων,  μέσα στο λιοπύρι και σε ένα σύννεφο από κουνούπια, προσπαθούν να καταλήξουν στο προορισμό τους. Ακόμη και σήμερα, αποστάσεις δεκαπέντε-είκοσι χιλιομέτρων, είναι πολύ προτιμότερο να γίνουν με τα πόδια, αφού πρέπει να αλλάξουν δύο, ίσως τρία φορτηγά ή στην καλύτερη περίπτωση, τρισάθλια παραφορτωμένα βανάκια με την ελπίδα να φθάσουν, μετά από πολλές ώρες, κάπου κοντά στη δουλειά τους. Έτσι ξεκινά και σήμερα η μέρα του Μοζαμβικάνου που πρέπει να δουλέψει, ωστόσο αρκετοί από τους ντόπιους, όταν μιλούν για τα χούγια και τον χαρακτήτα του λαού τους, λένε κυρίως τους άντρες οκνηρούς, αδιόρθωτους τεμπέληδες.
Οι πρώτοι κανόνες, που όλες οι πλευρές επιβεβαίωσαν, ήταν η δυτική εμφάνιση και συμπεριφορά, που είχαν επιβάλει οι διοικητές Πορτογάλοι στους ιθαγενείς, αν ήθελαν να κυκλοφορούν μέσα στη πρωτεύουσα. Και ενώ τα σχολεία ήταν ανέκαθεν μικτά, περίπου το 90% των ντόπιων, την εποχή των κατακτητών, ήταν αγράμματοι!
Οι Πορτογάλοι δεν ήταν επιθετικοί, όπως οι λευκοί γείτονες στην Νότιο Αφρική, σιωπηλά τακτοποιούσαν τους μαύρους και τους έβαζαν στην άκρη. Είχαν την εξυπνάδα να επιτρέπουν σε μια ντουζίνα, ίσως περισσότερες, από τις φυλές που ζούσαν στη Μοζαμβίκη να κρατούν τις διαφορές τους και τις ξεχωριστές γλώσσες τους. Όσο για τα επίσημα Πορτογαλικά, ήταν εκείνα που ένωναν, όπως και σήμερα, την τεράστια χώρα.
Η επανάσταση των γαρυφάλων στη Λισαβώνα, ουσιαστικά άναψε το πράσινο φως, για την ανεξαρτητοποίηση των αποικιών στην Αφρική, ωστόσο οι ιθαγενείς επαναστάτες, μπορεί να ήταν λιγοστοί, είχαν κάποια εξωτερική βοήθεια και από χρόνια, είχαν ξεκινήσει να ζητούν την απελευθέρωση τους. Η απελευθερωτική ένωση Φρελίμο, ξεκίνησε την ένοπλη δράση, κυρίως στο βορά, από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, όμως όλα άλλαξαν μέσα σε μια νύχτα, δέκα χρόνια μετά, στις 25 Ιούνη του 1975.
Η πλευρά των ντόπιων παρουσιάζει τη Φρελίμο και τον ηγέτη Σαμόρα Μασέλ, σαν τον αδιαφιλονίκητο ηγέτη, ενώ η εικόνα, που δίνουν οι λιγοστοί ξενοί, που παρέμειναν στη πρωτεύουσα της Μοζαμβίκης εκείνα τα δύσκολα χρόνια, μιλούν για τα δάκτυλα του ανατολικού μπλοκ, που έκανε κουμάντο, έδινε κατευθύνσεις και έπαιρνε όλες τις αποφάσεις.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τρείς, ήταν οι Ελληνικές οικογένειες, που παρέμειναν στην πρωτεύουσα Μαπούτο, όλο το διάστημα των δύσκολων χρόνων, 1975 έως 1985.
Ο Γιώργος και η Μαρίνα Τσιχλάκη, με τα τρία τους παιδιά, τον Τέλη, τη Νταλίλα και τη Νίκη, μαζί με τους ηλικιωμένους γονείς τους.
Η οικογένεια του Αντώνη και της Μαρίας Πετρακάκη, με το γιό τους Μανώλη, που ήταν και οι ιδιοκτήτες του διάσημου εστιατορίου costa del sol. Και  η οικογένενεια του Βαγγέλη και Σοφίας Βέλιου, που είχαν το εργοστάσιο με τις καραμέλες και τα ποτά.
