O Ιερός κύριος Ζιράρ

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

Στις 4 Νοεμβρίου του 2015 ο ακαδημαϊκός Ρενέ Ζιράρ στερεί την γαλλική αλλά και την παγκόσμια, φιλοσοφική σκηνή από την πρωτοποριακή θεώρηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Η προσφορά του στην διεθνή συλλογιστική έχει εκτιμηθεί στο μέγιστο βαθμό, καθώς η μιμητική του θεωρία, -κλειδί για την ερμηνεία της ανθρώπινης διαδραστικότητας-, έχει αναδειχθεί σε κυρίαρχο ρεύμα και κορυφαίο, ερμηνευτικό κώδικα της σύγχρονης εποχής.
Ο Ζιράρ γεννήθηκε το 1923 στην γαλλική πόλη Αβινιόν στις 25 Δεκεμβρίου. Οι αρχικές του σπουδές επικεντρώθηκαν στην μεσσαιωνική ιστορία στο Κολλέγιο της Σαρτρ. Το 1947 θα επισκεφτεί το πανεπιστήμιο της Ινδιανάπολης, όπου θα διδάξει συγκριτική λογοτεχνία. Μ΄επίκεντρο συγγραφείς όπως ο Καμύ και ο Μαρσέλ Προυστ ο Ζιράρ θα καταγράψει σημαντικές, δοκιμιακές μελέτες για τους αντιπροσωπευτικότερους δημιουργούς της σύγχρονης, γαλλικής λογοτεχνίας. Αργότερα οι μελέτες του θα επικεντρωθούν στην ιστορική έρευνα. Η πανεπιστημιακή του δραστηριότητα θα αναπτυχθεί στα πανεπιστήμια της Ινδιανάπολης και του Τζον Χόπκιν, όπου και θα διαμορφώσει οριστικά τη μιμητική του θεωρία, εργαλείο ερμηνείας της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Το 1981 θα διδάξει στο πανεπιστήμιο του Στάντφορντ γαλλική λογοτεχνία, γλώσσα και πολιτισμό, έχοντας ήδη ταράξει τα λιμνάζοντα νερά της παγκόσμιας, φιλοσοφικής σκηνής με τα συγγράμματά του. «Πράγματα κρυμμένα από καταβολής κόσμου» και «Βία και ιερότητα» συνιστούν τους τίτλους των σημαντικών αυτών έργων του Ζιράρ τα οποία επέβαλαν τη θεωρητική του σκέψη και τον καθιέρωσαν ως έναν από τους πλέον σημαντικούς στοχαστές του περασμένου αιώνα.
Η εργασία του ενέπνευσε πλήθος μελετών, ενώ η θεωρία του περί μίμησης αποτέλεσε αντικείμενο χορηγιών και εμβάθυνσης τα μετέπειτα χρόνια.
Ο Ρενέ Ζιράρ εγκατέλειψε τα εγκόσμια πριν από λίγες ημέρες, έχοντας αφοσιωθεί ολόψυχα στην ερμηνεία των στοιχείων εκείνων που διαμορφώνουν την ανθρώπινη ταυτότητα.
Η μιμητική συμπεριφορά, όπως αναφέρθηκε ήδη αποτελεί την αφετηρία της συλλογιστικής του Ζιράρ. Με εργαλείο τις σπουδές του γύρω απ΄την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και την ιστορία ο Ζιράρ θεμελίωσε τη θεωρία του κάνοντας χρήση της λογοτεχνίας αλλά και επιλεγμένων, ανθρωπολογικών μελετών. Ο ίδιος όρισε την μίμηση ως την ενσυνείδητη ή ασυνείδητη ροπή του ανθρώπου να ακολουθεί τις προτιμήσεις του συνόλου. Ο Θερβάντες, ο Σταντάλ και ο Ντοσογιέφσκι αποτέλεσαν μερικές μόνο απ΄τις πηγές του Ζιράρ. Η έλλειψη θέλησης οδηγεί πολλές φορές τους ανθρώπους στην άκριτη επιλογή των προτιμήσεων στις οποίες επιδεικνύει ενδιαφέρον η πλατιά μάζα. Οι αξίες των άλλων και ο προσδιορισμός της ίδιας της προσωπικότητάς μας συνιστά αντικείμενο σχηματοποιημένο από ξένες επιδράσεις,επισημαίνει ο ίδιος ο Ρενέ Ζιράρ.
