Οι πιο διαδεδομένες μέθοδοι περιορισμού του καπνού

Καλειδοσκόπιο (ένθετο του 24grammata.com)

 Αρχισυντάκτης και Υπεύθυνος του Καλειδοσκοπίου: Απόστολος Θηβαίος

Η αξία των μεθόδων,  και ο βαθμός αποτελεσματικότητας τους
Η γενικότερη τάση της εποχής σε καμία περίπτωση δεν πρόσκειται θετικά απέναντι στη συνήθεια του καπνίσματος. Βάση εργαστηριακών μελετών αλλά και παρακολούθησης χρόνιων καπνιστών, έχει πλέον αποδειχθεί με τον πιο ευκρινή τρόπο πως η χρήση του καπνού, με οποιοδήποτε τρόπο πρόσληψης συνιστά μια άκρως ανθυγιεινή συνήθεια. Πλήθος ασθενειών, με σημαντικότερη αυτή της ανάπτυξης καρκινικών, κακοηθών όγκων στους πνεύμονες ή άλλα ζωτικά όργανα αποτελούν την ολέθρεια συνέπειρα της χρήσης του τσιγάρου. Η κοινή γνώμη, παρά τα μικρά ποσοστά ενεργοποίησης τα προηγούμενα χρόνια, φαίνεται πως πια έχει πεισθεί για τις επικίνδυνες συνέπειες του καπνίσματος. Οι αντικαπνιστικές, διαφημιστικές καμπάνιες είναι κανόνας, ενώ ιδιαίτερη σημασία δίνεται πλέον στην ενημέρωση των νέων και των εφήβων, σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η εμπλοκή τους με τον καπνό. Παράλληλα, οι κρατικές υπηρεσίες υγείας, σε συνδυασμό με ολοκληρωμένα προγράμματα, εκπονημένα από τις αρμόδιες, ευρωπαϊκές αρχές υγείας αναπτύσσουν πιο επιθετικές στρατηγικές, σε μια απόπειρα περιθωριοποίησης του καπνού.
Την τελευταία δεκαετία, με τη διαμόρφωση μιας πιο καθολικά, αρνητικής τάσης απέναντι στο τσιγάρο, παρατηρείται ταυτόχρονα η ανάπτυξη επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών, των οποίων κύριο αντικείμενο δεν είναι άλλο από την υποστηρικτική δράση στην προσπάθεια περιορισμού και οριστικής αποκοπής των χρόνιων χρηστών καπνού. Με πλήθος μεθόδων, οι οποίες εκτείνονται σε όλο το φάσμα της ιατρικής και της πρακτικής εφαρμογής της, καθώς και της επιστήμης της ψυχολογίας διοχετεύονται καθημερινά στην αγορά νέα προϊόντα, τα οποία θα ενισχύσουν την απόπειρα του καπνιστή να διακόψει μια άκρως, επικίνδυνη συνήθεια.
