“Sympathy for the evil”

24grammata.com/ αφιέρωμα 28η Οκτωβρίου 2013

“Sympathy for the evil”
Γράφει η Ντόρα Βλάσση.

Διαβάστε όλα τα άρθρα και επιφυλλίδες της Ντόρας Βλάσση,  που δημοσιεύτηκαν από το 24grammata.com κλικ εδώ

1938, Οι Γερμανοί διασκεδάζουν, πηγαίνουν κρουαζιέρες. Οι Γερμανοί γελούν. Όλα έχουν βρει μία ποιοτική τάξη που τους καταρρίπτει κάθε ένσταση.Οι Γερμανοί στον κυκλώνα της ραγδαίας ανάπτυξης, της γενικευμένης ευμάρειας, οι Γερμανοί και η επιστροφή της εθνικής τους περηφάνιας, η επανακτηση της αξιοπρέπειας. Πίσω τους καίγονται οι συναγωγές. Ευτυχούν δίπλα σε στρατόπεδα εξόντωσης. Ο Φύρερ έχει γεννέθλια στις 20 του Απρίλη, εκατομμύρια ευχών, να ‘ναι καλά ο ακριβός τους, να ‘ναι πάντα καλά και δυνατός , ένα κορίτσι τον έχει ερωτευτεί , έχει έρθει αναμφίβολα η ώρα να γίνει κυρία Χίτλερ, χιλιάδες κορίτσια τον αγαπούν,λιποθυμούν απο έξαψη αντικρίζοντας τη μεγαλειότητα του. Οι κύριοι τον εκτιμούν βαθύτατα. Επέστρεψε την Γερμανία στη δόξα.Τρία πιτσιρίκια παίζουν στον κήπο ενός σπιτιού.Το μικρότερο τρέχει ανεμίζοντας την ναζιστική σημαία.
Νιώθω μία παλαβή οικειότητα.Είναι γιατί το 2013 στην Ελλάδα συνηθίσαμε τις σβάστικες.Οι επαΐοντες μιλάνε για συγκυριακή τάση ή για αναβίωση..Στην αναμενόμενη ερώτηση «γιατί» απαντούν: «Λόγω της οικονομικής κρίσης, της απαξίωσης του πολιτικού συστήματος, της προβληματικής παιδείας». Ο ακραίος αυτός χώρος βρήκε την ηθική του κιβωτό στον πατριωτισμό, πράγμα που δημιουργεί επικίνδυνες παρερμηνείες.Παρερμηνείες που επιτρέπει να συμβαίνουν η διαχρονικά λειψή παιδεία , η οικειοποίηση και παραχάραξη της ιστορίας μέσα και έξω από τα σχολικά βιβλία, ο σκοταδισμός, οι απολιτικές θέσεις. Ο πατριωτισμος όμως, η αγνή αγάπη για την πατρίδα, για τον τόπο, για το σπίτι και τους αγαπημένους, για το παρελθόν που μένει, δεν προϋποθέτει μίσος για τις πατρίδες των άλλων.
