Οδοιπορικό στη Μοζαμβίκη (5): καμαρώνεις μια άγνωστη, ξεχασμένη, Ελλάδα

Διαβάστε όλα τα άρθρα του 24grammata.com για το οδοιπορικό στη Μοζαμβίκη εδώ

Πέμπτη κατάθεση του οδοιπορικού

γράφει ο Μανώλης Δημελλάς. Φωτογραφίες: Καλλιόπη Μαλλόφτη

Διαβάστε όλη την εργογραφία του Μανώλη Δημελλά  στο 24grammata.com κλικ εδώ

Κινέζοι, Πορτογάλοι, Ισπανοί, Τούρκοι, Αιγύπτιοι και αρκετοί Έλληνες. Μια παρέα που δεν έχει πια γκρίνιες και διαφωνίες, παρέδωσαν τις σάρκες και βρήκαν μπόλικο χώρο για τα άυλα πνεύματα τους.

Η οργιώδη βλάστηση το εσωτερικό του νεκροταφείου μοιάζει με θάλασσα, ταϊζει φόβους από τα κρυμμένα φίδια και τα υπόλοιπα δηλητηριώδη σιχαμένα πλάσματα που κοιμούνται μέσα στη φαντασία μας. Κουνούπια και μύγες, όλα με μια διαβολεμένη, πρωινή πείνα, στριφογυρίζουν, ψάχνουν κάπου να χώσουν τα μουσούδια τους και δεν σε αφήνουν να ρίξεις βήμα.

Μερικές γυναίκες βρίσκουν σκιά και ηρεμία κάτω από τα μεγάλα δέντρα της εισόδου, τους πιάνουμε στον ύπνο, σιγοκουβεντιάζουν ξαπλωμένες πάνω στα διαλυμένα μάρμαρα των τάφων. Λέξεις άγνωστες, προδίδονται από πρόσωπα και μάτια γεμάτα απορία, τι δουλειά έχουν ετούτοι οι λευκοί μέσα στους μισοδιαλυμένους τάφους;

Προχωράμε παρακάτω, ένας φύλακας μας ακολουθεί, δίχως να πολυκαταλαβαίνει γιατί τρυπώσαμε εκεί μέσα. Οι Έλληνες, που κατοικούν οι Έλληνες; Με μια κυκλική κίνηση του χεριού του δείχνει όλο το νεκροταφείο, κάπου εκεί, μάλλον ούτε αυτοί, κατάφεραν να φύγουν!

Περπατάμε και χανόμαστε μέσα στη βλάστηση, προσπερνάμε μερικούς Κινέζους και κάποιους αγνώστους, που ξέβαψαν τα ονόματα και έμειναν σκέτες πέτρες.

Η πρώτη έκπληξη είναι ο Τάσσος Αρτινόπουλος, είναι ένα από τα ελάχιστα μνήματα που υπάρχει μια πορσελανένια φωτογραφία.

Γεννήθηκε 22-11-1905 και πέθανε προφανώς χτυπημένος από κάποια αρρώστια, το 1935. Λίγο παραδίπλα και αφού κάναμε στην άκρη τα φυτά, κρύβεται η Αναστασία Περαντωνάκη Κρητικού, έφυγε στα 54 της και στο ίδιο μνήμα ο Γρηγόρης Χατζιδάκης και αυτός από μια αρρώστια, μάλλον μαλάρια που θέριζε εκείνη την εποχή, έσβησε στα δεκαοκτώ του.

Κρυμμένη μέσα στη πυκνή βλάστηση η Ρηνούλα, η Ειρήνη Γιαννούρη Τσιριντάνη, γεννημένη στις 22-11-1923 πέθανε στις 24-10-1946, πάνω στη δύσκολη γέννα της πρώτης κόρης της άφησε παραγγελιά να έδιναν το δικό της όνομα στο παιδί που θα έκανε ο σύζυγος της Γιάννης και να φορούσε τα δικά της ασπρόρουχα, αυτά με το κεντημένο μονόγραμμα της.

Οι πρώτοι Έλληνες που βγήκαν στο Μαπούτο, τότε ήταν το ονομαστό Λουρέτζο Μάρκες, ήταν κυρίως νησιώτες. Από τη Κρήτη, τη Κάσο, τη Ρόδο και τη Μυτιλήνη και τα Βάτικα. Και δεν ξεκινούσαν με κάποια συγκεκριμένη εικόνα για τη χώρα που βρέχεται στον άγνωστο Ινδικό ωκεανό, αντίθετα ήταν εκείνοι οι πολυμήχανοι πρωτοπόροι, που άνοιγαν δρόμους με μοναδικά όπλα τα κορμιά τους.

Οι Πορτογιέζοι όταν ανέφεραν τη Μοζαμβίκη, δεν μιλούσαν για αποικία αλλά για επαρχία, και το διαβατήριο των δικών μας Ελλήνων, ήταν τρίτης τάξεως, δηλαδή ήταν η κατηγορία των λευκών ξένων.

Πρώτες δουλειές ήταν το ψάρεμα και οι δουλειές κατασκευών στα βόρεια και τον σιδηρόδρομο που άνοιγαν από τη πόλη Μπέϊρα προς τα πάνω, τη Ζάμπια και μέχρι την Αγκόλα. Με πρώτη τη μεγάλη παροικία των Κασιωτών, που έφτασαν εδώ μετά την ολοκλήρωση της διώρυγας του Σουέζ.

