Jacqueline De Romilly / Ζακλίν ντε Ρομιγί

24grammata.com/ Λόγος

Χρήστος Κηπουρός

Jacqueline De Romilly
«το άλας της Δημοκρατίας είναι η ορμή του πολίτη»

Έψαξα να βρω τι ήταν εκείνο που ενέπνευσε τη γηραιά -ενενήντα τριών ετών σήμερα- Γαλλίδα ακαδημαϊκό Ζακλίν ντε Ρομιγί, να ασχοληθεί όλη της τη ζωή, με την αρχαία Ελλάδα, συγγράφοντας δεκάδες βιβλίων αλλά και να συνεχίζει. Αν ήταν μόνο ο θαυμασμός, η μαγεία του μέτρου, η φιλοσοφία, η τέχνη, η επιστήμη, η λατρεία και οι Δημοκρατικοί θεσμοί της κλασσικής Αθήνας ή ήταν τυχαίο συμβάν όταν προ πάρα πολλών δεκαετιών έπεσε, όπως λέει η ίδια, στα χέρια της το έργο του Θουκιδίδη. Ή οφείλεται στο αριστείο που πήρε ως δεκαεπτάχρονη μαθήτρια, στα αρχαία Ελληνικά. Ή τέλος, αν σχετίζεται με την καταγωγή της και τις μνήμες της Χιτλερικής κατοχής.

Μπορεί όλα τους να επενέργησαν, όμως το κρίσιμο είναι αυτό που κατέληξε τελικά η ίδια, από τις πολυετείς ανασκαφές στην Ελληνική κλασσική γραμματεία. Αυτό που συνέβαλλε, συμβάλλει και θα συμβάλλει καθοριστικά εις τους αιώνας των αιώνων. Η ορμή του πολίτη. Η λέξη βέβαια αυτή δεν είναι καμιά άγνωστη. Άλλες φορές σαν συγγενής της οργής και άλλες της όρασης, έχει απασχολήσει από παλιά την ποιητική και τη γραμματεία. Είναι άλλωστε γνωστό, τόσο στη φυσική όσο και στην κινηματική, ότι από κοινού με την ώθηση συνιστούν κινητήρια δύναμη. Επί του προκειμένου, τη δυναμική του ανθρώπου πολίτη. Επόμενα και τη συμβολή, στην ίδια τη Δημοκρατία.

Το πολύτομο έργο της είναι πριν από όλα, έργο, βαθειά πολιτικό. Θα το αδικούσε -αν δεν συνιστούσε ύβρη- μια ταύτισή του με την αρχαιολατρία. Άλλο η δημιουργική επιστροφή στην ιστορία, και άλλο πράγμα η εθνικοφροσύνη. Αν είναι κάτι είναι ένας εφοδιασμός του ανθρώπινου μυαλού-εργοστασίου με γνωστική πρώτη ύλη από την κλασσική Ελλάδα, για παραγωγή προϊόντων που θα εμπλουτίσουν τις αγορές και τις εκκλησίες του Δήμου, στους νέους χρόνους. Κυρίως δε τα δικαιώματα του πολίτη και φυσικά το παραμένον, όσο ποτέ άλλοτε επίκαιρο, όραμα της Δημοκρατίας. Η διαρκής αναζήτησή της αλλά και η συγκριτική με όσα ήκμασαν στα κλασσικά χρόνια. Από το φιλοσοφικό πεδίο, μέχρι την τέχνη. Την τέχνη που έχει σαν μέτρο τον άνθρωπο και που απέναντί του, ακόμη και το θεϊκό μέγεθος, δεν είναι υπερμέγεθες. Πόσο μάλλον το μέγεθος των ταγών, του πολιτικού κόσμου, που κατέληξε σήμερα να συνιστά όχι απλά υπερμεγέθη οντότητα αλλά τερατομορφία με τα όλα της. Κάθε άλλο παρά σε αρμονία με τη Δημοκρατία.

Τα επιβεβαιώνει κανείς όλα αυτά, ακόμη και από τον ομώνυμο τίτλο του συλλόγου που ίδρυσε και λειτουργεί στη Γαλλική πρωτεύουσα: «Η ορμή του πολίτη». Ορμή δηλαδή, για τη Δημοκρατία και την πυροπαθή σε πολλές χώρες, λέξη της αλλαγής. Ορμή για την εξέλιξη των θεσμών όσο και των αρχών και αξιών. Ορμή για ανώτερη δημιουργική σύνθεση της έννοιας του ανθρωπισμού. Μια ναι μεν αιώνια και μεγάλη αξία, που όμως συνεχίζει να είναι ζητούμενο, ακόμη και στις Ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες, κατά τα άλλα, αποτελεί κύριο θεμέλιο των κοινωνιών και των Δημοκρατιών.