Η ενισχυτική, ψυχολογική θεραπεία προβλέπεται ως ένα πρώτο και βασικό επίπεδο στη διαδικασία περιορισμού του καπνίσματος. Πλήθος συμβουλευτικών φυλλαδίων διατυπώνουν προτάσεις, οι οποίες σε συνδυασμό με την ειλικρινή στάση και διάθεση του χρήστη, μπορούν να αποτελέσουν δυνητικές, μεθόδους εξάλειψης της χρήσης του τσιγάρου από την καθημερινότητά μας. Οι συμβουλευτικές αυτές παραινέσεις,  παράλληλα με οργανωμένες και τακτικές συνεδρίες, ατομικές ή πιο μαζικές, στοχεύουν στη διαπίστωση των κινήτρων, τα οποία οδηγούν κάποιον στη λήψη καπνού και τον εθισμό σε αυτόν. Η διατύπωση από πλευράς καπνιστή των κύριων, ψυχολογικών λόγων οι οποίοι διατηρούν ισχυρούς τους δεσμούς του με τον καπνό, η παροχή αντικινήτρων εκ μέρους του θεραπευτή, συνιστούν τα δύο κύρια στάδια, στα οποία διαχωρίζεται η διαδικασία ελέγχου της κατανάλωσης και ολοκληρωτικού περιορισμού του τσιγάρου. Ο ειδικευμένος ιατρός, προτείνει λύσεις και τακτικές προκειμένου να υποκατασταθεί αρχικά το τσιγάρο και πιο μακροπρόθεσμα να καταστεί ανεπιθύμητο από το χρήστη. Τακτικές εκφοβισμού για ενδεχόμενες συνέπειες στην υγεία του καπνιστή είναι δυνατόν να επιταχύνουν την προσπάθεια αντιμετώπισης της επιθυμίας για τσιγάρο. Στο επίπεδο αυτής της μεθόδου εκείνο το οποίο κατέχει τη μεγαλύτερη σημασία και είναι δυνατόν να συνεισφέρει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση μιας κατά γενική ομολογία, επικίνδυνης συνήθειας είναι κυρίως η συνέντευξη του χρήστη και η ειλικρινής θεώρηση του προβλήματος το οποίο αντιμετωπίζει. Η θέση του ασκούμενου την ψυχολογική υποστήριξη συνίσταται στον προσδιορισμό του βαθμού ετοιμότητας του ενδιαφερόμενου προκειμένου να προχωρήσει σε μια, δίχως αμφιβολία σημαντική αλλαγή της καθημερινής ζωής του. Μέσω του προσδιορισμού των πεποιθήσεων, οι οποίες οδηγούν κάποιον στο κάπνισμα, και της οριστικής περιφρόνησης ή υποτίμησής τους ως εμποδίων για τη ριζική μεταβολή της τάσης του χρήστη οι σχετικές συνεδρίες, στις οποίες βασίζεται το πρόγραμμα δύναται να καταστούν επιτυχείς με μακροπρόθεσμα και ίσως μόνιμα αποτελέσματα.
Οι ψυχολογικές μέθοδοι αντιμετώπισης του εθισμού στο τσιγάρο ή τον καπνό γενικότερα, παρά τα σημαντικά αποτελέσματα, τα οποία επιδεικνύουν στους ενήλικες καπνιστές, δεν μπορούν εντούτοις να συγκριθούν με τα κλινικά μεγέθη επιτυχίας που παρουσιάζουν οι φαρμακευτικές διαδικασίες. Με προεξέχουσα και πιο δημοφιλή τη χρήση αυτοκόλλητων νικοτίνης, τα οποία υποκαθιστούν σε σημαντικό βαθμό την καθημερινά αναγκαία ποσότητα λήψης της εν λόγω ουσίας, οι μέθοδοι αυτές χαίρουν μεγαλύτερης εκτίμησης εκ μέρους των ενδιαφερομένων. Τούτο τόσο εξαιτίας της σημαντικής, οργανικής υποστήριξης την οποία παρέχουν, όσο και της ταχύτητας στη διαμόρφωση θετικής, τελικής έκβασης σε μία δύσκολη διαδικασία. Με γνώμονα δε τα ειδικά χαρακτηριστικά αλλά και το βαθμό αναγκαιότητας περιορισμού του τσιγάρου για τον κάθε χρήστη, τα αυτοκόλλητα είναι δυνατόν να αντικατασταθούν με ειδικές, ρινικές τσίχλες, με προϊόντα υπογλώσσιας λήψης και παστίλιες. Η αποτελεσματικότητα όλων των παραπάνω εξαρτάται από την καταλληλότητα του κάθε υλικού αποθεραπείας, αλλά και το βαθμό ανταπόκρισης του οργανισμού στις οποιεσδήποτε διαδικασίες. Κυρίαρχη επιλογή του κοινού δεν παύει να αποτελεί το αυτοκόλλητο νικοτίνης, ενώ σημαντικό ποσοστό καπνιστών δεν διστάζουν να επιλέξουν άλλες, πιο άμεσες διαδικασίες φαρμακευτικού χαρακτήρα, όπως η ρινική λήψη και ακολούθως η εισπνεύσιμη μορφή νικοτίνης. Σημειώνεται δε, ότι όλες οι μέθοδοι, οι οποίες σχετίζονται με την πρόσληψη νικοτίνης δεν είναι επιβλαβείς για τον ανθρώπινο οργανισμό. Ο τελευταίος έχει δείξει, βάση μελετών σημαντικό ποσοστό προσαρμοστικότητας στις φαρμακευτικές μεθόδους περιορισμού του καπνού.