Η φαμίλια του Τσιχλάκη, δεν παρέμεινε στο Μαπούτο τυχαία ή από κάποιο λάθος. Πρώτοι οι γονείς του ζευγαριού αποφάσισαν να μην εγκαταλείψουν τις περιουσίες που έφτιαξαν με τόσο αγώνα. Ποτέ μέχρι τότε δεν είχαν σκεφτεί πως έκαναν μια αρπαχτή στη χώρα, αντίθετα έβλεπαν την Μοζαμβίκη σαν πραγματική πατρίδα τους.
Δύο μεγάλες επιχειρήσεις, μια εισαγωγική εταιρία αυτοκινήτων, τη Ρονιλ, που είχε δημιουργήσει ο Αγάπιος Νικολάου, παππούς της Μαρίνας και ένα εργοστάσιο καπνού και παρασκευής τσιγάρων, το μοναδικό από τα πέντε της Μοζαμβίκης, που  δεν ήταν Πορτογαλικών συμφερόντων και το είχε δημιούργησε ο πεθερός της.
Ο Τηλέμαχος Τσιχλάκης έφυγε από τη Μικρά Ασία και βρέθηκε στη Μοζαμβίκη το 1912, περαστικός, αφού εδώ έκανε στάση το βαπόρι, που τον πήγαινε για την Αυστραλία, όμως ερωτεύτηκε και έμεινε στα μισά της διαδρομής.
Στο λιμάνι τον υποδέχτηκαν Έλληνες και του πρότειναν μια βόλτα μέχρι την περιοχή Ινιαμπάνε, 600 χιλιόμετρα βόρεια, που εκείνη την εποχή ήθελαν περίπου μια βδομάδα για να τα διανύσουν!
Το βαπόρι θα έμενε στο λιμάνι του Λουρέτζο Μάρκες περίπου ένα μήνα για ανεφοδιασμό, έτσι ο Τηλέμαχος πήρε την απόφαση που άλλαξε τη ζωή του. Στο Ινιαμπάνε είδε τη γυναίκα που του πήρε τα μυαλά, παντρεύτηκε και ούτε λόγος πια για την Αυστραλία.
Ο άλλος παππούς του ζευγαριού, πατέρας της Μαρίνας Νικολάου, ήταν ο πασίγνωστος Νικόλαος Νικολάου, δεύτερης γενιάς Έλληνας, ένας από τους πρώτους οδηγούς αγωνιστικών αυτοκινήτων της Μοζαμβίκης με δεκάδες νίκες, μετάλλια και πρώτα βραβεία στο ενεργητικό του. Κληρονόμος και ιδιοκτήτης της μεγάλης εισαγωγικής εταιρίας αυτοκινήτων Ρονίλ, που ακόμη και σήμερα είναι στα χέρια της οικογένειας Νικολάου, στην τέταρτης γενιάς Ελληνίδα, κόρη της Μαρίνας, Νταλίλα και διαχειρίζεται την BMW στη χώρα.
Με την αλλαγή των δεδομένων στη Μοζαμβίκη, και ενώ η αναταραχή ήταν μεγάλη, οι ηγέτες της Φρελίμο και μεταξύ αυτών ο μετέπειτα πρωθυπουργός Σισάνο, κάλεσαν τους ξένους επιχειρηματίες και τους παρότρυναν να συνεχίσουν τις δραστηριότητες τους και να μην ανησυχούν για τις μεγάλες αλλαγές, που είχαν ήδη δρομολογηθεί.
Στα χέρια των ξένων θα παρέμεναν δύο κατοικίες, η μόνιμη και μια από τις εξοχικές τους και οι εταιρίες τους, με βασικό όρο ότι θα συνέχιζαν οι ίδιοι, την διοίκηση σε αυτές.
Πριν κλείσει το 1975, βρέθηκαν στο κρατητήριο οι Γιώργος Τσιχλάκης, ιδιοκτήτης και διευθυντής στο εργοστάσιο καπνού και Νίκος Νικολάου, διευθυντής της εισαγωγικής αυτοκινήτων Ρονίλ. Δεν ήταν μονάχα αυτοί, δεκάδες άλλοι ξένοι επιχειρηματίες κατηγορήθηκαν για ύποπτες δράσεις κατά της νέας κυβέρνησης.
