Μια παρατήρηση τηλεσκοπικού τύπου

Καλειδοσκόπιο/ καθρέφτης (ένθετο του 24grammata.com)

επιμέλεια/ αρχισυνταξία: Απόστολος Θηβαίος

Η επιστημονική κοινότητα έχει πραγματικά στηρίξει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων στη χρήση του κατόπτρου, ενώ έχουν πραγματοποιηθεί αξιοσημείωτα άλματα στον τομέα κατασκευής τους, έτσι ώστε να στηριχτεί ένα πλήθος επιστημονικών αναγκών. Η αστρονομία, με τη διαρκή παρατήρηση και τη συλλογή στοιχείων, με σκοπό την ανάδειξη νέων, θεωρητικών μοντέλων για τη θέση μας στο σύμπαν, έχει βασιστεί στο μέγιστο βαθμό στη χρήση των κατόπτρων. Πρόκειται φυσικά για κατασκευές, οι οποίες τείνουν να ξεπεράσουν ακόμα και τα εκλαμβανόμενα, ως ανθρώπινα μέτρα. Τα ρομποτικά τηλεσκόπια, τα οποία σήμερα εξυπηρετούν τις αυξημένες, επιστημονικές ανάγκες αποτελούν δείγμα του βαθμού, στον οποίο έχει προχωρήσει ο σχετικό τομέας κατασκευής. Με τεράστια κάτοπτρα και ειδικές μεθόδους συγκέντρωσης του φωτός, τα νέου τύπου τηλεσκόπια μπορούν να μεταδώσουν εικόνα υψηλής ανάλυσης και λεπτομέρεις, προσφέροντάς μας, κατά κυριολεκτική έννοια το καθρέφτισμα ολόκληρου του περιβάλλοντος κόσμου μας.
Οι τηλεσκοπικές κατασκευές ποικίλουν ανάλογα με τις δυνατότητες και την ποιότητα του κατόπτρου. Έτσι ανάλογα με την ικανότητα του καθρέφτη να συλλέγει το φως και με βάση τον τρόπο  με τον οποίο αυτό χρησιμοποιείται για την προβολή των ειδώλων, διακρίνουμε τα τηλεσκόπια σε: i)κατοπτρικά ή νευτώνεια, τα οποία λειτουργούν με τη διαδικασία της ανάκλασης, συγκεντρώνοντας το φως σε ένα κάτοπτρο, υπό γωνία 45 μοιρών. Το προβαλλόμενο αντικείμενο προκύπτει από την ειδική, οπτική δίοδο. Η χρήση τέτοιου τύπου τηλεσκοπίων παρατηρείτει ευρύτατα στις τάξεις των ερασιτεχνών, παρατηρητών αστρονομικών φαινομένων, ενώ ακριβώς λόγο του μοναδικού τους κατόπτρου συνιστούν αντικείμενα χαμηλού κόστους, ii)διαπτρικά ή τηλεσκόπια διάθλασης, τα οποία δεν διαφέρουν από τα ανακλάσεως, παρά μόνο στον τρόπο με τον οποίο επιτρέπεται η προβολή του αντικειμένου ενδιαφέροντος και iii) τα καταδιοπτρικά τηλεσκόπια, στα οποία συνδυάζεται η χρήση πρωτεύοντων και δευτερευόντων κατόπτρων, καθώς και διορθωτικών φακών. Αυτή η τελευταία κατηγορία τηλεσκοπίων, συνιστά και μια μικρή επανάσταση για τον τομέα των μέσων αστρονομικής παρατήρησης, καθώς πέραν των εξειδικευμένων δυνατοτήτων τους, προσφέρουν εξαιρετικά λεπτομερείς αστροφωτογραφίες.
Η παραπάνω σύντομη αναφορά στα τηλεσκόπια, πραγματοποιείται με αφορμή τόσο τη χρήση του κατόπτρου, όσο και τη σημασία τους ως αντικείμενα, καθώς επιτρέπουν την παρατήρηση ενός κόσμου αδιόρατου με γυμνό μάτι. Ταυτόχρονα με τη χρήση των τηλεσκοπίων ο άνθρωπος μπορεί να γίνει μάρτυρας της λεπτομέρειας, την οποία συνιστά η ύπαρξη και η θέση του μες σε μια απροσδιόριστη ολότητα. Σε τούτη την περίπτωση ο καθρέφτης υπερβαίνει τις δυνατότητές του και προσφέρει στον άνθρωπο μια χρησιμότητα, η οποία υπερβαίνει τόσο το αντικείμενο, όσο και τον ίδιο.