Ο Σικελικός Εσπερινός

24grammata.com/ Βυζάντιο Μεσαίωνας

Ο ΣΙΚΕΛΙΚΟΣ ΕΠΕΡΙΝΟΣ

γράφει ο Δημήτρης Μαρκάκης
Με τον όρο «Σικελικός Εσπερινός» αποδίδουμε την εξέγερση των Σικελών στις 30 Μαρτίου 1282 κατά των Ανδεγαυών κυριαρχών τους.  Ο Σικελικός Εσπερινός αποτέλεσε μία συνωμοσία οργανωμένη από τον βυζαντινό αυτοκράτορα και το βασιλιά της Αραγώνας για την ανατροπή του Καρόλου των Ανζού από το θρόνο της Σικελίας.
Η αλληλουχία των γεγονότων θα ξεκινήσει με την προσάρτηση στην αγία ρωμαϊκή αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους του νορμανδικού βασιλείου της Σικελίας απο τον αυτοκράτορα Ερρίκο Δ’ Χοχενστάουφεν.  Τον τελευταίο θα διαδεχθεί στο θρόνο ο γιος του Φρειδερίκος Β’.  Ο Φρειδερίκος αποτέλεσε έναν πολύ σπουδαίο ηγεμόνα στην εποχή του οποίου η Σικελία γνωρίζει μεγάλη ευημερία και ανάπτυξη των γραμμάτων.  Ο ίδιος θα έρθει σε οξεία αντιπαράθεση με τη Παποσύνη και θα αφοριστεί επανειλλημένα χαρακτηριζόμενος απο τους Πάπες ως ο ενσαρκωμένος Αντίχριστος.  Τον Φρειδερίκο θα διαδεχθεί ο νόθος γιος του Μανφρέδος, ο οποίος θα ακολουθήσει τη πολιτική του πατέρα του.  Για να αντιμετωπίσει τους Χοχενστάουφεν ο Πάπας Ουρβανός Δ’ θα αναζητήσει έναν νέο ηγεμόνα για τη Σικελία.  Μετά απο συνεννοήσεις το 1263 το βασίλειο θα δοθεί στον αδελφό του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου Θ’ του Αγίου, Κάρολο των Ανζού (ή Ανδεγαυού) με ανώτατο όμως άρχοντα το ίδιο τον Πάπα.  Ο Κάρολος θα αποδεχθεί την εντολή και επι τρία χρόνια θα πολεμήσει σκληρά τον Μανφρέδο.  Ο πόλεμος θα τελειώσει με τη μάχη του Μπενεβέντο το 1266 στην οποία ο Μανφρέδος θα φονευθεί.
Απο το 1266 ξεκινά η βασιλεία του Καρόλου ο οποίος θα κατορθώσει σε σύντομο χρονικό διάστημα να εδραιώσει τη κυριαρχία του αντιμετωπίζοντας το 1268 την εισβολή του τελευταίου των Χοχενστάουφεν Κορραδίνου εγγονού του Φρειδερίκου Β’.  Ο Κορραδίνος θα εκτελεστεί και μαζί με αυτόν θα χαθεί και ο οίκος των Χοχενστάουφεν.  Η δυσαρέσκεια των Σικελών όμως θα παραμείνει και θα ενταθεί με τη συμπεριφορά του Καρόλου που θα παραμελήσει το νησί και θα μεταφέρει την έδρα του στη Νάπολη.  Σύντομα ο νέος ηγεμόνας θα επεκτείνει τις βλέψεις του στην Ανατολή και θα θελήσει να ιδρύσει μία «μεσογειακή» αυτοκρατορία, για το λόγο αυτό θα συγκεντρώσει στρατό και στόλο για μία εκστρατεία κατά της Κωνσταντινούπολης.  Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η’ γνωρίζοντας τις ενέργειες του Καρόλου καθώς και τη συμμαχία του με τους αντιπάλους του στα Βαλκάνια (π.χ. Βουλγάρους, Σέρβους) θα έρθει σε διαπραγματεύσεις με τη Παποσύνη για την ένωση των Εκκλησιών η οποία θα πραγματοποιηθεί το 1274 στη Λυών.
