Προλήψεις και Δεισιδαιμονίες της Κέρκυρας. Μέρος Α’

24grammata.com/ Λαογραφία

Μαρτυρίες κατοίκων από το χωριό Κάτω Γαρούνα του Νομού Κέρκυρας.

γράφει η Καρδακάρη Δήμητρα-Χρυσούλα.

Αποκλειστικά για τo 24grammata.com

Από τα βάθη των αιώνων παρατηρούμε ότι ο λαός μας στην προσπάθεια του να ερμηνεύσει τους διάφορους φόβους του και τα απρόβλεπτα συμβάντα της ζωής του, κατέφευγε με οδηγό την φαντασία του σε ποικίλα και αφελή συμπεράσματα. Αυτές οι ιδεολογίες επικρατούν ακόμη και στις μέρες μας, σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, αλλά με την πάροδο των χρόνων οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι αποτελούν αβάσιμες θεωρίες. Πολλοί ήταν οι λόγοι για τους οποίους αναβίωσαν οι ιδεολογίες αυτές με άσβεστη ζωντάνια στα χρόνια των προγόνων μας. Ένας σημαντικός παράγοντας ήταν η αμάθεια. Η εκπαίδευση δεν έπαιζε σπουδαίο ρόλο στην ζωή των παιδιών και αιτία αυτής της άγνοιας ήταν η φτώχεια. Άλλοι λόγοι ήταν πως αν εφάρμοζαν αυτές τις ιδεολογίες δεν θα δυστυχούσαν πια και θα λυτρωνόταν από το κακό και την γρουσουζιά. Στην εφαρμογή αυτών των προλήψεων στηριζόταν σε κάποια βότανα ή καρπούς που θεωρούνταν ότι είχαν μαγικές ιδιότητες. Παρατηρούμε, ότι οι γυναίκες ήταν πολύ ευκολόπιστες στις προλήψεις αλλά και στις δεισιδαιμονίες καθώς και από το γεγονόςτο γεγον ορισμένες ομοιότητες. ότι διέδιδαν τα νέα για τα θαυματουργά αποτελέσματα ενός βοτάνου και κατά συνέπεια τα μετέδιδαν στους μεταγενέστερους. Οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες έχουν διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να υπάρχουν κάποιες διαφορές από τόπο σε τόπο αλλά και ορισμένες ομοιότητες. Κάνοντας μια ερεύνα στο χωριό Κάτω Γαρούνα που βρίσκεται στην Δυτική πλευρά του νησιού της Κέρκυρας, σχετικά με τις προλήψεις και τις δεισιδαιμονίες του χωριού, κατάφερα να συλλέξω μέσω προφορικών μαρτυριών των κατοίκων του χωριού, πλήθος προλήψεων σχετικά με τον θάνατο, τα κακά πνεύματα, τον γάμο, την παιδική ηλικία και γενικότερα του καθημερινού βίου. Πριν προχωρήσω στην αναφορά αυτών των προλήψεων αναλυτικότερα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους κατοίκους του χωριού Κάτω Γαρούνα, οι οποίοι συνέβαλλαν σε μεγάλο βαθμό στην συγγραφή αυτής της εργασίας

ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ.

Οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες που αφορούν το θάνατο και την κηδεία είναι οι εξής.

Δεν πρέπει να έχει κανείς τα ρούχα έξω στο μπαλκόνι να στεγνώσουν ή τα παράθυρα και τις μπαλκονόπορτες ανοιχτές, όταν περνά κηδεία γιατί μπορεί να μπουν τα κακά πνεύματα της κηδείας μέσα στο σπίτι.( Σουπιώνη Χρυσούλα, ετ. 89, Μάρτιος 2010).

Στο τέλος της κηδείας όσοι θέλουν πίνουν κρασί πάνω από το μνήμα και πετούν χώμα στο φέρετρο για να ξεχάσουν το νεκρό και να πάρει όλες τις αμαρτίες μαζί του.( Ραρρής Γεράσιμος, ετ. 83, Μάρτιος 2010).

Όταν συμβεί σε κάποιον ατύχημα και καθώς αιμορραγεί χυθεί αίμα στα ρούχα του ανθρώπου που θα τον σώσει, δεν πρέπει να δώσει τα ρούχα του στον τραυματισμένο αν πεθάνει διότι μπορεί να πεθάνει ο ίδιος την ίδια χρονιά που πέθανε ο τραυματισμένος.( Σουπιώνης Ευρυπίδης, ετ. 89, Απρίλιος 2010).

Αν κάποιος έχει πάει σε κηδεία, πρέπει να κάνει το σταυρό του πριν εισέλθει στο σπίτι του και να περάσει τα χέρια του πάνω από την φωτιά. Σκοπός και των δυο περιπτώσεων ήταν να διώξουν τα κακά πνεύματα της κηδείας.(Πάγκαλη Ανδρονίκη,λη Ανδρονο περιπτέρια του πα ετ.80, Απρίλιος 2010).

