Σωτήρης Σόρογκας, έξω από τον κύκλο των νερών

24grammata.com/ ζωγραφική

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Συχνά, εικόνες, λέξεις ή ακόμα και στυγνές φαντασίες που δεν μπορεί κανείς να ξεχωρίσει αν πρόκειται για ιδωμένα πράγματα και καταστάσεις ή για πλασματικές εντυπώσεις, οριστικοποιούνται στη μνήνη, επαναφέρονται σε χρόνους άτακτους, έπειτα αποσύρονται, για να κατανοήσει κάποτε ο «πάσχων» πως τούτη η ταλάντευση δεν συνιστά παρά το μέτρο. Το όριο βάση του οποίου εξελίσσεται η διαδικασία της σύγκρισης και διαμορφώνεται αμετάκλητα το αισθητικό αποτέλεσμα. Τούτο το ορόσημο, αν μπορούμε να ονομάσουμε έτσι τον καθορισμό του μέτρου με τον τυχαίο τρόπο, συμβαίνει σε ανύποπτο χρόνο και αφορά τον καθένα, εφόσον εκείνος διαθέτει τη διορατικότητα να παραμείνει «ανοιχτός» σε ερεθίσματα και να διεκδικήσει για αυτά μια κάποια αξιολόγηση. Φυσικά, η διαδικασία αυτή δεν αφορά τον καθένα. Πρόκειται για μια διεργασία ηθελημένη, παρά το τυχαίο και άγνωστο αποτέλεσμά της. Πρέπει κανείς να γυρεύει ένα καθρέφτισμα των προσωπικών του τάσεων, των εναγώνιων αναζητήσεών του προκειμένου να αντιληφθεί το αναγκαίο της υποθέσεως και να το διεκδικήσει μες στις καθημερινές συναναστροφές και τα αισθήματα. Η ευχαρίστηση όταν κανείς σταθεί εμπρός από τα συνειδητά μέτρα και σταθμά της αισθητικής του συνιστά μια στιγμή μεγαλειώδη, καθώς τότε μπορεί κανείς να πει, πως ο δέκτης, ο εξερευνητής για τον οποίο συζητούμε, αποποιείται την προσωπική του ιστορία και χύνεται, δίχως πόνο στη μεγάλη θάλασσα, ήρεμος και γαλήνιος για τούτη την κατάληξη.

Η κατάφαση μιας αποδοχής είναι ζήτημα σπουδαίο. Όταν κανείς στέκει ξάφνου εμπρός στο αληθινό, είτε πρόκειται για εντύπωση είτε πάλι η συνάντηση αυτή αφορά ένα γεγονός με διαστάσεις ανθρώπινες, τότε μπορεί να παρατηρήσει πολλά περισσότερα από ότι στο εσωτερικό ενός καθρέφτη, βαλμένου με τρόπο στον τοίχο ενός σπιτιού αστικού.

Εμπρός σε αυτό το «αληθινό», λοιπόν και με τις δύο προαναφερθείσες έννοιές, θα βρεθεί κάποιος όταν ανταμώσει με το έργο του ζωγράφου Σωτήρη Σόρογκα. Η μορφή του είναι, πέρα από κάθε αμφιβολία ολότελα απόκοσμη. Ψαρά μαλλιά, ατημέλητα, ζωηρό βλέμμα, πίσω από το σκελετό των γυαλιών του, τα δάχτυλά του, δάχτυλα χεριών εργασμένων, όπως οι πέτρες και τα «θαλάσσια ξύλα» της τεχνοτροπίας του. Τα έργα του Σόρογκα είναι αληθινά. Θα μπορούσαν να αποτελέσουν με βεβαιότητα προϊόντα γεωμετρικών αναζητήσεων ή να σταθούν πάλι επάξια, όσον αφορά την πειστικότητά τους δίπλα σε φωτογραφικές αναπαραστάσεις. Πάντα με μολύβι, σχεδόν πάντα με μολύβι τα έργα του Σόρογκα, τα πιο αληθοφανή. Γυναικείες μορφές με εκφράσεις που μπορείς να δεις στις μεσημεριάτικες παραλίες ενός ελληνικού νησιού ή στις σωσμένες φωτογραφίες των μαθητικών χρόνων. Κρίνεται εξαιρετικά σίγουρο πως ο ζωγράφος δεν επιδίδεται σε φανταστικά πορτραίτα. Άλλωστε οι γραμμές των προσώπων, οι πάντα ανόμοιες, προσωπογραφίες του αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Αυτό ακριβώς, δε, το τελευταίο μοιάζει να γυρεύει και ο Ηπειρώτης Σόρογκας, όταν φτιάχνει εκείνα τα καλοσυνάτα πρόσωπα ή όταν πάλι αποτυπώνει με ακρίβεια την ένταση στο βλέμμα ενός ποιητή. Στη νεότητά του ο Αντώνης Φωστιέρης, εκπρόσωπος της γενιάς του 70 αυτό αποκαλύπτει και επιβεβαιώνει.