Αντιστοίχως οι προοδευτικές κοινωνικές ομάδες, προσπαθώντας να διαχωρίσουν αμέσως και ολοκληρωτικά τη θέση τους και φοβούμενες μήπως ταυτιστούν έστω και μέσω ολοφάνερης στρεψοδικίας με την αυτογελοιοποιούμενη δεξιά της εθνικιστικής ρητορικής, κρατάνε συμπλεγματικές αποστάσεις απ’ οτιδήποτε έχει να κάνει με την –ακόμα και άδολη- αγάπη για την πατρίδα, ακόμα κι απ’ αυτήν την ίδια τη λέξη, αποφεύγοντας κάθε χρήση της. Είναι χρήσιμο να υπενθυμίζεται πόσο κόντρα στην φύση είναι αυτή η στάση.Κόντρα στην φύση του ανθρώπου που δένεται με τους τόπους που μεγάλωσε , που κουβαλά την συγγένεια του με την ιστορία του τόπου του, που αισθάνεται και είναι συνέχεια –έστω και απογοητευτική- κάποιων ένδοξων προγόνων, δηλαδή απλά πράγματα τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με ανιστορικές αστειότητες που αφορούν στην καθαρότητα του αίματος κτλ. Νομίζω πως ο Μ.Μπακούνιν, με τη φλογερή ρώσικη καρδιά του , με τη γνωστή σε άπαντες βαθιά αγάπη για την παγωμένη πατρίδα του , έχει απαντήσει σ’ όλα αυτά με τον πιο ευθύ και ανθρώπινο τρόπο στα «Γράμματα για τον πατριωτισμό» το 1869 :
«Η ευημερία του Κράτους είναι αθλιότητα του πραγματικού Έθνους, του λαού. Το μεγαλείο και η ισχύς του Κράτους είναι σκλαβιά του Λαού. Ο Λαός είναι φυσικός και νόμιμος εχθρός του Κράτους. Ακόμα και αν ο Λαός υποκύπτει –πολύ συχνά αλίμονο- στις αρχές, κάθε αρχή του είναι μισητή. Το Κράτος δεν είναι Πατρίδα. Είναι η αφαίρεση, ο μεταφυσικός, μυστικιστικός, πολιτικός, νομικός μύθος της πατρίδας. Οι λαϊκές μάζες όλων των χωρών αγαπούν βαθιά την πατρίδα τους. Αλλά αυτό είναι μια φυσική, πραγματική αγάπη.Ο πατριωτισμός του λαού δεν είναι ιδέα αλλά γεγονός, και ο πολιτικός πατριωτισμός, η αγάπη του Κράτους δεν είναι η ακριβής έκφραση αυτού του γεγονότος αλλά μια εκφυλισμένη έκφραση μέσω μιας απατηλής αφαίρεσης, και πάντα προς όφελος μιας εκμεταλλεύτριας μειοψηφίας. Η Πατρίδα, η εθνικότητα όπως και η ατομικότητα, είναι ταυτόχρονα ένα γεγονός φυσικό και κοινωνικό, ψυχολογικό και ιστορικό. Δεν είναι μια θεωρητική αρχή. Μπορούμε να ονομάσουμε ανθρώπινη αρχή μόνο ό,τι είναι καθολικό, κοινό σε όλους τους ανθρώπους. Η εθνικότητα τους χωρίζει. Δεν είναι λοιπόν αρχή. Αλλά αυτό που είναι αρχή, είναι ο σεβασμός που ο καθένας πρέπει να έχει για τα φυσικά, πραγματικά ή κοινωνικά γεγονότα. Η εθνικότητα, όπως και η ατομικότητα, είναι ένα από τα γεγονότα αυτά. Οφείλουμε λοιπόν να τη σεβόμαστε. Η καταπίεσή της είναι έγκλημα, και για να μιλήσουμε με τη γλώσσα του Μαντσίνι, αυτή γίνεται ιερή αρχή κάθε φορά που απειλείται ή καταπιέζεται. Γι’ αυτό λοιπόν συναισθάνομαι ειλικρινά και πάντα τον πατριώτη κάθε καταπιεσμένης πατρίδας. Η Πατρίδα αντιπροσωπεύει το ιερό και αδιαφιλονίκητο δικαίωμα κάθε ανθρώπου, κάθε ομάδας ανθρώπων, ενώσεων, κοινοτήτων, περιοχών, εθνών να αισθάνονται, να σκέπτονται, να θέλουν και να δρουν με τον δικό τους τρόπο, και ο τρόπος αυτός είναι πάντα το αναμφισβήτητο αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας ιστορικής εξέλιξης.
Υποκλινόμαστε, λοιπόν, στην παράδοση, στην ιστορία. Ή, καλύτερα, τις αναγνωρίζουμε όχι γιατί μας παρουσιάζονται σαν αφηρημένα εμπόδια που σχηματίστηκαν μεταφυσικά, νομικά και πολιτικά από τους σοφούς δασκάλους και ερμηνευτές του παρελθόντος, αλλά μόνο γιατί έχουν περάσει πραγματικά στο αίμα και στη σάρκα, στις αληθινές σκέψεις και τη θέληση των σημερινών λαών”.
