Στο Βάθος των Στοών

 24grammata.com/ιστορία της Αθήνας

Η ιστορία των στοών της Αθήνας.

Μια ανήλιαγη φωτεινή Αθήνα μέσα από τις εμπορικές της στοές της…Στοά Φέξη, Στοά Κοραή, Στοά Σπυρομήλιου, Στοά Νικολούδη, Στοά του Βιβλίου,  Στοά Πραξιτέλους…

γράφει ο Απόστολος Θηβαίος
Σε τακτικές αποστάσεις, πλάι στις μεγάλες λεωφόρους του κέντρου των Αθηνών, σε δρόμους παρακείμενους των κεντρικών, οδικών αρτηριών της πρωτεύουσας υφίστανται τα περάσματα. Ανοίγματα μες στο σώμα των κτιρίων, στοές, οι οποίες δημιουργήθηκαν από ένα σκόπιμο, ρυθμιστικό πλάνο ή από μια τυχαία ανέγερση ενός  κτιρίου ή ενός μεγάρου από εκείνα τα οποία αφθονούν στο σώμα της πόλης. Πνεύμονες δροσιάς για τους ανυπόφορους, θερινούς μήνες, σημεία στέγασης σημαντικών, εμπορικών οίκων, χώροι αναψυχής και κατάθεσης προτάσεων αρχιτεκτονικών, ρηξικέλευθων, ικανών να προσφέρουν οικιστικές λύσεις και νέα δεδομένα στο ήδη, συντελεσμένο αστικό τοπίο μεγάλων πόλεων όπως η Αθήνα. Η σύντομη διαδρομή μας σε τούτα τα περάσματα, με το χαρακτηριστικό της διατήρησης του χρόνου και των εκάστοτε στοιχείων του συνιστά ένα φόρο τιμής στην Αθήνα, σε μια πόλη δοκιμαζόμενη, κλυδωνιζόμενη διαρκώς από εντάσεις, μολύνσεις και οικοδομικές ατασθαλίες, οι οποίες δεν μπορούν με κανένα τρόπο να πλήξουν τη λαμπερή της ομορφιά.
Συνιστά γεγονός πως το χαρακτηριστικό των στοών δεν απαντάται σε όλες τις μεγάλες πόλεις. Η Αθήνα έχει την τύχη, λόγω ενός διαρκώς, μεταβαλλόμενου οικιστικού μοντέλου να φιλοξενεί στους κόλπους του ιστορικού της κέντρου, πλήθος τέτοιων περασμάτων, ζωντανών πάντα αρτηριών στην αστική δομή της. Το γεγονός της ύπαρξης των στοών αποτελεί ένα βασικό χαρακτηριστικό της αθηναϊκής πολιτείας. Οι χώροι αυτοί ήδη από την αρχαιότητα αποτελούσαν σημαντικούς τόπους για την εμπορική και πνευματική διαμόρφωση του κοινού και του περιβάλλοντός του. Η Στοά Φέξη, η Στοά Κοραή, εκείνη που φέρει το όνομα του Συνταγματάρχη Σπυρομήλιου, συνιστούν μερικές μόνο από τις στοές του κέντρου των Αθηνών. Με εμπορικά σήμερα καταστήματα, αναψυκτήρια, χώρους στέγασης καλλιτεχνικών σωματείων με ποικίλες δραστηριότητες, οι στοές, με ένα σαφώς πιο εξυγχρονισμένο προφίλ συνεχίζουν την παράδοση, η οποία είχε αναπτυχθεί ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια. Η Στοά του Αττάλου, κατασκευασμένη από τον ομώνυμο βασιλιά της  Περγάμου καθιέρωσε τη χρήση και την ανάπτυξη των εμπορικών, κυρίως δραστηριοτήτων, τις οποίες ως σήμερα οι χώροι αυτοί συνεχίζουν και υποστηρίζουν.
Στην καρδιά του κτιρίου του Μετοχικού Ταμείου Στρατού ο επισκέπτης θα σταθεί μάρτυρας της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, όπως αποτυπώνεται στη Στοά Σπυρομήλιου, με την ταυτόχρονη διατήρηση μιας αίσθησης παλαιότητας και άρτιας εκμετάλευσης του αθηναϊκού φωτός. Στο τετράγωνο, το οποίο σχηματίζεται από τις οδούς Πανεπιστημίου, Αμερικής, Σταδίου και Βουκουρεστίου, ο διαβάτης θα διαπιστώσει τη διαμόρφωση μιας άκρως, εμπορικής στοάς με πλήθος επισκεπτών και οίκων προϊόντων πολυτελείας. Λίγα τετράγωνα πιο κάτω, στον πεζόδρομο της οδού Κοραή, υφίσταται η ομώνυμη στοά. Ένας πνεύμονας νεότητας, ο οποίος