Δεν μπορούσαν να κάμουν πίσω, οι ζωές ήταν φτιαγμένες πάνω στη Μοζαμβίκη, παρέμειναν λοιπόν στο Μαπούτο και έζησαν το πέρασμα από την διοίκηση των Πορτογάλων στο Ανατολικό μπλόκ. Σύμφωνα με την Μαρίνα Τσιχλάκη, πίσω από κάθε απόφαση υπήρχε ένας Βούλγαρος, ένας Γιουγκοσλάβος, ένας Αν. Γερμανός ή ένας Ρώσος, που κατεύθηνε τους ντόπιους. Μάλιστα η ίδια θυμάται ότι πίσω από το στρατό ήταν Ρώσοι αξιωματούχοι, ενώ πίσω από το γραφείο μεταναστών οι Ανατολικογερμανοί!
Μάλιστα τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτητοποίησης, κυρίως η πείνα, αλλά και πολλά προβλήματα υγείας, έκαναν την εμφάνιση τους, στους λιγοστούς Έλληνες. Η Μαρίνα δεν ξεχνά τα λιγοστά τρόφιμα και τη μαύρη αγορά του Μαπούτο. Στις αρχές κάθε μήνα μοίραζαν τρόφιμα στον πληθυσμό σύμφωνα με τον αριθμό των μελών που είχε η κάθε οικογένεια, 1/4 λάδι, 1/2 κιλού ζάχαρη, 1/2 κιλού αλεύρι, ένα μισόκιλο σακουλάκι ρύζι, ένα σαπουνάκι. Το δελτίο ήταν μια υπόθεση που κράτησε πέντε χρόνια, όμως όποιος είχε χρήματα έβρισκε τρόπους να αγοράζει κάποια προϊόντα!
Έβρισκαν σχεδόν τα πάντα στη μαύρη αγορά, το κύριο πιάτο των πρώτων χρόνων, όπως θυμάται η Μαρίνα Τσιχλάκη, ήταν τα ψάρια και οι γαρίδες. Χάθηκαν όμως και αυτές από την αγορά και η φήμες ήθελαν να ταξιδεύουν στη Ρωσία, σαν αντάλλαγμα για τα όπλα που χάρισαν στους ντόπιους επαναστάτες!
Οι πρώτες στιγμές της ανεξαρτησίας ήταν πολύ δύσκολες και επικίνδυνες, η καθημερινότητα γεννούσε διαρκώς φόβους, δεν μπορούσες να περπατήσεις δίχως ταυτότητα στους δρόμους. Μάλιστα αν έπιαναν κάποιον δίχως χαρτιά, θα μπορούσε να βρεθεί για καιρό στη φυλακή ή να χαθεί σε ένα “reducation camp”, στη βόρειο Μοζαμβίκη. Τη νύχτα η κατάσταση ήταν πάντα πιο δύσκολη, αν κυκλοφορούσε μια γυναίκα και ήταν μόνη, μπορούσε να κατηγορηθεί ακόμη και για πορνεία!
Τα κατοπινά χρόνια της απελευθερωμένης Μοζαμβίκης, ήταν οι εποχές που προσπαθούσαν να δυναμώσουν το απελευθερωτικό κίνημα, γύρω στο 1980, μοίρασαν και ραδιόφωνα στον κόσμο. Τα γνωστά ραδιοφωνάκια Σιρίκο, μετέφεραν  παντού πληροφορίες και ειδήσεις και έκαναν περισσότερο εύκολη την προπαγάνδα των κυβερνώντων, αφού ο αναλφαβητισμός περιόριζε τον αριθμό των ανθρώπων που διάβαζαν εφημερίδες, έτσι οι ειδήσεις καθυστερούσαν να κυκλοφορήσουν και να κάνουν κύκλο.
Μια μικρή προσωπική ιστορία της Μαρίνας Τσιχλάκη, μπορεί να παρουσιάσει τη δυσκολία των ημερών και να μας εισάγει στην παράλογη κατασκοπεία των ημερών.