Είναι σαφές λοιπόν οτι ο ακροδεξιός χώρος δεν έχει σχέση με τον πατριωτισμό , παρόλο που θέλει να τον μονοπωλεί.Ωστόσο το ερώτημα παραμένει: «Γιατί ένα σημαντικό κομμάτι των ελλήνων αποφάσισαν να γίνουν δολοφόνοι οπλίζοντας τα χέρια των επιχειρησιακά έτοιμων απο καιρό, να γλεντήσουν τον βασανισμό ενός ξένου, να επικροτήσουν νεοναζιστικές τακτικές; Απο πού ξεπήδησε όλο αυτό το μίσος;». Η απάντηση η οποία πολυχρησιμοποιήθηκε τελευταία σε δημόσιες συζητήσεις , αρθρογραφία κτλ είναι πως ευθύνεται γι’ αυτή την ακραία εκτροπή το απαξιωμένο πολιτικό σύστημα. Είναι πασιφανές οτι οι δομές της αστικής δημοκρατιας, δημιουργηθήκαν εξαρχής έτσι, ωστέ να εξυπηρετούνται τα συμφέροντα του κεφαλαίου. Η φυσιολογική αντίδραση του πολίτη που έχει πάψει πλέον να έχει την παραμικρή εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα , θεωρώ πως λογικά είναι να επιλέξει μία εντελώς διαφορετική οδό απ’ αυτην του νεοναζισμού.Για την ακρίβεια :πολύ εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος,παρακολουθώντας τις ποικίλες μαζικες αντιδράσεις, οτι η δυσαρέσκεια εστιάζεται στους εκλεγμένους αντιπροσώπους.Γιατί λοιπόν η δυσαρέσκεια αυτή δεν οδηγεί την κοινωνία προς ριζικές δράσεις αποδέσμευσης και χειραφέτησης , αποτίναξης κάθε αντιπροσώπου και ανάληψης ενεργού ατομικού ρόλου μέσα στο πλαίσιο συλλογικοτήτων; Γιατί αντιθέτως την πηγαίνει στην επιλογή και πάλι ενός αντιπροσώπου και μάλιστα χειρότερου αυτή τη φορά; Γιατί η έτερη επιλογή, η στροφή, κατευθύνεται προς τον χώρο που σηματοδοτεί την απόλυτη παρακμή μίας κοινωνίας και εν γένει του ανθρώπινου είδους;
Οι φιλήσυχοι γείτονες κρύβουν μέσα τους ανθρωπάκια που χαίρονται να σκοτώνουν.Που χαίρονται να τρομοκρατούν.Τα βγάζουν δύσκολα πέρα, όλο και βρίσκουν κάποια άκρη , δεν γουστάρουν τους κλέφτες μέσα στη βουλή γι’ αυτό επιλέγουν να βάλουν πανηγυρικά μέσα τους δολοφόνους (που αποδεικνύεται τελικά πως είναι και κλέφτες).Τα θρανία αποκτούν ναζιστικές ταπετσαρίες και η εκτίμηση εξαρτάται απ’ το μέγεθος των μυών κι απ’ το μέγεθος του μίσους.Για πλάκα, εντάξει.Γίνεται και κανας φόνος , έτσι για πλάκα :
1942, Οι νεαροί γερμανοί φαντάροι στα γράμματα τους μιλούν μόνο για νίκη.Νίκη.Βιντεοσκοπούν τις ένδοξες ημέρες τους.Κάπου στον νότο χαίρονται τις διακοπές τους.Κάνουν βαρκάδα , παίζουν με τα κύματα , γελάνε , ψήνονται στον ήλιο.Επόμενο καρέ οι διασκεδάσεις στις οποίες μόνο ένας άριος μπορεί και οφείλει να επιδίδεται , αν όντως ανήκει στην ιδεώδη αυτή φυλή : σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης τα ίδια παιδιά βιντεοσκοπούν την εξόντωση των εβραίων.Σκάψανε χαντάκια , τους πετούν έναν έναν μέσα.Ξεγυμνώνουν γέρους , τους βάζουν να ουρούν ο ένας τον άλλον, έτσι για πλάκα.
