Musica Lontana: Μουσικές σύγχρονες αναζητήσεις με αφορμή τον ποιητικό λόγο.
γράφει ο Γιάννης Μουγγολιάς
Μια ελληνοϊταλική σύμπραξη κορυφής συντελέστηκε στο αριστουργηματικό cd «Musica Lontana» που μόλις κυκλοφόρησε από την ιστορική λονδρέζικη δισκογραφική εταιρεία Leo Records, η οποία ειδικεύεται στην παρουσίαση των σύγχρονων τάσεων της τζαζ και της τέχνης του αυτοσχεδιασμού.
Από ελληνικής πλευράς το εκλεκτό δικό μας ντουέτο του κορυφαίου πιανίστα, συνθέτη και αυτοσχεδιαστή Σάκη Παπαδημητρίου και της εκφραστικής και αισθαντικής ερμηνεύτριας Γεωργίας Συλλαίου, πλαισιωμένο από δυο επίσης σημαντικούς μουσικούς, τον κοντραμπασίστα Αγαμέμνονα Μάρδα και τον ντράμερ Χρήστο Γερμένογλου, ενώνει ιδέες, φαντασία, δεξιοτεχνία και καλλιτεχνικές ανησυχίες με δυο σπουδαίες μορφές της σύγχρονης ιταλικής δημιουργίας, τον άλτο σαξοφωνίστα και ποιητή Vittorino Curci και τον φλαουτίστα και συνθέτη Vincenzo Mastropirro.
Ο Σάκης Παπαδημητρίου γνώρισε τον Vittorino Curci το 1989, όταν εγκαινίασε με σόλο εμφάνιση του το Europa Jazz Festival με έδρα το Noci της Απουλίας, του οποίου καλλιτεχνικός διευθυντής είναι ο Curci. Η γνωριμία του Σάκη Παπαδημητρίου και της Γεωργίας Συλλαίου με τον Vincenzo Mastropirro ανιχνεύεται στο 1996 όταν το ντουέτο ήταν να παίξει στο Φεστιβάλ Μεντιτεράνεο της Απουλίας. Εκεί οι τρεις μουσικοί και ο Curci είχαν συμπράξει και επί σκηνής. Από τότε σαγηνεμένος με τη φωνή της Γεωργίας Συλλαίου, ο Vincenzo Mastropirro είχε κατά νου να γράψει κομμάτια ειδικά για την τραγουδίστρια. Κάτι που έγινε στο χρονικό διάστημα 1998-2000, όπου έχουμε τη γέννηση του υλικού που συμπεριλήφθηκε στο «Musica Lontana».
To 2004 το υλικό αυτό παρουσιάστηκε σε συναυλίες σε πολλά φεστιβάλ της Ιταλίας και σε μια από αυτές με εκφραστικό όχημα ένα κουιντέτο.Η πιο πρόσφατη ζωντανή παρουσίαση του «Musica Lontana» έγινε στη Θεσσαλονίκη στο Πολιτιστικό Κέντρο «Αλέξανδρος» τον Σεπτέμβριο του 2010, στο πλαίσιο της 8ης Γιορτής της Τζαζ που διοργάνωσε ο «Σύλλογος Φίλων της Τζαζ και Δημιουργικής Μουσικής Θεσσαλονίκης». Η κυκλοφορία του cd από τη Leo δεν ήταν η πρώτη για τον Σάκη Παπαδημητρίου, αφού έχει προηγηθεί από την ίδια εταιρεία η έκδοση δίσκων βιvυλίoυ («Piano Plays», «First Move», «Piano Oracles») και cd («Piano Oracles & Le Mans Piano Oracles», «Plus and Minus», «Nosferatu»).
Σημαντική μορφή στο χώρο της ποίησης ο Vittorino Curci δίνει την πρώτη ύλη και τους στίχους, αφού υπογράφει το σύνολο της ποίησης στο «Musica Lontana». Ποίηση εξαιρετική, γραμμένη σε μεγάλο βαθμό σε διάλεκτο, που αποδρά από τα συμβατικά όρια. Ωστόσο η ιδιότητα του Vittorino Curci και ως μουσικού (σαξοφωνίστα) του δίνει τη δυνατότητα να γράψει με έναν ποιητικό λόγο γεμάτο μουσικότητα, ευελιξία και ανατροπή. Το πάντρεμα που επιχειρεί με τη μουσική δεν έχει σκοπό απλά να συμπληρώσει την ποιητικότητα του ποιητικού του λόγου, αλλά να δημιουργήσει και να πειραματιστεί σε νέους σύγχρονους δρόμους. Ο Vittorino Curci έχει βραβευτεί σε πολλούς αναγνωρισμένους ποιητικούς διαγωνισμούς και μεταξύ άλλων έχει αποσπάσει τα βραβεία Montale και Bodini.
