H ταξιδιωτική φιλολογία

 24grammata.com/Αμερική (αφιέρωμα  εν προόδω)

Εξερευνώντας την “Ωραία Αμερική” (17η στάση, αφιέρωμα εν προόδω)

 έχουν  προηγηθεί κλικ εδώ

γράφει ο  Απόστολος Θηβαίος.

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Ο Απόστολος Θηβαίος θα είναι ο οδηγός και ο ξεναγός μας σε αυτό το πανέμορφο ταξίδι στην Αμερική του ωραίου, του έρωτα και της φαντασίας.

δέκατη έβδομη στάση του οδοιπορικού

ΤΕΤΡΑΔΙΑ, «Η ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ»

Την ανακάλυψη της Αμερικής ακολουθεί η αθρόα εισροή Ευρωπαίων που αναγνωρίζουν στον Νέο Κόσμο τις ευκαιρίες για μια καινούρια ζωή. Η ραγδαία εξέλιξη των σύγχρονων, αστικών κέντρων, βασίζεται εν πολλοίς στην πρώιμη διαμόρφωση των κέντρων υποδοχής που αναπτύχθηκαν για την υποστήριξη των αναγκών του μεταναστεύοντος πληθυσμού. Η ταξιδιωτική λογοτεχνία και οι σχετικές μαρτυρίες που διέσωσε η παλαιότερη βιβλιογραφία συνιστά ένα πολύ βασικό είδος για την αμερικανική φιλολογία. Πέρα από τη λογοτεχνική αξία, δεν αμφισβητείται η ταυτόχρονη, ιστορική και πολιτιστική τους σημασία. Σε τούτα τα συγγράμματα στηρίζεται η κοινοποίηση των θαυμάτων του Νέου Κόσμου, ο οποίος τέτοια επίδραση έμελε ν΄ασκήσει στην παγκόσμια κοινότητα. Ιεραπόστολοι, ταξιδευτές, φυσιοδίφες και δεινοί τυχοδιώκτες καταθέτουν ένα μοναδικό υλικό, μια σπουδαία παρακαταθήκη για την Αμερική της δεύτερης χιλιετίας. Τα τετράδια (οδοιπορικό στην Αμερική) του  24grammata.com δοκιμάζουν μια γενική προσέγγιση της ιεραποστολικής πρακτικής, η οποία σε μεγάλο βαθμό οδήγησε ένα μεγάλο αριθμό τολμηρών εξερευνητών στα αχαρτογράφητα και αφιλόξενα πεδία της αμερικανικής ενδοχώρας. Με οδηγό το χριστιανικό δόγμα οι ατρόμητοι θαλασσοπόροι και οι περιηγητές της εποχής, κατακλύζουν τους μακρινούς τροπικούς, ιχνηλατώντας ήδη τα πρώτα βήματα της δυτικής ιστορίας. Ως το τέλος του 19ου αιώνα, ο λατινικός χαρακτήρας της αμερικανικής ηπείρου έχει πια αναδειχτεί στο ακέραιο.

ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΟΙ (1846-1900)