Πού ήταν όλοι αυτοί οι δολοφόνοι τόσο καιρό; Αυτοί που για πλάκα ψηφίσαν χρυσή αυγή.Αυτοί που επιμένουν να στηρίζουν τον ακροδεξιό Σαμαρά και να επικροτούν την δημιουργία των σύγχρονων στρατοπέδων συγκεντρωσης. Που βρίσκονταν όλοι αυτοί οι χαιρέκακοι υπάνθρωποι , όταν το εν Ελλάδι σύστημα δεν είχε ακόμα δημιουργήσει τις κατάλληλες εκείνες συνθήκες ώστε να ξεδιπλώσουν το ταλέντο τους στην απανθρωπιά;Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπικές έρευνες , η πλειοψηφία όσων συμπαθούν και ψηφίζουν χρυσή αυγή είναι νέοι άνθρωποι.Τί γοητεύει τους νέους αυτούς Έλληνες, που σημαδεύονται με σβάστικες , που έχουν τον Χίτλερ για θεό τους , που ευφραίνονται στη θέα της υπνωτιστικής αισθητικής της ναζιστικής Γερμανίας, την όποια ο Φύρερ τους σχεδίασε ;Γιατί φουσκώνουν σαν παγώνια όταν μιλούν για την εκπαίδευση στην οποία υποβάλλονται και η οποία τους θέλει άβουλα στρατιωτάκια , πιστά στον αρχηγό , με μηδενική αξιοπρέπεια και βούληση ,ορκισμένα να πεθάνουν για τον Κύριο τους;Τί είναι αυτό που οδηγεί εφήβους και ενηλικούς νεαρούς έλληνες, την 28η Οκτώβρη που πλησιάζει, απο τη μία να φουσκώνουν απο εθνικιστική υπερηφάνια και παράλληλα να συστρατεύονται ιδεολογικά και ηθικά με τον τότε εχθρό, θαυμάζοντας την πειθαρχία , την αισθητική , το όραμα και τελικά την βαρβαρότητα του, προσπαθώντας μάλιστα να γίνει ισάξιος σε μίσος και αχρειότητα;
Λέγεται “Sympathy for the evil” κι ειναι μία πρόχειρη εκτίμηση μου , που εγκυβωτίζει και την ενυπάρχουσα ενστικτώδη αντίδραση των ανθρώπων, συχνά , να γοητεύονται απ’ το δαιμονικό , απ’ το φρικαλέο. Δεν γνωρίζω πως εξηγείται κοινωνιολογικά η τάση ενός πολίτη που πλέον δεν εμπιστεύεται κανέναν , ανάμεσα στον κλέφτη και στον δολοφόνο να επιλέγει τον δεύτερο!Αν υποθέσουμε οτι προηγουμένως δεν ήξερε και τώρα πλέον ξέρει, γιατί επιμένει να κωφεύει;Γιατί αρέσκεται στις θεωρίες συνωμοσίας που του πλασάρει η γκεμπελικού τύπου προπαγάνδα της συντεχνίας των δολοφόνων;Θα ήταν αφελές σ’ αυτήν την περίπτωση το να αρκεσθούμε στην απάντηση “Sympathy for the evil”. Αυτή η συμπάθεια στον δαιμονικό πηγάζει απο μία ανεξάντλητη αντιανθρωπιστική και αντι-μορφωτική αποχέτευση. Μεγαλώνει παιδιά κούφια.Τα μεγαλώνει ανεγκέφαλα και άκαρδα.Κουρδισμένα και αγράμματα. Αλλά οπωσδήποτε οπλισμένα και συντεταγμένα στο στρατόπεδο της μισαλλοδοξίας.
Πρόκειται για μία γοητεία που δεν αφορά σε τίποτα ανθρωπιστικό , σε καμία ευαισθησία, σε καμία φυσιολογικότητα.Sympathy for evil. Παρακολουθώ αυτήν την τροχιά. Συζητώντας και κυκλοφορώντας στην πόλη το βλέπεις ολοζώντανο να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου: οι έφηβοι πιτσιρικάδες ζητούν το ελιξήριο του ακμαίου και αήττητου ανδρισμού στην αγριότητα, στην ανώμαλη πειθαρχία, στον ακραίο μιλιταρισμό.Έτσι αντέχουν μόνο οι άντρες.Τα κορίτσια θαυμάζουν το ισχυρό φύλο , ειδικότερα όταν αυτό κάνει επίδειξη δύναμης έστω και με αντίπαλους τους πιο ανίσχυρους και έστω κι αν ορμά πάντα αγελαία και ποτέ κατα μόνας.
