Υπάρχει στρατευμένη Τέχνη;

24grammata.com/ ελληνικός λόγος

γράφει ο Γιώργος Μαυρογιάννης

Συχνά ακούμε πως ένας καλλιτέχνης είναι στρατευμένος, υπηρετεί τι; α’ ή β’ σκοπιμότητες και άλλα πολλά. Αυτόματα, λοιπόν, γεννάται το ερώτημα: τι είναι στρατευμένη τέχνη ή ακόμα, αν υπάρχει, πως μπορούμε να τη διακρίνουμε; Αναμφισβήτητα οι πνευματικοί άνθρωποι είναι δημόσια πρόσωπα και ως εκ τούτου κάθε εκδήλωση της ζωής τους αποτελεί αντικείμενο κριτικής από εχθρούς και φίλους. Ό,τι λοιπόν για το μέσο άνθρωπο είναι φυσιολογικό, γι αυτούς μπορεί να αποτελέσει σημάδι μιας μελλοντικής εξέλιξης, αφού κάτι θα ξέρουν παραπάνω από μας.

Άλλωστε η επιρροή τους σε αρκετά μέλη της κοινωνίας είναι αναμφίβολη, και κυρίως στους νέους. Οι πιο πολλοί, για να μην πούμε όλοι οι καλλιτέχνες, είναι έντονα πολιτικοποιημένα άτομα, ενταγμένα στις γραμμές κάποιου κόμματος. Και τι πιο φυσικό για έναν άνθρωπο που πονά τον τόπο του, τις ιδέες του, που «βλέπει» καλύτερα και καθαρότερα από τους άλλους το μέλλον, που διακρίνει τις επιπτώσεις του παρόντος και του παρελθόντος στο αύριο.

Από την άλλη μεριά υπάρχουν συμφέροντα που θίγονται από αυτή τη συμπεριφορά και έτσι δημιουργούνται εχθροί και φίλοι, που θέλουν να εκμεταλλευθούν την παρουσία κάποιου καλλιτέχνη σε μια κομματική οργάνωση. Οι εχθροί λοιπόν στιγματίζουν κάθε συμπεριφορά και οι φίλοι την υπερτονίζουν. Αλλά μην ξεχνάμε ακόμα πως και ο ίδιος είναι και άνθρωπος με συγκεκριμένες απόψεις και επομένως μέσα από τα έργα του φαίνεται η ιδεολογία του. Αυτό λοιπόν μαζί με τα προηγούμενα τον στιγματίζουν ως «στρατευμένο». Είναι όμως έτσι ή μήπως δεν υπάρχει στρατευμένη Τέχνη;

Υπάρχουν δυο απόψεις πάνω σ’ αυτό το θέμα. Η μία υποστηρίζει πως πράγματι κάθε καλλιτέχνης θέτει τις υπηρεσίες του στη διάθεση του πολιτικού στρατοπέδου στο οποίο ανήκει και η άλλη, που δέχεται πως η στράτευση αυτή δε γίνεται συνειδητά αλλά απορρέει από την ίδια την ιδεολογική «ταυτότητα» κάθε ανθρώπου, ο οποίος εκδηλώνεται σε κάθε στιγμή της ζωής του με όλο του το «είναι», με τον εσωτερικό του κόσμο δηλαδή. Κάθε άνθρωπος, με άλλα λόγια, όταν μιλά, όταν εργάζεται, όταν έρχεται σε επαφή με τους άλλους, εκδηλώνει, χωρίς πολλές φορές να το θέλει, τον ιδεολογικοπολιτικό του κόσμο. Πώς λοιπόν να ζητήσουμε από τον καλλιτέχνη να αφήσει στην άκρη τις θέσεις του και να συμπεριφερθεί αλλιώς;

Ίσως θα πρέπει να κάνουμε και κάποιον άλλο διαχωρισμό. Υπάρχουν μερικοί δήθεν πνευματικοί άνθρωποι, που θέλουν να προβληθούν μέσα από τις γραμμές κάποιου κόμματος. Συνήθως είναι μετριότητες ή φιλόδοξα άτομα, που αποζητούν τη γρήγορη φήμη, η οποία εξασφαλίζεται ευκολότερα αν γίνει κάποιος υπηρέτης μιας σκοπιμότητας. Τέτοιους ψευτοδιανοούμενους έχει πολλούς να παρουσιάσει η Ιστορία. Μόλις όμως πεθάνουν, χάνονται ευκολότερα τα έργα τους παρά η οργανική τους ύλη.

Αναμφίβολα υπάρχουν και οι άλλοι, οι πραγματικά ώριμοι άνθρωποι, οι αληθινοί Καλλιτέχνες που δημιουργούν Ιστορία και μένουν στην αιωνιότητα τα έργα τους. Μερικά μπορεί να είναι κομματικά, να εκφράζουν δηλαδή την ιδεολογική τους τοποθέτηση. Δε γίνεται όμως αυτό επίτηδες. Αποτελεί μέρος του εαυτού τους, της αλήθειας τους. Και ας μην ξεχνάμε πως οι πνευματικοί άνθρωποι μπορεί μεν να δημιουργούν την εποχή τους αλλά και οι ίδιοι είναι παιδιά της.