«Πας μη Έλλην βάρβαρος και… πας μη ντόπιος άγριος».

24grammata.com / από τη ζωή των λέξεων

γράφει ο Θωμάς Χριστιάς

Μας είναι γνωστός ο διαχωρισμός των ανθρώπων, κατά την κλασική αρχαιότητα, σε δυο κατηγορίες: τους πολιτισμένους ντόπιους και τους ξένους. Αυτή η ανωτερότητα των αρχαίων Ελλήνων εμφατικά τονίζεται κατά τους περσικούς πολέμους, οι οποίοι όχι μόνο ένωσαν όλους τους Έλληνες, αλλά και κατέδειξαν την υπεροχή τους και το πάθος τους για την ελευθερία, έναντι των δουλικά διακείμενων Περσών. Πολλοί σύγχρονοι, μάλιστα, πατώντας σ’ αυτό το αρχαίο γνωμικό, προσπάθησαν να ντύσουν με μεγαλύτερο κύρος και να δικαιολογήσουν τις μισαλλόδοξες απόψεις τους.
Αυτός, ωστόσο, ο διαχωρισμός δε χαρακτηρίζει μόνο τους Έλληνες. Οι Τούρκοι για παράδειγμα, με τη λέξη “yabancı” εννοούν τον ξένο. Αυτή, ωστόσο, η λέξη έχει ετυμολογική συγγένεια με μια άλλη τούρκικη λέξη, τη λέξη «ya·ba·ni» που δηλώνει τον άγριο. Και σ’ αυτή την περίπτωση, λοιπόν, ο μη ντόπιος είναι de facto και άγριος ή απολίτιστος.
Φαίνεται, λοιπόν, πως υπάρχει μια έμφυτη δύναμη στους ανθρώπους, αν όχι να απαξιώνουν, στην καλύτερη περίπτωση να διαχωρίζουν τη θέση τους από τους άλλους, τους απ’ έξω, τους ξένους που μια ωραία πρωία έγιναν γείτονες.
Πως αλλιώς θα ερμηνεύαμε το γεγονός ότι τα στερεότυπα είναι ταμπέλες που κολλούμε στους γείτονες λαούς και όχι σ’ αυτούς που ζούνε στην άλλη άκρη της γης; Πάλι, σε μικρογραφία, πιο πιθανό είναι να τσακωθούμε μ’ ένα γείτονα, παρά μ’ ένα συνεργάτη!
Δυο όμοια ζώα στο ίδιο κλουβί…
ή μήπως ο άνθρωπος που παλεύει να ξεφύγει από την κατάσταση του ζώου πρέπει να βρει τον τρόπο να ξεφύγει και από αυτό το ζωώδες ένστικτο;