Ο Φύρερ των Γερμανών έχοντας ο ίδιος συγκεκριμένη αισθητική άποψη – ας μην ξεχνάμε πως υπήρξε καλλιτέχνης – δημιουργεί ένα σύμπλεγμα συμβόλων που συνδέονται με την μεταφυσική. Οι άνθρωποι που τα φέρουν αισθάνονται πλάσματα μυθικά. Ζώντες θρύλοι. Ο ίδιος περιγράφεται απο οικείους του ως υπνωτιστικός.Στα ντοκιμαντερς και στα σχετικά με την ναζιστική γερμανία βιβλία, αναφέρεται συχνά η φράση “Ένας άντρας. Ένας λαός”. Οι ιστορικώς ενημερωμένοι γνωρίζουν πως πρόκειται για τον πιο λάθος άνθρωπο την πιο λάθος στιγμή. Μανιώδης με τη λεπτομέρεια , μελετά τον τόνο της φωνής του , το χρώμα και το σύμβολο της σημαίας του ,δημιουργεί μία κολοσσιαία αισθητική, αποπλανητική παγίδα που επιβιώνει ως τις μέρες μας. Δεν ζούμε λοιπόν τον καιρό της αναβίωσης του ναζισμού. Ζούμε απλώς την συνείδηση της επιβίωσης του. Κι είμαστε πίσω στον καιρό των δολοφόνων. Να ο καιρός των δολοφόνων!*
Οι σύγχρονοι Γερμανοί μέσω εκθέσεων και σχετικών ημερίδων ψάχνουν ακόμα απάντησεις.”Γιατί” ; Ο τότε Φύρερ τους θεωρείται η πιο σκοτεινή κι ανεξήγητη ιστορική φιγούρα καθώς στο τέλος αυτής της φρίκης είναι σαφές πλέον οτι ο ίδιος δεν αισθάνεται ούτε μία στάλα εκτίμησης για τον λαό του.Προφανώς και δεν πίστεψε ποτέ στην ανωτερότητα των γερμανών, αφού στο τέλος πια εν ολίγοις δηλώνει με κυνισμό πως αυτοί οι άχρηστοι απέτυχαν και τους αξίζει να πεθάνουν. Πρόκειται για προσωπική του υπόθεση. Αυτός ο πόλεμος κι αυτή η νίκή αφορούν μόνο σ’ αυτόν. Η λατρεία και ο θαυμασμός όμως γι’ αυτόν τον άνθρωπο,είναι σ’ ολόκληρο τον κόσμο-και στην Ελλάδα- ένα απόστημα απ’ το οποίο δεν ξεμπερδέψαμε ποτέ.
Μετά από τόσα γεγονόταν πρέπει να ρωτήσουμε κι εμείς γιατί.Κι εκτός απ’ την υπεραπλουστευμένη και ισοπεδωτική ίσως απάντηση “sympathy for the evil” , πρέπει να τολμήσουμε την απαραίτητη καταβύθιση στις δικές μας παθογένειες.Παρακολουθώντας γκάλοπ, δημοσκοπήσεις κτλ ακούω τον εαυτό μου να σκέφτεται δύνατα και να λέει ” Ζώ σε μία χώρα γεμάτη φασίστες και νεοναζί”. Και δεν έχω εστιάσει μόνο στο ποσοστό εκείνων που ψηφίζουν χρυσή αυγή, αλλά και σ’ εκείνους που επιλέγουν να εμπιστευτούν τον όψιμο αντιφασίστα Σαμαρά , τον ακροδεξιό πρωθυπουργό που με την σειρά του και καθόλου τυχαία, επιλέγει να εμπιστευθεί δύο ιδεολογικούς του αδερφούς τον Βορίδη και τον Γεωργιάδη.Παράλληλα κάνει θραύση η άποψη της εξίσωσης των δύο άκρων, η οποία ξεδιάντροπα σκοπεύει -και όπως έχει αποδειχτεί πετυχαίνει -να καλλιεργήσει την πεποίηθηση πως η μόνη λύση που εγγυάται ομαλότητα είναι να παραμείνουμε ψύχραιμοι και αγκυλωμένοι στο πολιτικό δίπολο με το οποίο μεγάλωσαν γενιές και γενιές άξεστων ελλήνων.