Η Νότιος Αμερική δεν είχε λησμονηθεί απ΄τους Αμερικάνους ταξιδευτές και εξερευνητές. Έτσι η πλωτή αποστολή από το 1851-1853, συνεχίζει την εξερεύνηση της κοιλάδας του Αμαζονίου υπό την καθοδήγηση των Χέρντον και Γκίμπον, ενώ νωρίτερα απ΄αυτό ο Τζον Λόιντ Στίβενς εξερευνούσε το ενδιάμεσο τμήμα του Δυτικού Ημισφαιρίου δημοσιεύοντας τα εξαιρετικά αποτελέσματα στα «Γεγονότα του ταξιδιού στην Κεντρική Αμερική, στην περιοχή Τσιάπας και τη χερσόνησο του Γιουκατάν» του 1841 και στα «Γεγονότα απ΄το ταξίδι στη χερσόνησο Γιουκατάν», δημοσιευμένα το 1843. Οι επιχειρήσεις του Σκουίερ, προβάλλονται στη «Νικαράγουα» του 1856 και τις «Πολιτείες της κεντρικής Αμερικής» του έτους 1858. Πολύ μακρύτερα στην Τουρκία ο επαναστάτης ιατρός Γουίλιαμ Γκούντελ δοκίμαζε τις εμπειρίες που θα επαναφέρει αργότερα στο έργο «40 χρόνια στην τουρκική αυτοκρατορία» του 1878, δημοσιευμένο από τον, νομικά αναγνωρισμένο υιό του Πράιμ. Ο ιατρός Γκούντελ άνηκε σε μια τάξη εργατών, με ισχυρά θρησκευτικά πιστεύω, οι οποίοι ταξίδεψαν σ΄όλα τα μήκη και πλάτη, αναζητώντας τόπους όλων των ειδών. Δραστηριοποιήθηκαν ακόμη νωρίτερα στην περιοχή που αναγνωρίζεται ως Άγρια Δύση. Ο Σάμουελ Πάρκερ, της πρεσβυτεριανής εκκλησίας επισκέφτηκε το Όρεγκον το 1836, συνοδευόμενος από τον φυσικό Μάρκους Γουίτμαν. Ο Πάρκερ έγραψε μια «Ανασκόπηση του εξερευνητικού ταξιδιού, πέρα από τα Βραχώδη Όρη», το 1838, ένα απ΄τα σημαντικότερα συγγράμματα της εποχής. Ο Γουίτμαν διατήρησε ένα τέτοιο έντονο ενδιαφέρον σχετικά με τον θρησκευτικό πλούτο των Ινδιάνων, ώστε ανέλαβε δράση ως ιεραπόστολος, εδραιώνοντας ένα κέντρο επιχειρήσεων στο Γαιιλάτπου. Αργότερα, το χειμώνα του 1842, ο Γουίτμαν θα πραγματοποιήσει το ταξίδι από το νοτιότερο άκρο της αμερικανικής ηπείρου ως την πόλη Ουάσιγκτον. Η περιπέτεια αυτή σώζεται στο έργο «Πώς ο Μάρκους Γουίτμαν διέσωσε τ΄Όρεγκον» δημοσιευμένη το 1895 από τον Νίξον. Ο Γουίτμαν πιστεύεται πως αποκάλυψε εγκληματικά σχέδια των Βρετανών στην αμερικανική κυβέρνηση, αν και το ζήτημα επαφύεται στην καλή πίστη γύρω από τη δράση και τη φήμη του Μάρκους Γουίτμαν. Ο Μάρσαλ συνιστά τον πρώτο απ΄εκείνους που αμφισβήτησαν την ιδέα της «σωτηρίας», παρουσιάζοντας τις απόψεις του στα έργα «Αναφορές της αμερικανικής, ιστορικής ένωσης» του 1900, στην «Κατάκτηση του Όρεγκον» και στις «Επί μακρόν συγκαλυμμένες αποδείξεις για τον Μάρκους Γουίτμαν», δημοσιευμένο το 1911 αμφότερα. Σε κάθε περίπτωση ο Γουίτμαν αποτέλεσε μια θαυμάσια προσωπικότητα και αφιέρωσε τη ζωή του δουλεύοντας ανάμεσα στους Ινδιάνους. Οι τελευταίοι, εξαιτίας ενός μεταφυσικού σχεδόν μίσους για τους λευκούς δολοφόνησαν πολλούς απ΄αυτούς, μεταξύ των οποίων τον ίδιο τον ευεργέτη τους και την οικογένειά του, ενώ κράτησαν πολλούς φυλακισμένους. Ο Μ. Κάνον σε μια αποτίμηση των πρώτων εκείνων ημερών, περιγράφει την ιστορία της σφαγής στο Γαιιλάτπου, στο έργο του 1915, «Η άνοδος και η πτώση του.»

Οι κρατούμενοι διασώθηκαν από την αποφασιστικότητα και την ικανότητα ενός σπουδαίου ακρίτα της Δύσης, του Πίτερ Σκιν Όγκντεν. Ο Όγκντεν δεν ήταν Αμερικάνος, αφού μετά τη γέννησή του στο Νιου Τζέρσεύ του Νιούαρκ, οι βασιλικές, πολιτικές καταβολές της οικογένειάς του, την ανάγκασαν να κινηθεί σε πιο φιλόξενους τόπους, ειδικά μετά το ξέσπασμα των γεγονότων με τον βασιλιά Γεώργιο τον Τρίτο. Ο Τ. Σ. Έλιοτ, στο εξαιρετικά διασκεδαστικό και διδακτικό φυλλάδιο, «Πίτερ Σκιν Όγκντεν, έμπορος δερμάτων» του 1910, συνδέει την αξιοθαύμαστη καρριέρα του Όγκντεν με την περιοχή κοντά στον 49ο παράλληλο. Ο Όγκντεν έγραψε το έργο «Τα χαρακτηριστικά της ινδιάνικης ζωής, δοσμένα απ΄έναν έμπορο δέρματος», το 1853, επαναδιωτυπωμένο από τον Τζες Απλεγκέιτ. Λέγεται πως το συγκεκριμένο έργο ο Όγκντεν το πρότεινε ακόμη στον Ίρβινγκ, αλλά δοσμένων των συνθηκών ο τελευταίος αρνήθηκε να το δημοσιεύσει.