Όταν κάποιος φτερνιστεί σε κηδεία, κόβουν ένα κομματάκι ύφασμα από τα ρούχα του και το βάζουν στο φέρετρο του νεκρού για να μην πάθει κακό αυτός που φτερνίστηκε. (Σουπιώνη Χρυσούλα, ετ.89, Απρίλιος 2010).

Όταν πεθάνει ένας νέος και υπάρχουν άλλα νεαρά άτομα στην οικογένεια, ρίχνουν μέσα στον τάφο μια κούκλα για να ξεγελαστεί ο χάρος και να μην πάρει άλλα άτομα από την οικογένεια.( Σκολαρίκη Σοφία, ετ.60, Μάρτιος 2010).

Αν κάποιος πεθάνει το Σάββατο το βράδυ ή την Κυριακή τα ξημερώματα θεωρείται πως ήταν καλός άνθρωπος και η ψυχή του πηγαίνει στο παράδεισο, διότι σαν εκείνες τις ώρες είχε αναστηθεί ο Χριστός.(Καρδακάρη Γεωργία, ετ. 55, Μάρτιος 2010).

Όταν κάποιος πεθάνει από τροχαίο δυστύχημα, στο σημείο όπου σκοτώθηκε χτίζουν ένα εικονοστάσι γιατί θεωρούν πως η ψυχή του νεκρού παραμένει εκεί και προστατεύεται από αυτό, για να μην πάρει την ψυχή του ο πειρασμός.

(Πακτίτη Μαρία, ετ. 75, Απρίλιος 2010).

Όταν δεν πεθάνει κάποιος στο σπίτι του θεωρείται γρουσουζιά να τον φέρουν στο σπίτι του νεκρό. Θα πρέπει να πάει κατευθείαν στην εκκλησία ή στο νεκροταφείο. (Ραρρής Γεράσιμος, ετ. 83, Μάρτιος 2010).

Όταν πεθάνει κάποιος και στο σπίτι του ζει ένα αρραβωνιασμένο ζευγάρι τότε θα πρέπει να παντρευτεί πριν σαραντίσει ο πεθαμένος. Αν παντρευτεί μετά είναι γρουσουζιά. Μόνο όταν περάσουν τρία χρόνια μετά το θάνατο του συγγενικού τους προσώπου θα μπορέσουν να παντρευτούν. (Κουρτέση Ευαγγελία, ετ. 69, Μάρτιος 2010).

Όταν περνά κηδεία δίπλα από ένα σπίτι, η νοικοκυρά πετά ότι νερό έχει στο σπίτι π.χ. από βάζα, κανάτες,κ.λ.π. για να διώξει τα πονηρά πνεύματα.(Κουρτέση Ευαγγελία, ετ. 69, Μάρτιος 2010).

Υπάρχουν επίσης δεισιδαιμονίες για κακά πνεύματα και φαντάσματα.

Μια δεισιδαιμονία είναι αυτή του κρυμμένου θησαυρού. Λένε πως κάποιος μπορεί να δει στο όνειρό του τον μώρο. Ο μώρος ήταν ένα κακό πνεύμα που πείραζε τα άλογα που γύριζαν τις πέτρες στα λουτρουβιά. Αν λοιπόν εμφανιζόταν ο μώρος στο όνειρο κάποιου θα του έδινε οδηγίες για να βρει έναν κρυμμένο θησαυρό, με την προϋπόθεση όμως ότι θα ακολουθήσει κάποιους κανόνες. Αρχικά, δεν πρέπει να ομολογήσει σε κανέναν αυτά που του συνέβησαν. Όταν θα πήγαινε στο σημείο όπου βρισκόταν ο θησαυρός, θα έπρεπε να μην συνοδεύεται από κάποιον άλλο, ούτε από ζώο. Τέλος, θα έπρεπε να πάει οποιαδήποτε ώρα του πει ο μώρος. Αν δεν τηρούσε αυτούς τους όρους, στην θέση του θησαυρού θα έβρισκε κάρβουνα. (Σουπιώνης Ευρυπίδης, ετ.89, Μάρτιος, 2010).

Όταν κάποιος αυτοκτονήσει χωρίς εξομολόγηση και Θεία κοινωνία παραμένει στο σπίτι που έμενε όταν ζούσε και γίνεται φάντασμα. Αν κάποιος μετά από χρόνια αποφασίσει να μείνει στο σπίτι αυτό, όπου υπάρχει το φάντασμα, το φάντασμα συνεχώς τον πειράζει και μπορεί να φτάσει και στο σημείο φόνου. Αυτό γίνεται γιατί δεν θέλει το φάντασμα να μείνει κάποιος ξένος στο σπίτι του και τον εξαναγκάζει να φύγει δια της βίας.(Παρίσσης Σπυρίδων, ετ. 75, Απρίλιος 2010).