φροντίζει να τονώνει τη διασκέδαση της πόλης. Με σημαντικά, νεοκλασικά κτίρια στις άκρες της, η οδός Κοραή με τη Στοά της, τις πολυτελείς, κινηματογραφικές της αίθουσες επιβεβαιώνει το χαρακτηρισμό της ως ένας φιλόξενος και σημαντικός χώρος για την πόλη. Θα πρέπει δε, να αναφέρουμε πως στα υπόγεια της Στοάς και συγκεκριμένα σε εκείνα του κτιρίου της Εθνικής Τραπέζης στεγάστηκαν κάποτε τα τρομερά κρατητήρια των γερμανικών δυνάμεων κατοχής, όπου πλήθος Ελλήνων αγωνιστών δοκιμάστηκαν για το σθένος και την αντίστασή τους. Η πρόσφατη, θεατρική παραγωγή, η οποία φιλοξενήθηκε στο χώρο αυτό αποκάλυψε την έντονη δυναμική της τοποθεσίας αυτής, ενώ προσέφερε ακόμα ένα λόγο για να αποκτήσει ο ευρύτερος χώρος ακόμα μια εξειδικευμένη υπόσταση, άξια λόγου και μνήμης.
Η Στοά Όπερα απέναντι από την Εθνική Βιβλιοθήκη και η Στοά Νικολούδη, στο ύψος της οδού Ιπποκράτους αποτελούν ακόμα δύο από τα πιο ιστορικά περάσματα της πόλης. Χώροι διασκέδασης, καταστήματα με είδη φωτογραφίας είναι μερικοί από τους ιδιαίτερους χώρους, οι οποίοι φιλοξενούνται στις στοές αυτές. Η προτίμηση του νεανικού κοινού στην αρχιτεκτονική και τη σύγχρονη διακόσμησή τους αποδεικνύει το γεγονός πως ετούτοι οι χώροι συντηρούν ακόμα μια ταυτότητα μοναδική, της οποίας η αισθητική φαντάζει διαχρονική και ζεστή.
Η Στοά του Βιβλίου, στο διατηρητέο κτίριο του Αρσακείου, στο τετράγωνο των οδών Πεσματζόγλου, Πανεπιστημίου, Σταδίου και Αρσάκη, αποτελεί ακόμα έναν χώρο με ιδιαίτερη δυναμική και αισθητική. Πλήθος εκδοτικών οίκων φιλοξενούνται στο εσωτερικό της, ενώ τούτο καθιστά καθημερινότητα την οργάνωση σημαντικών, πολιτιστικών δρώμενων για το φιλοαναγνωστικό και όχι μόνο κοινό. Το υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης του σπουδαίου Καρόλου Κουν είναι ακόμα ένας χώρος μοναδικής σημασίας. Ιδρύθηκε, λειτούργησε και ασθμαίνει ακόμα, ενεργά στον ίδιο χώρο της Στοάς του Βιβλίου.
Τελευταία αναφορά μας αποτελεί η Στοά Πραξιτέλους, στην οδό Κολοκοτρώνη, χώρος όπου φιλοξενείται και δρα το νεανικό κοινό. Καλλιτεχνικό και μη, το περιβάλλον της οδού Πραξιτέλους αποτελεί σημαντικό τόπο συνάντησης για το νεανικό στοιχείο της πόλης, πολύ κοντά στην εξίσου γραφική Πλατεία Καρύτση, με τα κτίρια της Παλαιάς Βουλής και εκείνο του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», με την επιβλητική πρόσοψη, όπως προκύπτει από τη διαδικασία μιας άρτιας συντήρησης.
Τούτη η αναφορά δεν συνιστά μοναδική μαρτυρία για το φαινόμενο των στοών, όπως παρουσιάζεται ευρύ στο κέντρο της αθηναϊκής πολιτείας. Όμως τούτο τον καιρό φαντάζει ιδιαίτερα καίριο να θυμηθούμε ξανά τους λόγους για τους οποίους αγαπούμε την πόλη μας. Με γνώμονα αυτό και τη μνήμη είναι δυνατόν να αγαπήσουμε ξανά την Αθήνα, μια πόλη που μας ανέχεται στωικά, παρά το μεγαλείο της. Οι εντάσεις, οι βανδαλισμοί, η ρυπογόνα πολιτική των εκάστοτε δημάρχων, η απουσία οιασδήποτε, οικολογικής και κυκλοφοριακής συνείδησης των πολιτών της, εμάς των ίδιων, δεν μειώνουν και δεν αναιρούν την ωραιότητα της Αθήνας. Επιβάλλεται σε όλους μας, αν όχι να την αναζητήσουμε, να τη μνημονεύσουμε με τη δέουσα προσοχή και τιμή.