Η αρμενική κοινότητα του Ισφαχάν

Διαβάστε, επίσης,  το αφιέρωμα του 24grammata.com για τη Μέση Ανατολή
Η αρμενική κοινότητα του Ισφαχάν

 Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης
Η αρχική Τζόλφα (Julfa), είναι ένα πολύ παλιό χωριό στην επαρχία Ναχιτσεβάν (Nakhijevan), της ιστορικής χώρας της Αρμενίας. Αυτό το χωριό ιδρύθηκε σε μια βραχώδη λωρίδα γης, μεταξύ του ποταμού Αράς στα νότια και μιας απότομης οροσειράς προς τα βόρεια. Η Τζόλφα βρίσκεται στην αριστερή όχθη του ποταμού, περίπου τριάντα χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της πόλεως Ναχιτσεβάν. Το 1921, μια συνθήκη μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Τουρκίας διαχώρισε την επαρχία Ναχιτσεβάν από την Αρμενία και έτσι δημιουργήθηκε η αυτόνομη περιοχή του Αζερμπαϊτζάν. Μέχρι το 1500 λίγα είναι γνωστά για αυτό το αρμενικό χωριό, το οποίο όμως τον 16ο αιώνα έγινε σπουδαίο εμπορικό κέντρο ακατέργαστου μεταξιού.
Η πολιτική και κοινωνική αναταραχή του 14ου και 15ου αιώνα, όταν οι Μογγόλοι και Τουρκμένιοι κατέλαβαν την Αρμενία, είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη, σχεδόν, καταστροφή της χώρας. Τα υπολείμματα των πριγκιπάτων των παλιών Αρμενίων ρημάχτηκαν σταδιακά από τους μουσουλμάνους άρχοντες των διαφόρων αραβικών φυλών και έτσι οι Αρμένιοι έχασαν μεταξύ των πολλών άλλων και τη γη των προγόνων τους. Οι περισσότεροι Αρμένιοι τότε αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε ασφαλέστερες περιοχές και ορισμένοι εγκαταστάθηκαν κατά μήκος των εμπορικών δρόμων, με σκοπό να δοκιμάσουν τις δυνατότητες επιβίωσης με το εμπόριο. Δεδομένου ότι η Julfa ήταν σε ιδανική τοποθεσία, κοντά στον εμπορικό δρόμο του διεθνούς εμπορίου που συνέδεε την Ταυρίδα, το Ερεβάν, το Ερζερούμ και την Τιφλίδα, το παλιό αρμενικό χωριό προσέλκυσε μεγάλο αριθμούς νέων, άρτι αφιχθέντων κατοίκων. Η δημογραφική άνθηση της Τζόλφα ανάμεσα στα τέλη του 15ου και τα τέλη του 16ου αιώνα, τεκμηριώνεται από επιγραφικές μαρτυρίες του νεκροταφείου της, όταν επιτόπια εμπεριστατωμένη έρευνα στις αρχές του 20ου αιώνα, απεκάλυψε ότι οι περισσότερες ταφόπλακες ήταν του 16ου αιώνα. Ο Άγγλος ιεροκήρυκας John Cartwright ο οποίος πέρασε από τη Julfa στα 1600, υπολόγισε ότι υπήρχαν δέκα χιλιάδες άνθρωποι που ζούσαν σε δύο χιλιάδες σπίτια.
Η ευημερία της πόλης στον 16ο αιώνα συνδέεται στενά με την αυξανόμενη ζήτηση της Ευρώπης για ακατέργαστο μετάξι, η οποία με τη σειρά της οδήγησε και στην επέκταση των δρόμων του μεταξιού. Επειδή η Τζόλφα είναι κοντά στις περιοχές παραγωγής μεταξιού, οι Αρμένιοι άρχισαν να ασχολούνται σοβαρά με την διακίνησή του μεταξύ του Χαλεπίου και της Προύσας, δύο περιώνυμα κέντρα –αγορές μεταξιού, όπου οι ευρωπαίοι έμποροι αγόραζαν μανιωδώς ακατέργαστο μετάξι με αντάλλαγμα νομίσματα και ράβδους από άργυρο. Μέχρι το τέλος του 16ου αιώνα, οι έμποροι της Τζόλφα είχαν δημιουργήσει ικανότατες εμπορικές επαφές με την Ευρώπη. Η δυναστεία των Σαφαβιδών, πήρε τον έλεγχο της Περσίας το 1501, και οι κυβερνήτες της έδωσαν συνολικά έντεκα πολέμους με τους Οθωμανούς. Είναι ονομαστή η περίφημη μάχη της Calderan και η ειρηνευτική συμφωνία του Zohab το 1639. Η Αρμενία ήταν διαιρεμένη ανάμεσα σ’ αυτούς τους δύο εχθρούς και χρησίμευσε ως πεδίο έντονης διαμάχης ανάμεσά τους, για το μεγαλύτερο μέρος του 16ου αιώνα. Τόσο οι Σαφαβίδες όσο και οι Οθωμανοί, συχνά άφηναν πίσω τους καμένη γη, καταστρέφοντας πολλές αρμένικες πόλεις και χωριά. Ωστόσο, υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι ο πληθυσμός της Τζόλφα (Julfa) υφίστατο σωματική και ψυχική ταλαιπωρία. Σε αντίθεση με άλλες πόλεις της Αρμενίας, η Τζόλφα γλίτωσε σε μεγάλο βαθμό τις λεηλασίες και καταστροφές, και δεν είναι γνωστό αν σώθηκε επειδή βρισκόταν πολύ μακριά από το πραγματικό πεδίο της μάχης ή διότι οι πολίτες της μπορούσαν με ευκολία, λόγω της οικονομικής τους ευμάρειας, να πληρώνουν μεγάλα λύτρα στους εναλλασσόμενους εχθρούς και κατακτητές…

διαβάστε όλη τη μελέτη του Γ. Σχορετσανίτη σε μορφή pdf