 

Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες υπάρχει ένα στοιχειό που λέγεοθ οιχειυρον εξαναγκπίτι αυτοται σκυλάκι, το οποίο εμφανίζεται στη εξώπορτα ενός σπιτιού και η νοικοκυρά και η νοικοκυρθα πρέπει να απλώσει ένα μαντιλάκι ή πανί παναντιλλστο έδαφος για να αφήσει ένα χρυσό κοκαλάκι. Πρέπει όμως η νοικοκυρά να μην το ακούσει διότι βγάζει μια παράξενη κραυγή. Αν το ακούσει μπορεί να πεθάνει στο κοντινό μέλλον ή να πάθει ένα σοβαρό ατύχημα. Το χρυσό κοκαλάκι το φυλάει η νοικοκυρά για γούρι του σπιτιού. (Κουρτέση Ευαγγελία, ετ. 69, Μάρτιος 2010).

Πολλοί άνθρωποι στα χωριά λένε πως τα ζώα έχουν την ικανότητα να βλέπουν πνεύματα διότι έχουν ελαφρύ ίσκιο «αλαφροΐσκιωτα», και αυτή την ικανότητα την έχουν και μερικοί άνθρωποι. Συνήθως οι άνθρωποι δεν βλέπουν πνεύματα και γι’ αυτό έχουν βαρύ ίσκιο. Ως προς αυτό εξηγούν το φαινόμενο κατά το οποίο τα γαϊδούρια δεν περπατούν όταν βρίσκονται στο δρόμο κουβαλώντας φορτίο ή όταν τα σκυλιά γαβγίζουν χωρίς λόγο. Λένε επίσης, πως αν κάποιος πατήσει το δεξί πόδι του ζώου εκείνη την στιγμή που βλέπει κακά πνεύματα τότε θα μπορέσει να δει και αυτός όσα βλέπει το ζώο.(Σουπιώνη Χρυσούλα, ετ. 89, Μάρτιος 2010).

Μερικές φορές όταν κάποιος βλαστημά συμβαίνει κάτι κακό σε κάποιον και λέγεται κακία η ώρα και η στιγμή, διότι εκείνη την στιγμή που βλαστημάμε έχει την ικανότητα ένα κακό πνεύμα να πειράξει κάποιον. Αυτό το φαινόμενο λέγεται «μπόδισμα» ή αλλιώς πείραγμα, όπου αυτός που μποδίζεται νιώθει έναν ξαφνικό πόνο σε ένα σημείο του σώματός του και πρήζεται, μελανιάζει ή πιάνεται( δηλαδή για κάποιο χρονικό διάστημα παραλύει). Το μπόδισμα θεραπεύεται μόνο με ευχές ενός παπά(Σκορδίλη Ιωάννα, ετ.55, Μάρτιος 2010).

Παλιότερα, κάθε ψυχοσάββατο οι άνθρωποι μάζευαν καρυοφύλλια και τα έκαναν ματσάκια, κρεμώντας τα πίσω από την πόρτα μαζί με ένα λιβανιστήρι ευωδιάζοντας τις ψυχές που μπαίνουν μέσα στο σπίτι. Δεν σκούπιζαν, ούτε χτενίζονταν διότι πίστευαν πως όταν έριχναν τα σκουπίδια ή τις τρίχες των μαλλιών τους, έτσι έδιωχναν και τις ψυχές από το σπίτι( Περδίκης Νικόλαος, ετ. 75, Μάρτιος 2010).

Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι του χωριού δεν έβγαιναν έξω το βράδυ, τα δωδεκαήμερα, δηλαδή το χρονικό διάστημα μεταξύ των Χριστουγέννων μέχρι τα Θεοφάνεια, γιατί έβγαιναν οι καλικάντζαροι( Σπίνουλα Θεοδώρα, ετ. 74, Μάρτιος 2010).

Το καλοκαίρι συνήθως, όταν έχει καλό καιρό και περάσει ξαφνικά, μια ανεμοθύελλα λένε ότι περνά η κυρά ή η νεράιδα. Εκείνη την στιγμή λένε πως περνούν πολλά κακά πνεύματα μαζί προκαλώντας αυτό τον δυνατό άνεμο. Πρέπει όμως να κρατηθεί από κάπου αυτός που θα βρίσκεται έξω κατά την διάρκεια που θα του συμβεί αυτό, και να κάνει το σταυρό του. Αν δεν κάνει αυτά, μπορεί να τον πάρει μαζί του. Για αυτό το λόγο ακούμε την χαρακτηριστική φράση στην Κέρκυρα «να σε πάρει ο άνεμος». (Σπίνουλα Θεοδώρα, ετ.74, Μάρτιος 2010).

Στο επόμενο ήθη και έθιμα σχετικά με τα προξενιά, τα προικιά, το γάμο