Στο κείμενο που ακολουθεί, -συνιστά μετάφραση περιεκτικής μελέτης γύρω απ΄το έργο του σπουδαίου Γάλλου φιλοσόφου-, έχει κανείς την ευκαιρία να κατανοήσει τη βάση πάνω στην οποία κηρύχθηκε η θεωρία του Ζιράρ. Σπουδαίοι μελετητές εμπέδωσαν και ερμήνευσαν με απλούς, διόλου φιλοσοφικούς όρους την κορωνίδα του έργου του Ζιράρ. Την ερμηνεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς βασισμένης στις μιμητικές εκδηλώσεις.
*Φανταστείτε ένα παιδί καθισμένο και τριγύρω του σκόρπια παιχνίδια.Στέκει στη θέση με μια έκφραση ονειροπόλησης, δείχνοντας ένα διακριτικό ενδιαφέρον στο παιχνίδι που βρίσκεται πιο κοντά του. Εν τω μεταξύ ένα άλλο παιδί εισέρχεται στον ίδιο χώρο και τον επιθεωρεί. Αντικρίζει το πρώτο παιδί και τα παιχνίδια γύρω του. Σύντομα θα έρθει η στιγμή που το δεύτερο παιδί θα διαλέξει ένα παιχνίδι. Ποιο θα είναι αυτό; Μα φυσικά εκείνο στο οποίο δείχνει ένα χαμηλό, αλλά υπαρκτό βαθμό προτίμησης το πρώτο παιδί. Αυτό αναφωνεί «είναι δικό μου, δικό μου» και το αποζητά. Τώρα τα δυο παιδιά μάχονται για το ίδιο εκείνο παιχνίδι που απ΄την αρχή δεν γοήτευσε το πρώτο παιδί αλλά ούτε και ερέθισε το ενδιαφέρον του καινούριου φίλου. Το κέρδος του παιχνιδιού θέτει στο προσκήνιο τη βία, όπως ασκείται ανάμεσα στα δυο παιδιά. Καθένα τους εκτιμά πως η παρουσία του άλλου στοίχισε αυτήν την παρεξήγηση.
Η απλουστευμένη εκδοχή της παραπάνω ιστορίας δεν αποτελεί το ζητούμενο .Η μετάφραση του αποσπάσματος που μόλις προηγήθηκε πραγματοποιείται κυρίως για να αποδειχθεί η απλότητα και η φυσικότητα με τις οποίες η θεωρία του Ζιράρ κέρδισε επάξια μια θέση στις πιο ρηξικέλευθες, φιλοσοφικές προσεγγίσεις του περασμένου αιώνα. Ο Ζιράρ αποτέλεσε ανέκαθεν εκείνο το είδος περιθωρίου που με την δημιουργική του ένταση και την ιδεολογία του ταράζει τα λιμνάζοντα ύδατα της επιστημονικής γνώσης, επιφέροντας καίριες και ουσιώδεις τομές στις συνθήκες, τους ρυθμούς και τους όρους κατανόησης της ανθρώπινης ψυχολογίας. Η ανθρώπινη εμπειρία ξεπερνά το μύθο, όπως τονίζει ο ζωγράφος Μπέικον διαμορφώνοντας τη μοναδική ιερότητα του ειδώλου αλλά και μια ανθεκτική ένδειξη για εκείνους που δεν ακυρώνουν τη φιλοδοξία της ζωντανής ποσότητας. Σ΄αυτήν την εμπειρία στηρίχτηκε εν πολλοίς ο σπουδαίος Ρενέ Ζιράρ, τη μνήμη του οποίου τούτο το κείμενο τιμά. Η εξειδικευμένη κριτική θα ανατρέξει στο μέλλον στο έργο του Γάλλου στοχαστή, αναδεικνύοντας τη διαχρονική δυναμική του.

*Το απόσπασμα συνιστά μελέτη δημοσιευμένη στα ηλεκτρονκά μέσα. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αντλήσουν το σχετικό υλικό από την κάτωθι, ηλεκτρονική διεύθυνση:
http://www.kyrie.com/outer/girard/Girard_and_Theology_Part_I.pdf