Ιστορία της Λογοτεχνίας, Λογοτεχνία
Ο Ζίγκφριντ Σασούν και οι ‘Ονειροπόλοι’ του
24grammata.com- free ebook
Διαβάστε τα έργα του Γ. Σχορετσανίτη στο 24grammata.com κλικ εδώ
Εξώφυλλο: o Siegfried Sassoon σε πίνακα του Glyn Warren Philpot του1917 που βρίσκεται στο μουσείο Fitzwilliam.
Ίσως αποτελεί μοναδικό παράδειγμα νοσοκομείου που έμεινε στην ιστορία από τους ποιητές που φιλοξένησε και νοσήλευσε, οι οποίοι αποδείχτηκαν μεγάλες και εμβληματικές μορφές αργότερα και μάλιστα σε συνθήκες δύσκολες όχι μόνο για τη χώρα, αλλά και για την ανθρωπότητα ολάκαιρη. Ο λόγος για το Νοσοκομείο Γκρέγκλοκχαρτ του Εδιμβούργου. Ονόματα όπως των Ζίγκφριντ Σασούν (Siegfried Sassoon) και Γουίλφρεντ Όουεν (Wilfred Owen), έτσι για να αναφέρουμε μερικά, σηματοδοτούν την τοποθεσία, αλλά το σπουδαιότερο μια χαώδη περίοδο για όλους. Εκείνη που άρχισε στο Σεράγεβο, στις 28 Ιουνίου 1914, με τη δολοφονία του διαδόχου του αυστροουγγρικού θρόνου και της συζύγου του και τελείωσε λίγα χρόνια αργότερα αφήνοντας πίσω του αρκετά εκατομμύρια νεκρούς, αλλά για να είμαστε όμως ακριβοδίκαιοι ούτε και το 1918 έλαβε τέλος, αφού έπρεπε να ‘συνεχιστεί’ μετά από είκοσι δύο χρόνια, για να σταματήσει το 1945. Το Γκρέγκλοκχαρτ σήμερα αποτελεί μέρος του Πανεπιστημίου Napier του Εδιμβούργου, γνωστότερο στην περιοχή και ως Πανεπιστημιούπολη Craiglockhart. Το κτήμα στο οποίο βρίσκεται το οίκημα πωλήθηκε το 1773 στον Alexander Monro (1733-1817), από τη γνωστή οικογένεια και καθηγητή Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, και θα παραμείνει στην οικογένεια Monro για περισσότερα από εκατό χρόνια. Το 1877, η περιουσία πέρασε στην ιδιοκτησία της Εταιρείας Υδροθεραπείας Γκρέγκλοκχαρτ η οποία ξεκίνησε την οικοδόμηση ενός ινστιτούτου σε ιταλικό στυλ και παρέμεινε ως τέτοιο κέντρο μέχρι την έλευση του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Μεταξύ 1916 και 1919 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό ψυχιατρικό νοσοκομείο για τη θεραπεία των ψυχικά τραυματισμένων του πολέμου.
Πιθανώς οι πιο γνωστοί ασθενείς του Γκρέγκλοκχαρτ ήταν οι ποιητές Ζίγκφριντ Σασούν (Siegfried Sassoon) και Γουίλφρεντ Όουεν (Wilfred Owen), κάποια ποιήματα των οποίων εμφανίστηκαν στο περιοδικό του νοσοκομείου, ‘The Hydra’. Ο Γουίλφρεντ Όουεν, μάλιστα, ήταν ο εκδότης του περιοδικού κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του. Ο Ζίγκφριντ Σασούν εστάλη στο Γκρέγκλοκχαρτ, ως απάντηση στη ‘Δήλωση του Στρατιώτη’, μια σίγουρα σφοδρή αντιπολεμική επιστολή του. Αργότερα έγραψε για τις εμπειρίες του στο νοσοκομείο στο αυτοβιογραφικό κατά μεγάλο μέρος μυθιστόρημα, την ‘Πρόοδο του Sherston’ (Sherston’s Progress). Ο πιο γνωστός από τους γιατρούς που είχαν την ευθύνη του νοσοκομείου, ήταν ο W.H.R. Rivers (1864- 1922), Άγγλος ανθρωπολόγος, νευρολόγος, ψυχίατρος και εθνολόγος, γνωστός για τη δουλειά του στη θεραπεία όλων εκείνων οι οποίοι έπασχαν από νευροψυχιατρικές διαταραχές (shell shock, στην αγγλική γλώσσα), απότοκες του πολέμου. Τον Οκτώβριο του 1916, όπως είπαμε, το Γκρέγκλοκχαρτ, επιτάχθηκε από το βρεττανικό στρατό, ενώ μετά τη λήξη του πολέμου, έγινε μοναστήρι και καθολικό κολέγιο, πριν περάσει στο Κολέγιο Napier και αποτελέσει πλέον μέρος του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου.