Ο Vincenzo Mastropirro, μουσικός με θαυμάσια αίσθηση και γνώση της τζαζ και της σύγχρονης μουσικής και παράλληλα θεωρητικός της μουσικής με σημαντικό εκπαιδευτικό έργο (καθηγητής στο ιστορικό Ωδείο Ν. Piccini στο Μπάρι) μπορεί να συγκεράσει ιδανικά την τέχνη του αυτοσχεδιασμού και τη λόγια έκφραση κάνοντας την τζαζ και τις σύγχρονες ιδέες του να θεμελιώνονται σε ένα στιβαρό και στέρεα οργανωμένο υπόβαθρο, όπου η ελευθερία των μουσικών επιλογών και της έκφρασης διευρύνουν το εκφραστικό πεδίο της δεξιοτεχνίας. Ευρηματικός συνθέτης με πλούσιες ιδέες και ευφάνταστος μουσικός με τεχνική αρτιότητα και αυτοσχεδιαστικό οίστρο, ο Vincenzo Mastropirro χρωστά πολλά στη θητεία του από το 1993 στην εξαιρετική μπάντα Ruvo Di Puglia όπου ευδοκιμούσαν τα εμβατηριακά και κλασικά θέματα. Με διευθυντή τον σπουδαίο συνθέτη και τρομπετίστα Pino Minafra είχε την τύχη να γνωρίσει τη λειτουργία μιας μεγάλης μπάντας και να συνεργαστεί με κορυφαίες μουσικές φυσιογνωμίες όπως τον Gianluigi Trovesi, τον Michel Godard, τον Jean-Louis Matinier, τον Willem Breuker, τη Lucilla Galeazzi, τον Bruno Tommaso, τον Antonello Sallis κ.α. Έχει επίσης συνεργαστεί με τους Paolo Fresu, Roberto Ottaviano, Gianni Coscia, Alborada String Quartet. To φλερτ του με την ποίηση είναι διαρκές αφού έχει συνεργαστεί με σημαντικούς ποιητές και ποιήτριες, μεταξύ των οποίων η Alda Merini, η Anna Maria Faralbi και ο Vittorino Curci, και έχει εντρυφήσει στην ιταλική γλώσσα και τις διαλέκτους, αλλά και στη λυρική ποίηση.
Το μουσικό υλικό του «Musica Lontana», ηχογραφημένο στον «Αλέξανδρο» της Θεσσαλονίκης εκπέμπει μια εκρηκτική στιγμή δημιουργίας, που αποκρυσταλλώθηκε με πάθος, γνώση, ωριμότητα και ενέργεια και που ξεπερνά τις τυπικές διεθνείς συγκλίσεις.
Ο Vincenzo Mastropirro συνθέτει τέσσερις από τις οκτώ συνθέσεις δίνοντας μια άλλη διάσταση στην ποίηση του Vittorino Curci. Στο σπαρακτικά λυρικό ομώνυμο κομμάτι το πιανιστικό ταπεραμέντο του Παπαδημητρίου συναντά τις ανεξίτηλες πινελιές του φλάουτου του Mastropirro σε μια ουράνια μελωδία και η συγκλονιστική, τεράστιου εύρους φωνή της Γεωργίας Συλλαίου σφραγίζει το τελικό αποτέλεσμα. Στο «A Museche» τα πράγματα κινούνται σε ένα πιο ελεύθερο ύφος αντανακλώντας μια προωθημένη αντίληψη περί αυτοσχεδιασμού φτάνοντας σε πιο αβανγκάρντ φόρμες. Χαρακτηριστικό το εντυπωσιακό σόλο του Vittorino Curci στο άλτο σαξόφωνο και οι θαυμάσιοι οργανικοί διάλογοι του Αγαμέμνονα Μάρδα, με αυθεντικό και βαθύ ακουστικό ήχο με τον Χρήστο Γερμένογλου, κρουστά, που κινούνται σε λεπτές ισορροπίες.
Το αισθαντικό μελωδικό πιανιστικό άγγιγμα του Σάκη Παπαδημητρίου μας εισάγει στο «Cirte Volte» και η Συλλαίου γλιστρά στους θαυμάσιους στίχους του Curci, αρχικά σε ρόλο απαγγελίας στα ελληνικά και μετά με το έξοχο ερμηνευτικό της ύφος στο πρωτότυπο. Η μουσική αντλεί από τη μεσογειακή αύρα και τις μπαρόκ και προκλασικές αναφορές και δένει αρμονικά με τις σύγχρονες αναζητήσεις και τη δημιουργική free jazz κορύφωση του φινάλε.