Η άνοδος το 1281 του Γάλλου Μαρτίνου Δ’ στο παπικό θρόνο θα αλλάξει άρδην τα πράγματα.  Ο Μαρτίνος θα καταγγείλει τον Μιχαήλ ότι δεν υποστηρίζει πραγματικά την ένωση και θα δώσει την άδεια του στον Κάρολο να ξεκινήσει εκστρατεία κατά της Κωνσταντινούπολης.  Ημερομηνία της αναχώρησης των Ανδεγαυικών στρατευμάτων ορίστηκε η πρώτη εβδομάδα του Απριλίου του 1282.
Παράλληλα με τα γεγονότα αυτά ο Μιχαήλ οργάνωνε μία εξέγερση των Σικελών κατά του Καρόλου ενώ οι συνωμότες  ήρθαν σε συνεννόηση με το βασιλιά της Αραγώνας Πέτρο Γ’ ο οποίος θα εκστράτευε στο νησί προς ενίσχυση τους.  Η επανάσταση θα ξεκινήσει τυχαία στις 30 Μαρτίου, δεύτερη μέρα του Πάσχα, στον Ναό του Αγίου Πνεύματος έξω απο το Παλέρμο.  Ενώ ο κόσμος συγκεντρωνόταν για τον εσπερινό μία ομάδα Γάλλων στρατιωτών θα προσβάλει τη τιμή μίας ντόπιας κοπέλας και οι παρευρισκόμενοι θα τους επιτεθούν και θα τους σκοτώσουν.  Στη συνέχεια με το σύνθημα «θάνατος στους Γάλλους» θα σκότωναν όποιον Γάλλο έβρισκαν μπροστά τους.  Μέχρι το τέλος του μήνα η εξέγερση θα επεκταθεί σε όλο το νησί εκδιώκοντας τους Γάλλους απο παντού ο πόλεμος του Σικελικού Εσπερινού είχε ξεκινήσει.  Τον Αύγουστο του ίδιου έτους ο Πέτρος Γ’ θα εισβάλλει στη Σικελία αναγκάζοντας τον Κάρολο να περιοριστεί μόνιμα στη κάτω Ιταλία.  Η «μεσογειακή» αυτοκρατορία και όλη η δύναμη του Καρόλου είχαν καταρρεύσει.
Το 1285 θα πεθάνουν όλοι οι πρωταγωνιστές των παραπάνω γεγονότων (Κάρολος, Πέτρος, Μαρτίνος) ο πόλεμος όμως θα συνεχιστεί, με διαλείμματα, εως το 1435 οπότε οι Αραγώνιοι θα εκδιώξουν τους Ανδεγαυούς και απο τη κάτω Ιταλία παγιώνοντας την εξουσία τους που θα διατηρηθεί έως την ενοποίηση της Ιταλίας στα μέσα του 19ου αιώνα.
Συμπερασματικά θα λέγαμε οτι ο Σικελικός Εσπερινός και τα γεγονότα που τον συνοδεύουν υπήρξαν τεραστίας σημασίας για την ιστορία της Ευρώπης αλλά και της δυτικής Χριστιανοσύνης αφού από αυτή τη στιγμή και μετά το κύρος και η αυθεντία της Παποσύνης θα αρχίσει να κλονίζεται έντονα (λόγω της πλήρους υποστήριξης της προς τον Κάρολο ενάντια στο δικαίωμα για ελευθερία των Σικελών).  Επιπλέον αποτελεί γεγονός που εμπλέκει όλη την Ευρώπη από τη Βρετανία μέχρι το Βυζάντιο (το οποίο χάρη στον Εσπερινό σώθηκε από τα χέρια των Ανδεγαυών) και την Ουγγαρία.  Παρόλο όμως τη μεγάλη συμβολή του βυζαντινού αυτοκράτορα και των Αραγωνίων ο μεγαλύτερος έπαινος αξίζει στο λαό της Σικελίας ο οποίος αγωνίστηκε για την ελευθερία του φέροντας το μεγαλύτερο βάρος του πολέμου και του αγώνα.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
•    Bruni, L. , History of the Florentine People, Harvard 2001
•    Nicol, D. , Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου, Αθήνα 1996
•    Παλαιολόγος, Μ. , De Vita sua Opusculum, (ed. J. Troitsky in Christianskoe Chtenie, vol. II). St Petersburg, 1885.
•    Rumciman, S. , O Σικελικός Εσπερινός, Αθήνα 2003
•    Τhe Oxford Dictionary of Byzantium