Ένα ραγισμένο ξύλινο αγαλματάκι, στάθηκε η αιτία να μπούν στρατιωτικοί με όπλα μέσα στο σπίτι, να το κάνουν άνω κάτω και στο τέλος να βρούν τη τυλιγμένη με κουβέρτες λάμπα και να φύγουν άπραγοι. Κάποιος από εκείνους τους ντόπιους, που βοήθησαν την Μαρίνα να αποθηκεύσει το τυλιγμένο σε κουβέρτες σπασμένο άγαλμα, υποπτεύθηκαν ότι είναι παράνομα όπλα και την κατέδωσαν στην αστυνομία. Εκείνοι με τη σειρά τους, έκαναν άνω κάτω όλο το σπίτι, έσκισαν κουρτίνες καιέσκισαν κρεβάτια και μόνο όταν βεβαιώθηκαν ότι πρόκειται για λάθος, απελευθέρωσαν την οικογένεια.
Αν και οι λευκοί που παρέμειναν δεν έχασαν τμήματα από τις επιχειρήσεις τους, όσοι έφυγαν έχασαν σχεδόν τα πάντα. Ακόμη και σήμερα διεκδικούν στα δικαστήρια σπίτια και χαμένα εκτάρια γης, άλλοι καταφέρνουν να πάρουν πίσω μερικά, ενώ υπάρχουν αρκετοί που ακόμη ελπίζουν.
Αν δούμε την ιστορία από τους κατακτημένους ίσως κατανοήσουμε καλύτερα την αναγκαία ιστορική αλλαγή.
Οι Μοζαμβικάνοι δεν έχουν επιθετικό χαρακτήρα, ούτε και ανάπτυξαν δολοφονικά ένστικτά για τους λευκούς κατακτητές.
Εκείνα τα σκληρά χρόνια του απαρτχάιντ, κατάφεραν να διεκδικήσουν ελευθερία, ισότητα, ισονομία και πάνω από όλα, να πάρουν πίσω τη τεράστια και απίστευτα πλούσια χώρα, που ήταν πάντα δικιά τους!
Ανεξάρτητα με τα σημερινά βήματα που έγιναν ευθεία προς την αγκαλιά των νέων αποικιοκρατών με το φρέσκο, αγγελικό πρόσωπο της ανάπτυξης, και διεκδικούν για ψίχουλα, ό,τι παράγει και κρύβει στο υπέδαφος η χώρα, έχει ενδιαφέρον να σταθούμε στον κατά γενική ομολογία σπουδαιότερο ηγέτη της Μοζαμβίκης, Σαμόρα Μασέλ, που σκοτώθηκε σε αεροπορικό ατύχημα το 1986 και θεωρείτε ακόμη και σήμερα από τους περισσότερους δολοφονία.
Ο Μασέλ συνήθιζε στους μακρόσυρτους λόγους του, να επαναλαμβάνει ότι  η αποικιοκρατία είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, πως δεν μπορεί να συνυπάρχει δημοκρατία σε κανέναν αποικιοκράτη, αντίθετα μόνο με εκμετάλευση είναι ντυμένες οι αποικίες. Όπως συνήθιζε να επαναλαμβάνει, η Πορτογαλία ήταν η πιο οπισθοδρομική χώρα της Ευρώπης, που όμως κρατούσε τη Μοζαμβίκη στα σφιχτά χέρια της.
Όταν μιλούσε για τον συνεχή, τον αδιάκοπο αγώνα, una luta continua, φρόντιζε να εξηγεί τους λόγους:
Ο αγώνας λοιπόν συνεχίζεται…απέναντι στον φυλετισμό…..
Ο αγώνας συνεχίζεται…κόντρα στην αμάθεια…
Ο αγώνας συνεχίζεται…κόντρα στον αναλφαβητισμό…
Ο αγώνας συνεχίζεται…κόντρα στην εκμετάλευση…
Ο αγώνας συνεχίζεται…κόντρα στις προκαταλήψεις…
Ο αγώνας συνεχίζεται…κόντρα στη μιζέρια…
Ο αγώνας συνεχίζεται… για να είμαστε όλοι ίσοι…