Αν πέραν από τα δεκάδες βιβλία της για την αρχαία Ελλάδα η πρέσβειρα αυτή του Ελληνισμού, έγραφε και ένα έστω για τη σημερινή, αυτό ακριβώς θα επαναλάμβανε. Ότι το καύσιμο για την κίνηση των κοινωνιών προς τα εμπρός, δεν είναι άλλο από την ορμή του πολίτη. Αυτή είναι που χρειάζεται προκειμένου να διεκδικηθεί, μεταξύ άλλων, η ανακατανομή της εξουσίας. Η αφαίρεση μεγάλου μέρους από τον πολιτικό κόσμο και η πρόσθεσή του στους πολίτες. Και ότι αυτό δεν μπορεί να αναμένεται από τον ίδιο ή τη λεγόμενη συντεταγμένη Πολιτεία και το κράτος αλλά από τις διάχυτες εκφράσεις ακόμη και των περιθωριακών κοινωνικών ομάδων. Αν ζούσε σήμερα ο Παζολίνι θα έλεγε ότι μια από τις ομάδες αυτές αξίζει πιο πολύ, από όλο μαζί τον πολιτικό κόσμο. Αυτό μήπως δεν ήταν το βαθύτερο νόημα του κειμένου του για τις πυγολαμπίδες;

Εγώ πάλι λέω ότι σε αυτή που ονομάσαμε, Τέταρτη Δημοκρατία {1}, οι όποιοι νέοι θεσμοί ή νόμοι και συνταγματικές αναθεωρήσεις, χωρίς ανακατανομή της εξουσίας, είναι δώρο άδωρο. Ειδικά σε αυτή τη χώρα, όπου δεν θα υπήρχε πιο άνιση κατανομή μεταξύ των πολιτών της από τον πλούτο, αν δεν υπήρχε η κατανομή της πολιτικής εξουσίας. Η πιο άνιση στην Ευρώπη. Σε όλα τα πεδία. Από το περιφερειακό μέχρι το κοινωνικό. Σε αυτό ακριβώς συνίσταται η μεγάλη πτώχευση της Τρίτης Ελληνικής Δημοκρατίας, της λεγόμενης μεταπολιτευτικής. Αν αυτή είναι κάτι είναι ένα δέντρο ξεραμένο, από πολλών βέβαια ετών. Ένα δέντρο άδεντρο.

Θα μπορούσε εφέτος με αφορμή τα 2500 χρόνια από τη γέννηση του Περικλή, η συγκεκριμένη επέτειος, πέραν των εκδηλώσεων στους Δελφούς, να τιμηθεί με άλλους παραγωγικούς τρόπους. Τόσο από την Ελλάδα, όσο τη Βουλή. Μια ευκαιρία, όπως έγκαιρα είχα γράψει, ήταν να αξιοποιηθεί η σημερινή θέση της χώρας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. ώστε να προταθεί η καθιέρωση της παγκόσμιας ημέρας της Πολιτικής, της Δημοκρατίας και του Πολιτισμού. Από τη μια να διακονηθεί η ίδια η Δημοκρατία, από δε την άλλη, να πιστωθούν τα προφανή για τη χώρα οφέλη, ως προς τα παραμένοντα επί πολλά έτη ανοιχτά εθνικά ζητήματα, αφού ούτως ή άλλως τα δυο αυτά συνδέονται άμεσα, αν δεν συμπίπτουν.

Μια άλλη ευκαιρία, ήταν να προσκληθεί από το κοινοβούλιο να μιλήσει προς τα μέλη του και δια αυτών στους πνευματικούς της συμπατριώτες, η Γαλλίδα Ελληνίστρια. Η δε Βουλή θα μπορούσε προς τιμήν της, να εκδώσει τα άπαντά της, τα οποία και να διδάσκονται εφεξής στο Ελληνικό Πανεπιστήμιο. Κάτι το ουσιώδες. Όχι μια τιμητική μεν, τυπική δε ανακήρυξή της από την Ακαδημία Αθηνών σε μέλος της, χωρίς άλλη συνέχεια, όπως έγινε στο παρελθόν. Δυστυχώς ούτε το ένα ούτε και το άλλο πέρασε από το μυαλό κανενός.

Μπορεί όμως να γίνει έστω και μέσα στο επόμενο διάστημα. Ας το προτείνουν οι γυναίκες μέλη της Βουλής. Να τιμήσουν την ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Σορβόννης αναγνωρίζοντας στο πρόσωπο και τη διαδρομή της, ένα ευρωπαϊκό διανοητικό, πολιτικό και Δημοκρατικό πρότυπο. Επίσης βέβαια Ελληνικό, αφού η κυρία Jacqueline de Romilly από δεκαετίας με προεδρικό διάταγμα έχει πολιτογραφηθεί, ως Ελληνίδα. Δεν λέω ότι δεν έγινε τίποτε. Λέω πως μπορεί να ολοκληρωθεί. Να μη μείνει, μισό και ανάλατο. Λέω λοιπόν επί του προκειμένου ότι το άλας της Δημοκρατίας είναι η ορμή του πολίτη.

________________
Σημείωση {1}, Χρήστος Κηπουρός, Τέταρτη Δημοκρατία, 36η έκδοση, βλέπε ιστοσελίδα Δ.Π.Θ., www.eled.duth.gr,