Περί τριών έργων του ζωγράφου Ιωάννη Μόραλη

24grammata.com- ζωγραφική

 «ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΣΑΝ ΠΟΛΕΙΣ»
γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Μες στο έργο  υφίστανται ακόμη, οι φυσικές πτυχώσεις των πραγμάτων. Καθώς οι μουσαμάδες της εισόδου που στέκουν πίσω από το ζωγραφικό έργο «Πορτραίτο» ή πάλι η ενδυματολογική φυσικότητα των προσώπων του ίδιου έργου. Μιλούμε για τη φυσική οικειότητα των συνηθισμένων πραγμάτων. Το ζωγραφικό σύμπαν του καλλιτέχνη αντλεί από την πραγματικότητα, εγκαταλείποντας ίχνη του ατομικού μύθου ή χαράξεις αυστηρών διαγραμμίσεων, πάντοτε στην επιφάνεια των προσώπων. Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως εντοπίζουμε στα πρόσωπα το κέντρο της σύλληψης του ζωγράφου, στις συσπάσεις των μυών, καθώς διακρίνονται στο προαναφερθέν έργο επιβάλλονται οι μυστικές αρχές και η αφετηριακή διαλεκτική του ζωγράφου Ιωάννη Μόραλη. Μάλιστα διακριτή είναι η διάθεση στον καμβά των όρων του διαλόγου, όπως ετούτος εξειδικεύτηκε στην εξελικτική πορεία του καλλιτεχνικού μέσου. Έτσι, στέκει η καθιστή μορφή του νεαρού κοριτσιού με το πορφυρό μανδύα, που αναδύει τη βυζαντινή της καταγωγή, κρατώντας με τρυφερότητα τα εργαλεία της τέχνης. Πρόκειται για τις ραδινές, βλαστόμορφες μορφές της βυζαντινής αγιογραφίας, που διαθέτουν εξαρθρωμένες αρθρώσεις και ενδύονται τους πανσέληνους οφθαλμούς, την αποχρώσα συχνότητα του κασσίτερου ή του φυτολογικού θειαφιού. Η εκζήτηση στην καταγωγή της τεχνοτροπίας έρχεται να αποδειχτεί ακηλίδωτα στη δυτικής, υφολογικής προέλευσης προσωπογραφία του όρθιου προσώπου. Με τι τρυφερότητα αγγίζει ετούτη η τελευταία το πρόσωπο της παραδόσεως, με τις αβρότητα και ευγένεια στέκει με σεβασμό ολάκερη η δυτική τεχνοτροπία εμπρός στις αρχές που τη δόμησαν και την ανέδειξαν. Πρόκειται για εκείνη τη λαμπρή και ενδεικτική διατύπωση του ζωγράφου Τσαρούχη σχετικά με την καλλιτεχνική πρωτοτυπία του Μυτιληνιού Θεόφιλου, τις φωνές που φθάνουν από τα βάθη των αιώνων ή πάλι εκείνες τις επιβλητικές μορφές που θήτευσαν σε παλαιές, βασιλικές αυλές.
Ο Αρτινός ζωγράφος έπειτα εγκαταλείπει τα προσωπεία, τις ανά μέσον του φωτός και τις ανά μέσον του σκότους μορφές, τις πολιτιστικές αντιθέσεις εγκαταλείπει πια και τις σκηνικές διαρθρώσεις με τη θερινή σήμανση. Οι γεωμετρίες τώρα οξύνονται, οι συνθέσεις αψηφούν για πάντα τα πρόσωπα, τη φυσικότητά τους. Παρατηρείται η επιβολή ενός ειδικού φωτισμού και οι φασματικές πια προσλήψεις της πραγματικότητας χαρακτηρίζονται ακριβώς από ετούτο το στοιχείο. Τα πράγματα και οι όψεις πια περιφρονούνται, δεν απαιτείται το πρόσωπο για να σωθούν, δεν απαιτείται πια το όνομα για να υπάρξουν. Πώς επιβάλλονται εκ νέου οι μορφές, πώς αποκτούν πια τη χονδροειδή, βιομηχανική όψη οι άνθρωποι, οι συσχετισμοί του πώς αλλοιώνονται καθοριστικά, εκφέροντας πια τον αστικό λόγο, το λόγο των αφηρημένων όγκων, σωματοποιημένων, συμβολιστικών ως προς την καταγωγή τους. Η μεταμοντέρνα οπτική του Μόραλη, η θαρρείς πτυχωμένη πια μες στο ασφυκτικό και καθορισμένο πεδίο του ουρμπανιστικού περιβάλλοντος, ενσωματώνει από τη μια την υπερβατικότητα και την ελευθερία, ενώ από την άλλη, την ίδια ακριβώς στιγμή αποκλείει οριστικά κάθε γνώριμη, σωματική προέκταση. Η αφή ολοκληρώνεται, δεν υφίσταται ως προοπτική. Μόνο το είδωλο, μόνον ετούτο πληρεί τις προδιαγραφές των εποχών και ελαστικοποιείται, παραμορφώνεται και καθίσταται παραπλανητικό, ανυπόφορο, εκτενές και αυστηρό. Μία νέα γλώσσα αναδύεται από το χρωστήρα του Μόραλη, επίκαιρη και ανεξάντλητη. Ένα διακεκομμένο, διαμελισμένο, γυναικείο σώμα, σήμα και ίχνος κατατεθέν της κατακερματισμένης, ψυχικής ύπαρξης. Η φυσικότητα της στάσεως, στον πίνακα «Γυναίκα», μόνο ως μια διευκόλυνση περί της αναγωγικής αναγκαιότητας μπορεί να ευσταθεί.
Τα ανεπανάληπτα, οπτικά πεδία, οι προοπτικές που συνυπάρχουν και απορροφούν την ευρύτητά μας. Ετούτα απομένουν θριαμβικά μες στην εργογραφία του Μόραλη, μια εξέλιξη του κυβιστικού προτύπου, μία ανανέωση της δυτικής παράδοσης που αναβλύζει την ενότητα. Ο Μόραλης δεν συνιστά έναν εθνικό ζωγράφο. Η κλίση του παρουσιάζει μια ροπή προς την αισθητική του βιομηχανικού, μια αφαιρετική, πιστή προς το σχήμα τεχνοτροπία, πλησιέστερη προς μια διευρυμένη οπτική. Νέοι ορίζοντες προσδοκίας επισημαίνουν τη βαθιά, αισθητική απόκλιση μεταξύ των δύο κόσμων, εκείνων των ίδιων που εκτιμούνται και συλλαμβάνονται μόνο ως χρόνοι. Έτσι, δίχως θόρυβο, με ολοφάνερο και απροσδόκητο τρόπο, τελειώνει η τέχνη της ανθρωπιάς και σημειώνεται η αφετηρία για μια καλλιτεχνική αγωνία. Μια άλλη έκφανση της αγνότητας, ετούτο είναι που διεκδικεί με σθένος και οπτικές υπερβάσεις πολλαπλών βαθών, ο κορυφαίος και ασώματος πια, Ιωάννης Μόραλης.