Αλμανακ 2015 – Η ανάπαυση του Μιγκέλ ντε Θερβάντες-

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος

Διαβάστε όλες τις επιφυλλίδες του Απόστολου Θηβαίου στο 24grammata.com κλικ εδώ

11/06/15, Μαδρίτη

Στις 16 Δεκεμβρίου του 1917 γεννιέται ο Άρθουρ Κλαρκ. Μαζί του έρχεται στο φως το πνεύμα που θα συλλάβει την θρυλική πια Οδύσσεια του Διαστήματος. Η προοπτική που βαθμιαία παίρνει σάρκα και οστά στην εφαρμογή σχεδίων για μακρινά, γαλαξιακά ταξίδια δεν μπορεί παρά να συνιστά μια μοναδική αφορμή για αναγωγές στο μνημειώδες πια έργο του Μιγκέλ Θερβάντες Δον Κιχώτης και την κινητήρια δύναμη της φαντασίας στην θέληση για πρόοδο και παγκόσμια εξέλιξη. Μελέτες, δοκίμια, δόκιμες βιογραφίες, ποιήματα και ένα πρωτόγνωρο για τα χρονικά της παγκόσμιας βιβλιοπαραγωγής αρχείο σκίτσων και εικονογραφήσεων συνοδεύουν τον ιδεώδη αστό στις αιώνιες περιπλανήσεις του. Ο Γάλλος Bricault στη συστατική μελέτη του για τους πιο αντιπροσωπευτικούς μύθους του δυτικού πολιτισμού προσδίδει στον Ισπανό στρατοκόπο το χαρακτήρα ενός διαχρονικού συμβόλου με προεκτάσεις στην ψυχή και το πνεύμα της παγκόσμιας, πολιτιστικής παράδοσης. Ο δικός μας Κώστας Βάρναλης που σαν σήμερα πεθαίνει το 1974 αφιερώνει μια ποικιλία αναφορών και συσχετισμών για τον Δον Κιχώτη στις ταξιδιωτικές καταγραφές του από την Ισπανία. Βεβαίως ο χαρακτηρισμός ταξιδιωτικές μόνο αντιπροσωπευτικός δεν μπορεί να θεωρηθεί για τις ουσιώδεις παρατηρήσεις του σπουδαίου Έλληνα πεζογράφου, ο οποίος ξεπερνά την επιφάνεια για να κινηθεί μες στο πραγματικό σώμα της χώρας που καθορίζει το δυτικότατο άκρο της σύγχρονης Ευρώπης.
Ο Δον Κιχώτης, σημειώνει ο Βάρναλης δεν συνιστά απλά την κοινώς αποδεκτή ως πληρέστερη εκδοχή του γνωστού, μεσαιωνικού μύθου. Ο Θερβάντες συνοψίζει στο πρόσωπο του ρωμαλέου παράφρονα την πεμπτουσία της ισπανικής ψυχής. Παραχωρεί πολύτιμες πληροφορίες για τον παλμό και το είδος του, στοιχεία στα οποία οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η επιβίωση του μύθου και ο παράλληλος εμπλουτισμός της μορφής του Δον Κιχώτη με την ιδιομορφία ενός εθνικού συμβόλου. Ο ιππότης από την Μάντσα που απέμεινε πάντα πιστός στη φαντασία του δεν αποτελεί απλά το κλασσικό δημιούργημα μιας κορυφαίας λογοτεχνίας. Η μορφή του Δον Κιχώτη αποτελεί έναν αυθύπαρκτο δημιουργό, ένα πρόσωπο με ιδιότητες έξω και πέρα από τα γνωστά πρότυπα. Ο Βάρναλης γράφει στις εντυπώσεις του από την Ισπανία.
