Φρένο – πέδηση – ταμπούρα – ΑΒS

24grammata.com/ ιστορία του αυτοκινήτου/ από τη ζωή των λέξεων

Αγγλ.: brake, γερμ.: bremse, γαλλ.: fraine , ιταλ.: freno, σουηδ. : broms

γράφει ο Κώστας Κρητικός

Η λέξη προήλθε από την ιταλική freno < λατινικά: frenum: χαλινάρι. Η μαρτυρία του Σένεκα (επιστ. 41, α΄μ.Χ.) : non faciunt meliorem equum freni – τα χρυσά χαλινάρια δεν κάνουν καλύτερο το άλογο – αποδεικνύει ότι είναι διαχρονικό το ψώνιο του ανθρώπου να επιδεικνύεται μέσα από τα μεταφορικά μέσα.Ίσως, η λατινική λέξη frenum παράγεται από την αρχ. ελληνική : φρην, γεν. φρενός (: το μυαλό, ο νους). Λέτε η λογική να μην είναι τίποτα άλλο από ένα χαλινάρι; (!!)

Επίσης, ως συνώνυμο χρησιμοποιείται ο λόγιος όρος : η πέδη < λατ. pes < ελλ. πους (πόδι, εμπόδιο). Απ εδώ οι φράσεις: συστήματα πέδησης (φρεναρίσματος), ηλεκτρομαγνητική πέδηση,τροχοπέδη κ.ά.

• Αξιοσημείωτες λεπτομέρειες από την «ιστορία» των φρένων:

α) Τα πρώτα φρένα που χρησιμοποιήθηκαν (έως το 1950, περίπου) ήταν μηχανικά (mechanical brakes, brake cam). Χρησιμοποιούσαν μεταλλικά συρματόσχοινα για την ενεργοποίηση των φρένων. Σήμερα, μόνο το χειρόφρενο (handbrake) λειτουργεί μηχανικά.

β) Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα φρένα με ταμπούρα (drum brake). Το φρενάρισμα αυτό χρησιμοποιεί σιαγόνες που διαστέλλονται στο εσωτερικό ενός τυμπάνου. Άλλωστε, η λ. ταμπούρο παράγεται από την αραβική tambur: τύμπανο. Παραγωγα: ταμπούρλο, ταμπουράς.

γ) Τέλος, παρουσιάζονται (από τη Jaguar, 1952) τα δισκόφρενα (disk brake). Τα σταθερά πλακίδια τριβής (τακάκια, brake pad) ακινητοποιούν τον περιστρεφόμενο δίσκο. Είναι απίστευτο να αναλογιστείτε τη θερμοκρασία που αναπτύσσεται στα τακάκια (από 500⁰ C ^– 700⁰C ). Το πως αντέχουν τα τακάκια σ΄ αυτές τις θερμοκρασίες ειναι ένα από τα μικρά θαύματα της τεχνολογίας, όχι, βέβαια, χωρίς επιπτώσεις (κατασκευάζονται από αμίαντο, που, ως γνωστον, είναι καρκινογόνος).

δ) Τα δισκόφρενα λειτουργούν υδραυλικά, γι αυτό το υγρο των φρένων πρέπει να είναι πάντοτε στο οριζόμενο επίπεδο, για να μην περάσει ο αέρας στο σύστημα. Στην περίπτωση που, τελικά, περάσει αρκεί να γίνει εξαέρωση. Τα υγρά των φρένων (γλυκόλη) είναι ένα, ακόμα, μικρό θαύμα της τεχνολογίας, αφού παραμένουν σε υγρή κατάσταση ακόμα και σε ασύλληπτες θερμοκρασίες :από -60⁰ C έως 300⁰C(!). Πρέπει να τα αλλάζουμε μια φορά το χρόνο.

ε) Όταν πατήσουμε απότομα φρένο και ακινητοποιήσουμε τους τροχούς, τότε το αυτοκίνητο συνεχίζει να ολισθαίνει στην ίδια πορεία που είχε πριν φρενάρουμε, ενώ οι τροχοί δεν υπακούουν στο τιμόνι. Εδώ έρχεται να απαντήσει το ΑΒS (ακρωνύμιο του Anti-lock Braking System, όχι Anti Block System, αυτόματο σύστημα αντιπλοκαρίσματος φρένων). Με αυτό, το ευεργετικό σύστημα, το τιμόνι ελέγχει τους τροχούς ακόμα και στη διάρκεια του πιο βίαιου φρεναρίσματος.Τοποθετείται στους μπροστινούς τροχούς και με ηλεκτρονικούς αισθητήρες δίνει εντολή στα τακάκια να πιέζουν τους δίσκους “ένα τόνο” πριν την ακινητοποίηση.Έτσι, το όχημα επιβραδύνει, αλλά συνεχίζει να ρολάρει και, άρα, να υπακούει στο τιμόνι. Πρωτοεφαρμόστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και χαρακτηρίστηκε ως η μεγαλύτερη ανακάλυψη εκείνης της δεκαετίας (popular mechanics, SATURDAY MECHANIC).