Οι μορφές είναι καμωμένες με αγάπη, σαν τάχα ο δημιουργός να γνωρίζει πως άλλος τρόπος για να επιζήσουν οι άνθρωποι και οι στιγμές δεν υφίσταται. Και έτσι εισάγει στα έργα του όλη την ακρίβεια, τη λεπτομερειακή αναπαράσταση, πλησιάζοντας περισσότερο τη μοναδική, φωτογραφική σύλληψη και λιγότερο μια ζωγραφική διατύπωση.

Τα πρόσωπα και τα έργα του Σόρογκα γενικότερα, δίδουν την εντύπωση πως υπάρχουν ακέραια και μόνα, συνιστώντας το καθένα ξεχωριστά ένα ολόκληρο, αυτοτελή κόσμο. Τέτοιο σεβασμό επιδεικνύει ο σπουδαίος ζωγράφος στις αποτυπώσεις του. Και είναι και για τούτο που καθένας εντυπωσιάζεται, όπως τα παιδιά εμπρός σε μια άσκηση σκηνικής αναπαράστασης από κάποιον επιτήδειο συμμαθητή τους, ο οποίος σημειωτέον, φαίνεται να γνωρίζει καλά τη χρήση του ρυζόχαρτου. Με ένα τέτοιο, παρόμοι υλικό ο Σόρογκας επαναφέρει τις μνήμες του και μας τις προσφέρει απλόχερα, καθώς κάποιος που εμπιστεύεται αγαπημένα μυστικά, αθώα, τρυφερά, βουβά μα με τόση ένταση λόγου σε αγνώστους.

Το στοιχείο του λόγου δεν αναφέρεται σε τούτο το σημείο τυχαία. Οι εικόνες του ζωγράφου έτσι ξεκομμένες από τα εγκόσμια αποτελούν μια προέκταση του λόγου. Σαν να μιλούσε κάποιος για ώρες σε ένα απρόσωπο κοινό και τώρα, καθώς ολοκληρώνει την εκφορά του, όλη η σημασία συγκεντρώνεται πάνω στην ύπαρξή του. Πλάι στην ομορφιά ενός που εκτέθηκε λάμπει, όχι η αντίθεση μα ο ίσκιος μιας μοιραία, αναγνωρισμένης ομορφιάς. Το όμορφο αντικείμενο, το οποίο συνεπάγεται την καλοσύνη και τη χρησιμότητα και αντιστρόφως.

Όλα τούτα είναι τα έργα του Σόρογκα. Οι έννοιες εδώ είναι αδρανείς, δευτερεύουσες, τοποθετημένες στο σωστό εύρος, στην κατάλληλη θέση τους. Τώρα πια σημασία έχει ο τρόπος με τον οποίο θα επισημανθεί η σημειολογία της αποκρυσταλλωμένης αίσθησης, η μέθοδος με την οποία θα διασωθεί στο μέλλον το ζήτημα ενός συναισθήματος, μιας τομής ή ενός στίχου, ενός τέλως πάντων γεγονότος, το οποίο διακόπτει την καθημερινή λειτουργία της οπτικής μας μνήμης, την ανανεώνει και τη θρέφει, δυναμώνοντάς της, ενισχύοντας το δίαυλο που συνδέει την αίσθηση με το λόγο, το αποτέλεσμα ως την απόδειξη, ως το αναγκαίο μέσο για την ανάδειξη της λεγόμενης «σταθεράς.»

Το κομψό βιβλίο, με το κόκκινο εξώφυλλο και την προσωπογραφία του Θρακιώτη Βιζυηνού είχε εξ αρχής δεσμεύσει την αισθητική του γράφοντος. Τόσο πειστικό το βλέμμα, τόσο οξείες οι γωνίες του προσώπου, σχεδόν ρεαλιστικές, τίποτα στρογγυλεμένο, τίποτα δουλεμένο τόσο ώστε να απωλέσει αυτή η μορφή την ανθρώπινη όψη της. Με άλλα λόγια ο Βιζυηνός εδώ είναι ένα πρόσωπο, φορά το καπέλο του, με τρόπο, γνωρίζει πως τον περιεργαζόμαστε μα έτσι συμβαίνει συνήθως με τις διασημότητες ή εκείνους τους οποίους περιβάλλει πια ο σύγχρονος μύθος. Το έργο ανήκει στον Σόρογκα. Όπως και ο πίνακας, που δείχνει ένα πηγάδι και είναι εκείνο τόσο προσαρμοσμένο στο κατάλληλο σχήμα και τόσο μόνο σε ένα χώρο ακατάληπτο και πελώριο, ώστε με σιγουριά αισθανόμαστε πως εκπληρώνεται ένας οριστικός χρησμός και πως όλα όσα είναι μοναδικά και απλησίαστα στέκουν πάντα έξω από τον κύκλο των νερών. Στεκόμαστε με θαυμασμό εμπρός στο λειτουργό μια πραγματικά, υψηλής τέχνης. Στεκόμαστε μα θαυμασμό και αγάπη απέναντι στο έργο του ζωγράφου Σωτήρη Σόρογκα. Του Ηπειρώτη.