Αν είναι να ευχόμαστε κάτι ας είναι να δίνει πάντα ο Θεός να πεθαίνουμε σαν συνερχόμαστε από την τρέλα μας. Μ΄αυτή την αδιαμφισβήτητη φράση αναγνωρίζεται η θεμέλια ψυχή επί της οποίας ισορροπεί η διχασμένη σήμερα Ισπανία. Η δόξα της πάλαι ποτέ κραταιάς αυτοκρατορίας έχει παρέλθει. Μια ελαφριά πατίνα στις προσόψεις των μεγάρων, τις πόλεις της ύστατης ακμής υπενθυμίζει όσα συνέβησαν εδώ. Ολόκληρες δυναστείες, επιδρομές, η μίξη της ανατολής με τη δύση, ο Σιδ που στο ακαδημαϊκό πόνημα Οι Ακρίτες της Ευρώπης τόσα κοινά στοιχεία παρουσιάζει σε σχέση με τον ανατολικό Διγενή, η Τερέζα της Άβιλα, η Ανδαλουσία, η φθαρμένη αίγλη της Μαδρίτης, ο νέος κόσμος υπομνηματίζουν μερικώς την Ισπανία. Όμως τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με το πνεύμα της όταν υδατογραφείται στα έργα και τις ημέρες του Δον Κιχώτη.
Στο ξεκίνημα του νέου αιώνα οι δυνατότητες του κόσμου μας επιτρέπουν να βιώνουμε μερικά απ΄εκείνα τα όνειρα που έσυραν στην ύπαιθρο τον ιππότη και τον πιστό ακόλουθό του Πάντσο. Αυτόν τον Ελπήνορα που δίχως τίποτε δικό του να ζητεί υποκύπτει στην καταλυτική ισχύ της φαντασίας, ακολουθώντας τον Δον Κιχώτη στους κύκλους των πεπρωμένων του. Μια μυθολογία που ανάγεται σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ψυχής, επισημαίνοντας περισσότερο από ποτέ το επικίνδυνο νόσημα της λογικής εξήγησης. Ο Γιώργος Μακρής που όλο και συχνότερα μνημονεύω κάνει λόγο για την αδέξια μιλιά των παιδιών. Εννοεί ίσως την αυθεντία και τη γνησιότητα της καρδιάς. Κάτι ανάλογο με την παράδοξη πίστη του Δον Κιχώτη στην αιώνια περιπέτεια αυτού του απόλυτα συναρπαστικού και ελεύθερου κόσμου, που δεν παύει να αποζητά το δικαίωμα στο όνειρο. Ο ιππότης από την Μάντσα συνιστά την παιδική ηλικία που δεν σκοτώνεται και δεν αλλοιώνεται. Είναι εκείνοι οι στίχοι του Λόρκα που ποτέ δεν θα γεράσουν. Ο Δον Κιχώτης είναι ο ήρωας που αντιστέκεται στην πατριαρχική εξουσία της εποχής μας, ρεύμα αντίθετο στο κοινό αίσθημα του επιστημονισμού που τόσο κακό προξενεί στη μεταφυσική μας πλευρά. Μοιάζει πάντα να προσωποποιεί και να δικαιώνει το σχόλιο για τον Γκόγια που στον τάφο του κρύβει ολόκληρη την ψυχή της χώρας του.
Αυτή η αναφορά μας στον Δον Κιχώτη, μακροσκελής και ίσως άχρηστη απέναντι σ΄αυτήν την υπερπροσφορά των εξειδικευμένων μελετών πραγματοποιήθηκε κατόπιν συγκεκριμένης αφορμής. Δεν ήταν παρά το 2015 που ο Θερβάντες βρήκε τελική την ανάπαυση που αρμόζει στον ίδιο καταμεσίς κήπων ανακτορικών και αλσυλλίων. Τα οστά του μεταφέρθηκαν σε αβαείο της Μαδρίτης, όπου και παρουσία ενόπλων αγημάτων και κορυφαίων, πολιτικών φορέων τοποθετήθηκαν σε λειψανοθήκη για να ευλογούν όλα εκείνα τα στρώματα, τα οποία διαμορφώνουν σήμερα την ισπανική πρωτεύουσα. Σκέφτομαι πως με την αναγνώριση των οστών του Ισπανού κατορθώνεται κάτι σημαντικό. Με έναν αδιόρατο τρόπο, με μια λανθάνουσα απλούστευση, εντούτοις πειστική, ο Δον Κιχώτης πλησιάζει ακόμη περισσότερο την αλήθεια και το φως. Και αυτό συνιστά μια δικλείδα ασφαλείας για την κατεστραμμένη φαντασία μας ή καλύτερα τ΄απομεινάρια της ίδιας της πίστης μας στον άνθρωπο, τον κόσμο και την ελευθερία να ορίζουμε εμείς οι ίδιοι γραμμές, χρώματα, μορφές και προοπτικές.