Οι περισσότεροι από τους ταξιδιώτες που διείσδυσαν στο δυτικό τμήμα της αμερικανικής ηπείρου ήταν εξαντλητικοί, δεινοί παρατηρητές και πολλά από τα συγγράμματά τους, όπως εκείνα των Γκρεγκ και Κένταλ κατοχυρώνουν σήμερα ένα υλικό υψηλής, ιστορικής αξίας. Ακόμη ένας του οποίου η εργασία τοποθετείται σ΄ανάλογη κορυφή είναι ο Τόμας Τζέφερσον Φάρναμ. Καμιά αμερικανικού ενδιαφέροντος βιβλιοθήκη δεν μπορεί να θεωρείται ολοκληρωμένη αν δεν διαθέτει έργα, όπως τα «Ταξίδια στις δυτικές εκτάσεις» ή το «Οι περιπέτειες του ταξιδιού και η ζωή στην Καλιφόρνια.» Ο Φάρναμ ακολούθησε ορισμένα μεμονωμένα, ταξιδιωτικά ίχνη, ενώ δεν μιλά για όσα βλέπει μα και για όσα ακούει, καταθέτοντας μια κάπως ανακριβή μα ενδιαφέρουσα περιγραφή της αχαρτογράφητης ως τότε περιοχής του φαραγγιού Γκραν Κάνυον. Τέλος, ακόμη ένας ιεραπόστολος, του οποίου η φήμη εξαπλώθηκε γρήγορα πέρα απ΄το Όρεγκον είναι ο κληρικός Ντε Σμετ. Τα συγγράμματά του είναι από τα πιο ζωντανά. Ειδική μνεία οφείλεται στο «Αποστολές στο Όρεγκον και ταξίδια πέρα από τα Βραχώδη Όρη», γραμμένο μεταξύ του 1841-1845 και το «Γράμματα και σκηνές» του 1843.

Η ανάγκη για την πλήρη αποκάλυψη του παγκόσμιου πλούτου και η διάθεση για την οριστική χαρτογράφηση του κόσμου, οδήγησε πολλούς από τους Αμερικάνους εξερευνητές σχεδόν προς όλες τις ακραίες κατευθύνσεις. Η αφρικανική ήπειρος, απροσπέλαστη ως τότε και μυθική έμελε να αποτελέσει έναν ακόμη προορισμό των Αμερικανών ερευνητών, αποζημιώνοντάς τους με την πληθωρικότητα των ειδών και τη μεταφυσική της. Στο κεφάλαιο «Περί ταξιδευτών», η πραγματεία του πανεπιστημίου του Καίμπριτζ καταγράφει την τάση των περιηγητών να διεισδύσουν στην αφρικανική ενδοχώρα, μεταφέροντας τις εντυπώσεις από την, κατά πολλούς, κοιτίδα της ανθρωπότητας.

ΑΦΡΙΚΗ

Οι Αμερικάνοι εξερευνητές και ταξιδευτές επέκτειναν τις περιηγήσεις τους σ΄όλα τα ακραία όρια της γης. Η σχετική, λογοτεχνική παραγωγή κρίνεται μεγαλειώδης. Η Αφρική δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Ο Πολ Ντυ Σελού εξερεύνησε τη δυτική Αφρική μεταξύ των ετών 1855 και 1859, προβαίνοντας στις πρώτες αναφορές για τον θρυλικό γορίλα, ενώ μεταξύ των ετών 1863 και ’65 προχώρησε σε εκτενείς αναφορές γύρω από τους Πυγμαίους. Και οι δυο προσεγγίσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη δυσπιστία προς το πρόσωπό του. Δεν θα αργήσει όμως να λάβει την απόλυτη αποδοχή και την καθολική αθώωση για την κατάφορη απαξίωση της έρευνάς του. Δημοσίευσε έργα, όπως το «Ταξίδι στη γη των Ασάνγκο», το 1867, τη « Χώρα των Νάνων» του 1872 και άλλα.

Μια αμερικανική εφημερίδα αποστέλλει τον ανταποκριτή της στα ίχνη του χαμένου Λίβινγκστον και ο Χένρυ Στάνλει περιγράφει την αξισημείωτη ιστορία του στο έργο «Πώς ανακάλυψα τον Λίβινγκστον.» Γρήγορα θα αναδειχτεί στον πιο διάσημο εξερευνητή της Αφρικής, παρουσιάζοντας πλούσιο, συγγραφικό έργο. Ειδική αναφορά οφείλει κανείς στο έργο του «Η ίδρυση της ανεξάρτητης πολιτείας του Κονγκό», του 1885. Αυτή η κατά τα λεγόμενα «ελεύθερη» πολιτεία, μόνο ως τέτοια δεν θα διακριθεί, συνιστώντας τη σκηνή θυελλωδών διαφωνιών. Έργα άλλων ερευνητών αντιμάχονται αυτές τις κατηγορίες. Όμως εκείνοι που γνωρίζουν δυσπιστούν απέναντι σε τέτοιες προσεγγίσεις.

Η περιήγηση στο παρελθόν της αμερικανικής λογοτεχνίας θα εξακολουθήσει. Είτε μέσα από τη θεώρηση της ταξιδιωτικής λογοτεχνίας, είτε προσεγγίζοντας την πολιτική και την οικονομία ή τις εμβληματικές μορφές της εγχώριας ιστορίας, είναι δυνατόν να σχηματιστεί μια κατά το δυνατόν ολοκληρωμένη εικόνα του ύφους, της αισθητικής και των ιστορικών παραγόντων που διαμόρφωσαν αποφασιστικά το χαρακτήρα της σύγχρονης και ηγεμονικής Αμερικής.