Κομψοτέχνημα ύφους το «Malati du Viagge» ισορροπεί περίτεχνα μεταξύ τζαζ και σύγχρονης μουσικής και απογειώνεται με την υποβλητική φωνητική μεταμόρφωση του τέλους, ενώ το «Liturgia del buon principio» αποτελεί μια άσκηση ύφους και εκπέμπει μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα από την εκφραστική απαγγελία και τα ιδιόμορφα πνευστά του Vittorino Curci.
Τη σκυτάλη παίρνει ο «Επιτάφιος του Σείκιλου», κομμάτι που ο Σάκης Παπαδημητρίου έχει παρουσιάσει πολλές φορές σε συναυλίες αλλά εδώ ηχογραφείται για πρώτη φορά. Πρόκειται για διασκευή του Παπαδημητρίου πάνω σε αρχαία μουσική και ποίηση και αποτελεί μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συνθέσεις του με σπάνιο μυσταγωγικό χαρακτήρα. Ένα εντυπωσιακό ενδεκάλεπτο δείγμα της αυτοσχεδιαστικής δεινότητας του, όπου αξιοποιεί το πιάνο σε όλο του το μεγαλείο και την έκταση του και αναδεικνύει μια απίστευτη γκάμα ιδεών. Οι μουσικοί δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους υλοποιώντας την αξεπέραστη αυτή εμπειρία. Διασκευή που υπηρετεί εξαιρετικά την αρχαία προέλευση του κομματιού και το εντάσσει σε μια δημιουργική διεργασία σύγχρονης ανάγνωσης με πλήθος εναλλαγές και καίριες ηχητικές μεταμορφώσεις. Μια κορυφαία στιγμή έμπνευσης, πάθους και ενέργειας που αποκτά μυθικές διαστάσεις μέσα στο ρυθμικό τζαζ παρόν του. Ο Χρήστος Γερμένογλου, σταθερός συνεργάτης του Παπαδημητρίου και της Συλλαίου, εδώ και δέκα χρόνια, κάνει αισθητή την παρουσία του με τις απρόοπτες ωθήσεις που προκαλεί, την άμεση και δυναμική αλληλεπίδραση του με το πιάνο, την φωνή, το σαξόφωνο. Απολύτως απαραίτητος στο ύφος που ο Σάκης Παπαδημητρίου έχει χαρακτηρίσει «ανήσυχο λυρισμό», κάτι που διακρίνεται από το πρώτο κομμάτι. Οι φωνές του Curci και της Συλλαίου σε ιταλικά και ελληνικά επικαλύπτονται γλυκά απαγγέλλοντας τους στίχους του πρώτου στο «Dinastia dei puri» και ευθύς η γλυκύτατη και φορτισμένη ερμηνεία της δεύτερης πάνω στην πιανιστική μελωδία του Παπαδημητρίου μας προσφέρει τη συνταγή μιας ακόμη αριστουργηματικής μουσικής στιγμής, που ολοκληρώνει υποδειγματικά η μπάντα.
Για το τέλος Παπαδημητρίου και Συλλαίου μας επιφυλάσσουν ένα αφοπλιστικό «Film Noir» σε «ασπρόμαυρο» φόντο και με τους ήρωες του κειμένου της Συλλαίου να ξεπηδούν μέσα από την ακριβή κλασική τζαζ αισθητική και ρυθμολογία, το στιλάτο παιχνίδισμα του πιάνου και την πνευστή καταιγίδα.
Αναμφίβολα το «Musica Lontana» είναι μια ιδιαίτερη στιγμή έμπνευσης και συνύπαρξης, που αποτυπώνει με ιδανικό τρόπο διεθνικά και τοπικά μουσικά χαρακτηριστικά συνδυάζοντας αρμονικά παράδοση και ανήσυχο σύγχρονο πνεύμα και ενσωματώνοντας ποικίλες αναφορές και δάνεια σε μια τέλεια εναρμονισμένη συνολική μουσικοποιητική άποψη.
Η φωνή της Γεωργίας Συλλαίου σωματοποιεί τον ποιητικό λόγο και αποδεικνύεται αιχμή με τα πολλά πρόσωπα που φανερώνει: από την ήρεμη, γλυκιά ευαισθησία στην επιθετική γοητεία της οργής, ειδυλλιακές περιοχές του τραγουδιού και εκρήξεις της ψυχής φαντάζουν εξίσου ισχυροί λόγοι να μας γοητεύσουν.