Η εθνική ταπείνωση, η αναξιοπρέπεια, το χαμηλότατο μορφωτικό επίπεδο, η οικονομική εξαθλίωση οδηγούν τους έλληνες μοιραία στον δρόμο της γερμανίας του μεσοπολέμου κι όσοι σχηματικά μιλούσαν πριν καιρό για δημοκρατία της Βαϊμάρης , θα πρέπει να αναλογιστούν τί σημαίνει αυτό σε κοινωνικό επίπεδο. Στους δρόμους οι απαντήσεις δίνονται ωμά και ο χρόνος δεν περισσεύει για κομ ιλ φο αναλύσεις, απ’ αυτές που αρέσκονται να κάνουν οι πανελίστες.
Οι συμψηφισμοί ακροδεξιάς και αριστεράς ή ακροαριστεράς –εκτός του οτι είναι ανεδαφικοί και στερούνται σοβαρότητας-δεν εξυπηρετούν παρα την στασιμότητα.Και η στασιμότητα εξυπηρετεί την παράταξη των κομψευόμενων νεοφασιστών της τρικομματικής και των δεκανικιών τους. Ο συνειδητοποιημένος πολίτης όμως , βαδίζει ήδη τον δρόμο της χειραφέτησης μακριά ίσως απ’ την εκφυλισμένη ιδέα της αστικής δημοκρατίας και πολύ πιο κοντά στην ιδέα της άμεσης δημοκρατίας , δηλαδή στην ιδέα της αυτοργάνωσης και της συλλογικότητας.Ήδη έχει επιλέξει να βαδίσει προς αυτήν την κατεύθυνση κι είναι αυτός που πρίν αναλάβουν δράση τα μαχαίρια, τα διείδε στις κεκαλυμμένες προσδοκίες του ακροδεξιού πρωθυπουργού , που αφού έδωσε χώρο , ύστερα φρόντισε , συγκάλυψε και εξωράισε το χρυσαυγήτικο παρακλάδι που του χρησιμεύσε ως άγαρμπο αλλά ωστόσο αποτελεσματικό εργαλείο εκφασισμού της κοινωνίας.Σ’αυτό το φιλικό τώρα πλαίσιο , ο αιφνιδίως ΑΝΤΙΦΑ (!) πρωθυπουργός μπορεί να χτίσει όσες αμυγδαλέζες θέλει. Οι Έλληνες κι αν προηγουμένως δεν είχαν, τώρα έχουν μέσα τους αρκετά μικρόβια φασισμού. Μία βόλτα στις γειτονίες είναι εξαιρετικά κατατοπιστική.
Οι Έλληνες για χρόνια πήγαιναν διακοπές , ξεκαρδίζονταν, έτρωγαν έξω , διασκέδαζαν και ευημερούσαν, και πίσω τους περιλούζονταν οι “συναγωγές” με πετρέλαιο για να πυρποληθούν όταν έρθει ο καιρός .Δίπλα τους ετοιμάζονταν τα πρώτα στρατόπεδα και τώρα που ήρθε ο καιρός, αυτοί οι ίδιοι , φτωχοποιημένοι πια,δεν νοιάζονται για τη φωτιά , για τον χαμό του ξενού. Είναι εξαθλιωμένοι και φταίνε οι ξένοι, είναι εξαθλιωμένοι και θέλουν να ξεφύγουν απ’ την ανέχεια, είναι εξαπατημένοι απ’ το πολιτικό σύστημα και κανείς , κανείς δεν λέει την αλήθεια παρα μόνο το “ελληνόψυχο” “λαϊκό” κόμμα, το οποίο “επιβεβαίωσε” τον προσδιορισμό “φιλολαϊκο”δίνοντας μάχη στη βουλή για το αφορολόγητο των εφόπλιστων και τον προσδιορισμό “ελληνόψυχο” υπερφηφίζοντας το ξεπούλημα της κομματιών της ελληνικής γής σε ιδιωτικές εταιρείες. Αλλά αυτά είναι ψηλά γράμματα για τον νεοέλληνα!
Η απάντηση που διαφωτίζει έρχεται συνήθως όταν προηγουμένως έχει τεθεί η σωστή ερώτηση: «Τίς ωφελείται» ;

*Στίχος του Ρεμπώ , απ’ το έργο «Μία εποχή στην κόλαση».Αυτόν ακριβώς τον στίχο «δανείστηκε» ο Henry Miller για να τον χρησιμοποιήσει ως τίτλο του βιβλίου του «Η εποχή των δολοφόνων».