Σκευάσματα με βασικά συστατικά βουπροπιόνης και βαρενικλίνης είναι επίσης ιδιαίτερα διαδεδομένα στην ιατρική κοινότητα, ενώ η αποτελεσματικότητά τους στην οριστική εξάλειψη της συνήθειας αγγίζουν, κατά προσέγγιση το 44%, επιβεβαιώνοντας την καθοριστική επίδραση, την οποία επιφυλάσσουν αντικαθλιπτικά σκευάσματα. Η φήμη τους, βεβαίως έχει να κάνει και με το βαθμό επιθυμίας του καπνιστή, ενώ δεν πρέπει να λησμονήσουμε πως η χρήση τέτοιων φαρμάκων δεν μπορέι να αποδώσει τα αναμενόμενα μεγάθη, αν τούτες οι διαδικασίες δεν συνοδεύονται από μια άρτια, ψυχολογική υποστήριξη. Μακροχρόνια δε, είναι δυνατόν η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων να οδηγήσει σε διαταραχές και άλλες ανωμαλίες στην ψυχολογία και τη συμπεριφορά.
Ο βελονισμός, η ύπνωση, μέθοδοι χρήσης ενεργειακών κέντρων, αποτελούν εναλλακτικές προτάσεις, με ενδιαφέροντα αποτελέσματα σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Βέβαια, πρέπει να τονίσουμε ότι στις περιπτώσεις αυτών των μεθόδων δεν υφίσταται επιβεβαίωση της αποτελεσματικότητάς τους και ως εκ τούτου κρίνονται ανεπαρκείς από την ιατρική κοινότητα. Σε αυτές τις μεθόδους εντάσσεται και η ευρεία χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου, το οποίο φροντίζει για τη λήψη των αναγκαίων, για τον οργανισμό ποσοτήτων νικοτίνης. Όμως, παρά το σχετικά, χαμηλό κόστος  του, αλλά και την ευκολία χρήσης του σε χώρους όπου απαγορεύεται η χρήση του καπνού, το ηλεκτρονικό τσιγάρο, δεν επιφέρει την τομή στις συνήθειες του ατόμου και έτσι δεν θεωρείται ως η πλέον ενδεδειγμένη λύση.
Σε κάθε περίπτωση εκέινο που πρέπει να τονιστεί είναι πως δίχως την πρωτοβουλία του ενδιαφερόμενου και τη συνειδητοποίηση της βλάβης από τη χρήση του καπνού δεν μπορεί να επιτευθχεί με ευκολία ο σκοπός. Η αναγωγή του σε ζωτικής σημασίας ζήτημα, το αίσθημα ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο και το άμεσο περιβάλλον αποτελούν επαρκείς λόγους για να σταθεί κανείς με σκεπτικισμό απέναντι στην διατήρηση μιας επικίνδυνης συνήθειας. Είναι γεγονός πως το σημαντικότερο σκέλος της θεραπείας εξαρτάται από τη διάθεση του ενδιαφερόμενου. Εκείνος αποτελεί τον παράγοντα, που μπορεί να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τα ποσοστά επιτυχίας κάθε μιας από τις μεθόδους, τις οποίες προαναφέραμε.