Χαρακτιρηστικό παράδειγμα είναι οι βάρκες, μέσα στον κόλπο του Μαπούτο, αυτές λέγονται Ντάου και η ιστορία του τόπου θέλει τους Έλληνες να είναι οι πρώτοι που τις κατασκεύασαν και έδειξαν στους ντόπιους τις τεχνικές του ψαρέματος. Μέχρι τότε το ψάρεμα γινόταν είτε από ξηρά, είτε με τα δικά τους μικρά κανό.

Οι πρώτοι Έλληνες όπως ο απίθανος Βλαχάκης, έγιναν ακόμη και κυνηγοί άγριων ζώων, στα γρήγορα κατάλαβαν ότι, αν ήθελαν να προκόψουν, θα έπρεπε να ασχοληθούν ταυτόχρονα με χίλιες δυο διαφορετικές επιχειρήσεις. Σύντομα μπλέχτηκαν με διάφορα προϊόντα, όπως ο Νίκος Νικολάου παθιασμένος οδηγός αγωνιστικών αυτοκινήτων, που έκανε και τις εισαγωγές αυτοκινήτων ή ο Περαντωνάκης που έφτιαξε το πρώτο εργοστάσιο Μπύρας. Η Lorentina του, έτσι είναι το όνομα που της έδωσε, είναι πασίγνωστη, και εξακολουθεί να είναι μια από της δύο τοπικές μπύρες της Μοζαμβίκης. Και δεν είναι μόνο αυτά, από το διάσημο εστιατόριο costa del Sol του Κρητικού Πετρακάκη, που μετά από 73 χρόνιασταθερής λειτουργίας, και πέρασε αποικιοκρατίες, επαναστάσεις και κομμουνισμούς, πουλήθηκε μόλις πριν ένα χρόνο, το 2013.

Το πιο μεγάλο κτήριο στη κεντρική εμπορική πλατεία, απέναντι από τον σιδηροδρομικό σταθμό του Μαπούτο που σχεδίασε ο διάσημος αρχιτέκτονας Άιφελ, φιλοξενούσε
τα γραφεία των επιχειρήσεων Ελληνικών συμφερόντων, παραμένει απομεινάρι μνήμης για τους λιγοστούς Έλληνες.

Ο βιβλιοπώλης Σπανός, οι Βλαντής, Λυγερός, Κατσούλης, Κασιμάτης,Μακρόπουλος, Βέλιος, Πρωτούλης, οι Καστελορίζιοι Αντώνης και Πόπη Μω, η οικογένεια Τσιχλάκη, είναι μερικοί από τους πρωτοπόρους Έλληνες που οι περισσότεροι έφυγαν με πενταροδεκάρες από τα νησιά και τα χωριά τους και έγιναν οι πιο σπουδαίοι πρεσβευτές του Ελληνισμού στη εύφορη μα ανεξερεύνητη γη της Μοζαμβίκης.

Ίσως οι δύσκολες προσωπικές ιστορίες τους να μην πολυενδιαφέρουν. Παραμένουν κρυφές και άγνωστες οι ξαφνικές αρρώστιες από μαλάρια, όσο και η απογοήτευση από το πέρασμα στην ανεξαρτησία και το κομμουνισμό. Υπάρχουν αρκετές στιγμές που σα περαστικός αμφιβάλεις, νιώθεις πως έχεις να κάμεις με σκληρούς Έλληνες λευκούς ρατσιστές, όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Ανοίγουμε περισσότερο τα μάτια μας, οπουδήποτε υπάρχουν εργοδότες και εργαζόμενοι και δεν υπάρχουν νόμοι και κανόνες, ξεπετάγονται τέτοιες τεράστιες διαφορές, και δεν είναι πρώτο το χρώμα, ας μη ξεγελιόμαστε, απλά εδώ βρήκαν τους φιλήσυχους ιθαγενείς και τους έκαναν ότι ήθελαν. Η απόδειξη είναι ο ξεσηκωμός των ντόπιων το 1975, παρότι προσπάθησαν να περάσουν σε ένα περισσότερο δίκαιο σύστημα, δεν σκότωσαν, αν και θα μπορούσαν να καθαρίσουν τους λευκούς, έχει μείνει η ιστορική φράση της εποχής. “Είκοσι κιλά σε εικοσιτέσσερις ώρες”. Ο κάθε λευκός μπορούσε να πάρει πράγματα έως 20 κιλά και να φύγει μέσα σε ένα 24 από τη χώρα!

Εδώ, στη Μοζαμβίκη, οι Έλληνες δεν βρήκαν στρωμένα χαλιά και τακτοποιημένους ανοικτούς δρόμους. Κάθε ένας από τους πρώτους μετανάστες είχε και το χάρισμα ενός σπουδαίου αγωνιστή  εξερευνητή, διαφορετικά ήταν αδύνατον να σταθεί πάνω στον άγριο τόπο. Εύκολα θα έβλεπες τη πρώτη φτώχεια, πίσω από τη ακούραστη δημιουργικότητα τους, όμως αν σταθείς, αν μιλήσεις με τους λιγοστούς, που απέμειναν και θυμούνται εκείνες τις ιστορίες, όπως η Μαίρη Κασιμάτη και η Μαρίνα Τσιχλάκη, καταλαβαίνεις το Ελληνικό δαιμόνιο, καμαρώνεις για τους πολυμήχανους πατριώτες και δεν αμφιβάλεις, για τη πραγματική καρδιά, που χτυπά έξω από το σώμα της χώρας μας. Ετούτη η καρδιά είναι πέρα για πέρα Ελληνική. Με
την επίσημη παρουσία της Ελλάδας να παραμένει μέχρι σήμερα εντελώς ανύπαρκτη!