Διοικητής του νοσοκομείου ήταν ο ταγματάρχης William H. Bryce, με επικεφαλής ιατρικούς συμβούλους τους γιατρούς William Halse Rivers και A. J. Brock. Το θεραπευτικό σύστημα που υιοθετήθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Rivers και Brock, αντιμετώπιζε τα ψυχικά τραύματα των μαχητών όχι σαν μορφή δειλίας, ούτε τρέλλας, αλλά μάλλον ως αντίδραση φυσιολογικών ατόμων στις έκτακτες και δύστροπες περιστάσεις του πολέμου. Ο Rivers έκανε χρήση της ‘θεραπείας με ομιλία’, ιδιαίτερα με τον Ζίγκφριντ Σασούν. Ο Brock, πάλι, πίστευε στη σημασία της κοινωνικής δραστηριότητας, ενθαρρύνοντας τον Γουίλφρεντ Όουεν για να επιμεληθεί της έκδοσης ενός περιοδικού του νοσοκομείου, το ‘The Hydra’, στο οποίο ο Sassoon δημοσίευσε ένα από τα καλύτερα (αντι) πολεμικά του ποιήματα, τους ‘Ονειροπόλους’ (Dreamers).
Ο Όουεν είχε ήδη κάνει κάποιες δειλές προσπάθειες σε μάλλον συμβατικό στίχο με συνήθη θέματα, ενώ ο Σασούν είχε ήδη δημοσιευμένο έργο, με παράτολμη κριτική του πολέμου. Έτσι, ο περιορισμός του στο Γκρέγκλοκχαρτ, ήταν ένας βολικός τρόπος να μείνουν στην άκρη οι διαμαρτυρίες του και να φανούν ότι ήταν αποτέλεσμα της νευρικής του κρίσης, γιατί εναλλακτικά, όπως τονίστηκε από τον φίλο του Robert Graves, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει το εκτελεστικό απόσπασμα. Ο Σασούν, εκεί, ενθάρρυνε τον Όουεν να γράψει για τον πόλεμο και τον έπεισε ότι μπορεί να δημιουργηθεί σημαντική ποίηση μέσα από τις δικές του φρικτές εμπειρίες. Η παραγωγή του Όουεν κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Γκρέγκλοκχαρτ, ήταν πολύ γόνιμη, μια ποίηση που χρωμάτισε την αντίληψη του πολέμου, και την άφησε έτσι ως παρακαταθήκη για τις επόμενες γενεές. Η θεραπεία του εκεί, είχε ως αποτέλεσμα να επιστρέψει σύντομα, τον Νοέμβριο του 1917, στην ενεργό υπηρεσία, αλλά δυστυχώς σκοτώθηκε ένα έτος αργότερα.
Ο Ζίγκφριντ Σασούν (1886-1967) γεννήθηκε από πλούσια οικογένεια στις 8 Σεπτεμβρίου 1886 στο Κεντ και μέχρι το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου είχε τη ζωή ενός τυπικού Άγγλου αθλητικού τζέντλεμαν. Με την έναρξη του πολέμου, στην ηλικία των εικοσιοκτώ ετών, ο Σασούν στρατολογήθηκε για πρώτη φορά στο Ιππικό. Απέκτησε γρήγορα το όνομα ‘Mad Jack’, για το θάρρος του στο Δυτικό Μέτωπο, ειδικά στις νυχτερινές επιδρομές. Καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, όμως, ο Σασούν παρουσίαζε ολοένα και περισσότερο θυμωμένα και περίεργα συναισθήματα σχετικά με τη διεξαγωγή του πολέμου. Ο λόγος που ο Σασούν εστάλη στο Γκρέγκλοκχαρτ, ήταν η σύνταξη μιας επιστολής διαμαρτυρίας στον συνταγματάρχη του, τον Ιούλιο του 1917, όπου δήλωνε την αντίθεσή του στην παράταση του πολέμου, και ανέφερε τα πολιτικά λάθη που ένιωθε ότι οδηγούσαν σε άσκοπη θυσία τις ζωές τόσων στρατιωτών. Ο Σασούν πίστευε ότι ο πόλεμος συνεχίζεται περισσότερο από όσο είναι αναγκαίος, από εκείνους που είχαν την εξουσία και φυσικά τη δύναμη να τον τελειώσουν. Αυτή η αντιπολεμική επιστολή, γνωστή ως ‘Δήλωση του Στρατιώτη’ (Soldiers Declaration), θεωρήθηκε μεταξύ των άλλων και ως πράξη μη πατριωτική. Ωστόσο, ο Σασούν ήταν αναμφίβολα, καλός και θαρραλέος αξιωματικός και στρατιώτης. Την άνοιξη του 1916 κέρδισε το Στρατιωτικό Σταυρό για τη διάσωση, μέσα σε επικίνδυνη πυρκαγιά, ενός δεκανέα που ήταν τραυματισμένος κοντά στις γραμμές του εχθρού. Οι στρατιωτικές αρχές και προϊστάμενοι του Σασούν ήταν απρόθυμοι να τον στείλουν στο στρατοδικείο, αλλά δεν μπορούσαν και να αγνοήσουν παντελώς μια τέτοια επιστολή. Τελικά είδαν αυτή την αντίδραση και διαμαρτυρία του ψύχραιμα, και επέμειναν ότι ίσως πάσχει από νευρικό κλονισμό και άρα δεν μπορούσαν να τον θεωρήσουν εντελώς υπεύθυνο για τις πράξεις του. Κάτω από αυτές τις συνθήκες ο Σασούν βρέθηκε στο Γκρέγκλοκχ…[κατέβασέτο]