Το κάτοπτρον

Καλειδοσκόπιο/ καθρέφτης (ένθετο του 24grammata.com)

επιμέλεια/ αρχισυνταξία: Απόστολος Θηβαίος

«Κάθοπτρον», σύμφωνα με την ελληνιστική, κοινή ή «κάτοπτρον», όπως επιβάλει  η αρχαία ελληνική, ονομάζεται το αντικείμενο, του οποίου η επιφάνεια ανακλά τις ακτίνες φωτός, ώστε να σχηματίζεται το είδωλο του περιβάλλοντα χώρου πάνω σε αυτή. Η πιο συνηθισμένη μορφή κατόπτρου δεν είναι άλλη από τον καθρέφτη ή το επίπεδο κάτοπτρο, το οποίο έχει επίπεδη επιφάνεια. Υπάρχουν καμπύλα κάτοπτρα, στα οποία η μορφή του ειδώλου αποτυπώνεται μεγεθυμένη ή υπό σμίκνρυση, ενώ σε άλλα η βασική εστίαση αφορά το φως. Η πιο κλασσική και συχνή μορφή κατόπτρου είναι βέβαια ο καθρέφτης. Πέρα όμως από το αντικείμενο της παρουσίασής μας, η χρήση των κατόπτρων επεκτείνεται σε πλήθος, άλλους τομείς, όπως η επιστήμη και η βιομηχανία ή ακόμα και η μοντέρνα, τεχνολογική ιατρική, όπως ονομάζονται οι σύγχρονες, οφθαλμολογικές τεχνικές αποκατάστασης παθήσεων. Η κατασκευή των επονομαζόμενων «λείζερ» και άλλων, υπερσύγχρονων, οπτικών συστημάτων, βασίζεται εξολοκλήρου στη δυνατότητα διαμόρφωσης κατόπτρων με εξαιρετικά, μεγάλη ανακλαστικότητα στο φως και υψηλά επίπεδα αντοχής. Οπτικές επιφάνειες πολλαπλής, ανακλαστικής ικανότητας, συνιστούν το κυρίως σώμα του κατόπτρου, του οποίου δε η επιφάνεια φέρει διηλεκτρικά υλικά, όπως ονομάζονται τα στοιχεία, με τα οποία εξασφαλίζεται η αποδοτικότητα και η αντοχή τους.
Το κάτοπτρο ή καθρέφτης αποτελείται από μια λεπτή στρώση αλουμινίου, η οποία έχει τοποθετηθεί στην οπίσθια πλευρά ενός τεμαχίου γυαλιού με αποτέλεσμα να βλέπει κανείς την ανακλαστική επιφάνεια μέσα από το φύλλο του γυαλιού. Ακριβώς ετούτο συνιστά και το βασικό παράγοντα ανθεκτικότητας του κατόπτρου, αλλά παράλληλα επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα του παραγόμενου ειδώλου, καθώς μια τέτοια κατασκευή δεσμεύει υψηλό ποσοστό του προσπιπτόμενου φωτός, λόγω του φαινομένου της διάθλασης στην εξωτερική επιφάνεια του γυαλιού. Η πίσω πλευρά του κατόπτρου δέχεται την επιφανειακή επεξεργασία σκουρόχρωμου βερνικιού, έτσι ώστε να προστατευτεί η κατασκευή από τη διάβρωση και να εμποδιστεί η αποκόλληση του γυαλιού.
Στις  εξειδικευμένες αναφορές θα παρουσιαστούν οι τεχνοτροπίες, οι ιδιαίτερες, βάση τόπων και περιόδων συνθήκες κατασκευής και οι ιδιότητες των κατόπτρων. Στην παρουσίαση της ιστορίας του καθρέφτη και της πορείας του μες στο χρόνο, δεν θα μπορούσε φυσικά να λείψει μια ειδική μνεία στη βιομηχανία του γυαλιού. Το τελευταίο αποτέλεσε και εξακολουθεί να αποτελεί μια πρώτη ύλη, εξαιρετικά πολύτιμη για τον εν λόγω τομέα.